Υπάρχουν πολλοί λόγοι που εξηγούν την παραίτηση του Γιάννη Βαρουφάκη. Ο πιο υποκειμενικός από αυτούς λέγεται – αυταπάτη. Ο πρώην υπουργός οικονομικών πίστευε προφανώς βαθύτατα στην ακαταμάχητη δύναμη του Ορθού Λόγου σε έναν χώρο, όπως το Eurogroup, που είναι γεμάτος καρχαρίες. Αυτό το εξέφρασε καθαρά τη νύχτα της Κυριακής, όταν, μετά τον θρίαμβο του «όχι» (που ήταν και προσωπικός του θρίαμβος) στο δημοψήφισμα, δήλωσε αναφερόμενος στους ομολόγους του: «Θέλουν να μας επιβάλουν δήλωση μετανοίας για την κριτική που ασκήσαμε στα αποτυχημένα μνημονιακά προγράμματα αρθρώνοντας για πρώτη φορά στο Eurogroup επιστημονικό λόγο στον οποίο δεν είχαν αντίλογο».
Η δήλωση αυτή δείχνει καταρχάς με ποια ανιδιοτέλεια πήγαινε στις συναντήσεις του Eurogroup o κ.Βαρουφάκης. Ο στόχος του λεγόταν διαφωτισμός: Να ενημερώσει τους συναδέλφους του για την καταστροφή που έχουν προκαλέσει τα μνημόνια στην Ελλάδα και να τους ωθήσει να επανεξετάσουν τη στάση τους στη βάση επιστημονικών επιχειρημάτων. Με αυτό έδειχνε ότι τους παίρνει στα σοβαρά θεωρώντας τους ισότιμους συνομιλητές σε μια αντιπαράθεση που, κατά τη γνώμη του, απέβλεπε στην επίτευξη του βέλτιστου αποτελέσματος.
Ο πρώην υπουργός έπραττε έτσι κατά τον κανόνα του ιδανικού τρόπου επικοινωνίας, που έχει διατυπώσει ο γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας: Σε μια συζήτηση ισότιμων συνομιλητών επικρατεί η μη βίαιη βία του καλύτερου επιχειρήματος.
Το αντίθετο συνέβαινε στο Eurogroup. Και αυτό για τρεις κυρίως λόγους:
Πρώτον, επειδή το Εurogroup δεν είναι επιστημονικός όμιλος. Τα περισσότερα μέλη του είναι πολιτικοί καριέρας, που έχουν ξένη προς το θέμα επαγγελματική μόρφωση: δικηγόροι, πολιτικολόγοι, συνταγματολόγοι, και πάει λέγοντας. Από οικονομική θεωρία μηδέν. Επόμενο έτσι ακούγοντας ένα αστέρι του κλάδου του και λαμπρό αγορητή να αρρωσταίνουν από φθόνο, να ανακαλύπτουν τι καλοί υπουργοί οικονομικών δεν είναι και να μην θέλουν καν να καταλάβουν τι τους λέει.
Δεύτερον, η ισοτιμία των υπουργών στο Eurogroup ήταν τυπική. Ουσιαστικά όμως επρόκειτο για εντελώς άνιση σχέση, δεδομένου ότι ο έλληνας υπουργός είχε καθηλωθεί σε ρόλο οφειλέτη που αντιμετώπιζε 18 δανειστές. Η συζήτηση εκφυλιζόταν έτσι σε παζάρι. Ο κ.Βαρουφάκης μπορούσε μεν να πάρει το λόγο όποτε ήθελε – και από ότι ακούγεται το παράκανε σε αυτό – και να προτείνει πολιτικές λύσεις, όμως τα λόγια του έπεφταν στο κενό. Οι συνάδελφοί του τις αγνοούσαν επιδεικτικά, ενίοτε μάλιστα με τον πιο αδιάντροπο τρόπο.
Τρίτον, το Εurogroup είναι πολιτικό όργανο. Και παρόλο που δεν γινόταν πολιτική συζήτηση για την Ελλάδα σε αυτό, η πολιτική ήταν συνεχώς και πανταχού παρούσα, σαν υπερδομή – σαν περιβάλλον πολιτικό πεδίο. Σε ένα τέτοιο πεδίο όμως δεν υπερισχύει το καλύτερο επιχείρημα, αλλά η μεγαλύτερη δύναμη. Ο κ.Βαρουφάκης ήταν έτσι χαμένος από χέρι. Μπορεί οι αντίπαλοί του να μην είχαν το παραμικρό επιχείρημα – είχαν όμως όλα τα μέσα για να κλείσουν τις ελληνικές τράπεζες και να εξωθήσουν την Ελλάδα στην χρεοκοπία.
Ο έλληνας υπουργός δεν ήταν βέβαια αφελής. Επανειλημμένως είχε παραπονεθεί στο παρελθόν, ότι στο Eurogroup ισχύει ο νόμος του «λεφτά» και όχι της λογικής. Ο σκοπός του ήταν προφανώς να αποκαταστήσει την προτεραιότητα της πολιτικής εις βάρος εκείνης του παζαριού. Γι αυτό έκανε πραγματικά μεγάλες προσπάθειες. Αυτό δεν ήταν λάθος. Το αντίθετο μάλιστα: Το επιθυμητό σε τέτοιες περιπτώσεις είναι η σύζευξη της πολιτικής με την οικονομία. Συχνά συμβαίνει όμως το ανεπιθύμητο: Η καταπάτηση του πολιτικού λόγου από τα οικονομικά συμφέροντα. Στην περίπτωση της Ελλάδας, αυτός είναι ο κανόνας. Ο κ.Βαρουφάκης συνέχιζε παρόλα αυτά να πιστεύει, ότι ο πολιτικός λόγος από μόνος του μπορεί να πείσει και τους καρχαρίες. Αυτό ήταν αυταπάτη ολκής. Η παραίτησή του ήταν λοιπόν απόρροιά της – ανεξάρτητα από το αν αντιλαμβάνεται και ο ίδιος έτσι, ή όχι.
