Ο Μαρξ στις ΗΠΑ

Το βίντεο ήταν καταδικασµένο να εµφανιστεί σε κάθε οθόνη που σέβεται τον εαυτό της· είχε όλα τα συστατικά για να μοιραστεί: βία, χιούμορ, ανάλυση, αποδόμηση. Share. Μια κοπέλα με μια κίτρινη μπλούζα, κοντά στα 30, κάπως ταλαιπωρημένη, αρκετά νευρική, ξεκάθαρα εκτός εαυτού, βρίσκεται ανάμεσα σε μαυροφορεμένους διαδηλωτές και ροπαλοφόρους αστυνομικούς. Είναι απόγευμα. Κάτι απειλητικό πλανιέται πάνω από την ατμόσφαιρα. Η βία περιμένει.

Εντοπίζει τον στόχο της: έναν έφηβο κρυμμένο πίσω από μαύρα ρούχα και κουκούλες, έναν λεπτό διαδηλωτή ανάμεσα σε δεκάδες κλώνους, έξαλλους, αγανακτισμένους με τον άδικο κόσμο των ενηλίκων στον οποίο ζουν χωρίς να ερωτηθούν. Διαδηλώνουν για τη δολοφονία ενός παιδιού που θα μπορούσαν να ήταν αυτοί. Η μάνα με τα κίτρινα δεν ασχολείται με την αγανάκτηση που ρέει στις εφηβικές φλέβες. Τον πλησιάζει και οι ρόλοι μπερδεύονται. Ξεκινάει να τον χτυπάει με το πάθος της μάνας που ανησυχεί, η βία αλλάζει μορφή, από αστυνομική παίρνει αυτόν τον οικογενειακό άβολο συσχετισμό. Ο απειλητικός έφηβος, με κουκούλα, σακίδιο και αθλητική φόρμα, δεν μοιάζει πια τόσο απειλητικός, πάει να αντιδράσει αλλά σταματάει ηττημένος. Η καταστολή της μάνας τον αφοπλίζει –ευτυχώς η κουκούλα τον προστάτευσε, κανείς δεν είδε το πρόσωπο του ματαιωμένου επαναστάτη.

Η σκηνή καταγράφηκε κατά τη διάρκεια των επεισοδίων της Βαλτιμόρης, στα μέσα της προηγούμενης εβδομάδας. Ηταν ένα από τα περιστατικά που ακολούθησαν την κηδεία του 25χρονου Φρέντι Γκρέι, του μαύρου νεαρού που πέθανε στις 19 Απριλίου μετά τη σύλληψη και τον άγριο ξυλοδαρμό του από την αστυνομία. Δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό. Τα τελευταία τρία χρόνια, σε διάφορες Πολιτείες της Αμερικής νεαροί μαύροι δολοφονούνται από την αστυνομία κατά τη διάρκεια συλλήψεων (Τρέιβορ Μάρτιν και Τζόρνταν Ντέιβις στη Φλόριντα, Μάικλ Μπράουν στο Μισούρι, Ταμίρ Ράις στο Οχάιο, Ρέκια Μπόιντ στο Σικάγο, Ερικ Γκάρνερ στη Νέα Υόρκη, Γουόλτερ Σκοτ στη Βόρεια Καρολίνα, Ερικ Χάρις στην Οκλαχόμα). Ολοι νέοι, όλοι μαύροι, όλοι δολοφονημένοι με συχνά ατιμώρητη βία από λευκούς αστυνομικούς. Ρατσισμός στη χώρα του προέδρου Ομπάμα στα μέσα του 2015, στο μέρος που υποτίθεται πως τα έχει λύσει όλα αυτά;

Η σκηνή με τη μάνα και τον έφηβο μπορεί να αναγνωστεί με διάφορους τρόπους. Η κωμική, που θέλει τον νόμο της μάνας να είναι πάνω απ’ όλα μια επιβεβαίωση και του ελληνικού στερεότυπου περί αέναης μητρικής χειραγώγησης/προστασίας. Η χλευαστική, που αποδυναμώνει την επαναστατικότητα των διαδηλωτών. Και η σχεδόν συγκινητική: Μια μάνα που ξεφεύγει γνωρίζοντας πόσο κοντά είναι ο «κακός δρόμος» του γιου της, σε μια κοινωνία βαθιά ταξική. Ο φόβος για τον τραυματισμό, τη δολοφονία, τη φυλάκισή του, που για έναν δίκαια εξεγερμένο νεαρό μαύρο στη Βαλτιμόρη μπορεί να σημάνει το πρόωρο τέλος κάθε ευκαιρίας.

Υπάρχουν πολλά να πει κανείς για το κωμικό/συγκινητικό σκηνικό της μητρικής καταστολής, αλλά τα σημαντικότερα δεν έχουν να κάνουν με τις μεμονωμένες περιπτώσεις αλλά με τη μεγάλη εικόνα, που μας αποκαλύπτει αυτό που υποπτευόμασταν. Τουλάχιστον όλοι όσοι έχουν παρακολουθήσει την πιο χειρουργικά εύστοχη τηλεοπτική σειρά όλων των εποχών, το «Wire», που το 2002 άλλαξε την ιστορία της τηλεόρασης και οδήγησε στη σημερινή νίκη της έναντι του κινηματογράφου.

Ο δηµιουργός της σειράς, που με έναν αργό, μελαγχολικό τρόπο έκανε την ακτινογραφία της ζωής στη Βαλτιμόρη –και κατ’ επέκταση κάθε πόλης με οικονομικά προβλήματα -, ο πρώην δημοσιογράφος Ντέιβιντ Σίμον, είπε πρόσφατα: «Η Αμερική δεν είναι μια χώρα. Υπάρχουν δύο Αμερικές. Μένω στη μία, σε μια περιοχή της Βαλτιμόρης –την όμορφη περιοχή. Είμαι συνδεδεμένος με την οικονομία της, υπάρχει ένα ορατό μέλλον μπροστά μου. Περίπου 20 οικοδομικά τετράγωνα μακριά από το σπίτι μου, ζει η άλλη Αμερική. Είναι τρομακτικό το πόσο λίγα κοινά έχουμε μεταξύ μας. Ο σοσιαλισμός είναι πλήρως ηττημένος, ο καπιταλισμός έχει συντρίψει τα πάντα στη χώρα μου και εγώ έχω ευνοηθεί απ’ αυτόν. Ξεκαθαρίζω πως δεν είμαι μαρξιστής για να μην παρεξηγηθώ. Αλλά κάτι πρέπει να κάνουμε πριν να είναι πολύ αργά». Τα λόγια του μπορούν να βρουν ταύτιση και εδώ, στη χώρα που είναι μπλεγμένη μεταξύ φιλελεύθερων και αριστερών εμμονών. Γιατί, ευτυχώς ή δυστυχώς, δεν θα είναι πάντα μια μάνα δίπλα να βάλει τάξη.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 3 Μαΐου 2015