Η πρόκληση της παρακμής της Ρωσίας

ΤΟ ΒΗΜΑ- PROJECT SYNDICATE

Καθώς η Ευρώπη διαβουλεύεται αναφορικά με το αν θα διατηρήσει τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, η επιθετική πολιτική του Κρεμλίνου κατά της Ουκρανίας συνεχίζεται με αμείωτη ένταση. Η Ρωσία βρίσκεται σε μακροχρόνια παρακμή αλλά εξακολουθεί να αποτελεί απειλή για την παγκόσμια τάξη στην Ευρώπη και πέραν αυτής. Στην πραγματικότητα, η παρακμή της Ρωσίας ενδέχεται να την καθιστά περισσότερο επικίνδυνη.

Μην γελιέστε: όλα όσα διαδραματίζονται στην Ουκρανία αποτελούν επίθεση από την πλευρά της Ρωσίας. Ο ισχυρισμός του Βλαντίμιρ Πούτιν ότι δεν συμμετέχουν ρωσικά στρατεύματα στη σύρραξη κατέρρευσε πρόσφατα, όταν ένας ρώσος μαχητής στο Ντονέτσκ επιβεβαίωσε, μιλώντας στη ρωσική υπηρεσία του BBC, ότι διαδραματίζουν αποφασιστικό ρόλο στην προέλαση των ανταρτών.

Αλλά η ρωσική απειλή ξεπερνά κατά πολύ τα σύνορα της Ουκρανίας. Άλλωστε η Ρωσία είναι η μόνη χώρα που έχει στη διάθεσή της αρκετούς πυραύλους και πυρηνικές κεφαλές για να καταστρέψει τις ΗΠΑ. Ο περιορισμός της οικονομικής και γεωπολιτικής επιρροής της χώρας, είχε ως αποτέλεσμα να ατονήσει και η προθυμία της αναφορικά με το ενδεχόμενο να αποκηρύξει την πυρηνική της ισχύ. Πράγματι, η Ρωσία όχι μόνο αναβίωσε την ψυχροπολεμική τακτική αποστολής, δίχως προειδοποίηση, στρατιωτικών αεροσκαφών στον εναέριο χώρο των χώρων της Βαλτικής και της Βόρειας Θάλασσας, αλλά εξαπέλυσε και απειλές για χρήση πυρηνικών όπλων εναντίον χωρών όπως η Δανία.

Η δύναμη της Ρωσίας δεν περιορίζεται στα όπλα. Η χώρα επωφελείται επίσης από το τεράστιο μέγεθός της, τους φυσικούς πόρους που διαθέτει και τους μορφωμένους πολίτες της μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται πάρα πολλοι ειδικευμένοι επιστήμονες και μηχανικοί. Αντιμετωπίζει, ωστόσο, σοβαρές προκλήσεις. Η οικονομία της εξακολουθεί να είναι μονοδιάστατη με την ενέργεια να αποτελεί το κύριο εξαγωγικό προϊόν της χώρας και ο πληθυσμός της συρρικνώνεται.

Παρότι η εφαρμογή φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων θα μπορούσε να θεραπεύσει τις παθογένειες της Ρωσίας, το ενδεχόμενο να εφαρμοστεί ένα ανάλογο πρόγραμμα σε μια χώρα η οποία μαστίζεται από τη διαφθορά και έχει μια ανελεύθερη ηγεσία μοιάζει απίθανο. Σε τελική ανάλυση ο Πούτιν επιδίωξε την προώθηση μιας νεο-σλαβόφιλης ταυτότητας, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι η καχυποψία προς την πολιτισμική και πνευματική επιρροή της Δύσης.

Αντί να αναπτύξει μια στρατηγική για μακροχρόνια ανάκαμψη, ο Πούτιν υιοθέτησε μια αντιδραστική και καιροσκοπική τακτική για να αντιμετωπίσει την εσωτερική ανασφάλεια, τις υποτιθέμενες εξωτερικές απειλές και την αδυναμία των γειτόνων του. Ξεκίνησε έναν μη συμβατικό πόλεμο κατά της Δύσης, επιδιώκοντας ταυτόχρονα ισχυρότερους δεσμούς με την Ανατολή, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες η Ρωσία να καταλήξει να συμπεριφέρεται σαν μικρός εταίρος της Κίνας, δίχως να έχει πρόσβαση στα κεφάλαια, την τεχνολογία και τις επαφές της Δύσης.

Κατ’ επέκταση, η Ρωσία μοιάζει να είναι καταδικασμένη να συνεχίσει να παρακμάζει, γεγονός που δεν πρέπει να αποτελέσει αιτία εορτασμών στη Δύση. Κράτη που βρίσκονται σε παρακμή _ σκεφτείτε την αυτοκρατορία της Αυστροουγγαρίας το 1914 _ τείνουν να είναι περισσότερο επικίνδυνα και σε κάθε περίπτωση μια ακμάζουσα Ρωσία έχει περισσότερα να προσφέρει στην παγκόσμια κοινότητα σε βάθος χρόνου.

Την ίδια ώρα, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη αντιμετωπίζουν ένα πολιτικό δίλημμα. Από την μία πλευρά, είναι σημαντικό να συνεχίσουν να υποστηρίζουν _ μέσω της επιβολής κυρώσεων _ την βασική αρχή η οποία ορίζει ότι τα κράτη δεν πρέπει να καταφεύγουν στη βία με στόχο την παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας ενός άλλου κράτους. Από την άλλη πλευρά, είναι επίσης σημαντικό να μην απομονώσουν εντελώς τη Ρωσία, καθώς έχουν κοινά συμφέροντα σχετικά με την πυρηνική ασφάλεια και τη μη διάδοση πυρηνικών όπλων, την τρομοκρατία, το Διάστημα, την Αρκτική, το Ιράν και το Αφγανιστάν. Κανένας δεν πρόκειται να επωφεληθεί από έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο.

Λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη κρίση της Ουκρανίας, η επίτευξη των δύο αυτών στόχων δεν πρόκειται να είναι εύκολη. Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή μιας στρατηγικής ικανής να περιορίσει τον Πούτιν, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη διεθνή δέσμευση της Ρωσίας, αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους. Προς το παρόν φαίνεται πως υπάρχει πολιτική ομοφωνία αναφορικά με τη διατήρηση των κυρώσεων, την παροχή βοήθειας με στόχο την ανάπτυξη της οικονομίας της Ουκρανίας και την περαιτέρω ενδυνάμωση του ΝΑΤΟ. Από ‘κει και πέρα, το τι θα συμβεί εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον Πούτιν.