Αμερική, η ριψοκίνδυνη

Οι ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου αντιμετωπίζουν προβλήματα ανάπτυξης και απασχόλησης, ενώ οι αναπτυσσόμενες αντιμετωπίζουν τεράστιες προκλήσεις στην προσαρμογή σε όλο και πιο ευμετάβλητες ροές κεφαλαίων. Και όμως η πολιτική δυσλειτουργία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής έχει θέσει στο περιθώριο αυτά (και άλλα) κρίσιμα ζητήματα.

Η απειλή για στάση πληρωμών στο δημόσιο χρέος ξεπεράστηκε – προς το παρόν – αλλά το βαθύτερο πρόβλημα παραμένει: για τους Ρεπουμπλικάνους και τους Δημοκρατικούς η διαπραγμάτευση ενός μεγάλου συμβιβασμού για τα δημοσιονομικά φαίνεται να έχει υψηλότερο κόστος από το παιχνίδι της μικροπολιτικής, ακόμη και με κίνδυνο μια στάση πληρωμών. Σίγουρα πρόκειται για έναν συλλογικό, εσφαλμένο υπολογισμό του μακροπρόθεσμου κόστους.

Η αδυναμία των δύο κομμάτων να συμβιβαστούν είναι βέβαιο ότι θα φανεί στις ανοδικές πιέσεις για τα επιτόκια. Εκτός ΗΠΑ ακόμη και μια τεχνική χρεοκοπία (technical default) θα έχει βαθιές επιπτώσεις. Η ευρωζώνη εξακολουθεί να αντιμετωπίζει διαρθρωτικές προκλήσεις, αλλά έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα παράθυρο σταθερότητας στις αγορές του κρατικού χρέους. Σε περίπτωση όμως στάσης πληρωμών των ΗΠΑ, η ευρωζώνη θα αρχίσει να προσελκύει εισροές κεφαλαίων, με αποτέλεσμα την άνοδο της ισοτιμίας του ευρώ. Αυτό θα προστεθεί στις ήδη σημαντικές δυσμενείς εξελίξεις για την ανάπτυξη και την απασχόληση και θα καταστήσει την ανάκαμψη στις προβληματικές περιφερειακές οικονομίες της ευρωζώνης σχεδόν αδύνατη.

Η Κίνα και άλλες χώρες που έχουν αγοράσει το χρέος των ΗΠΑ θα βρεθούν αντιμέτωπες με απώλειες κεφαλαίων, πέραν όσων συνεπάγεται η αναπόφευκτη ανατίμηση του νομίσματός τους.

Τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα μιας αμερικανικής στάσης πληρωμών θα είναι εξαιρετικά αρνητικά. Πρώτον, θα ενισχυθεί η ιδέα ότι οι πολιτικές διαφωνίες εξυπηρετούν στενά εγχώρια θέματα και συμφέροντα, ανεξάρτητα από τις συστημικές παγκόσμιες συνέπειες. Πράγματι, ορισμένες ομάδες μέσα στο πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ δεν φαίνεται να κατανοούν τις μεγάλες αρνητικές επιπτώσεις που θα έχει στην εσωτερική οικονομία μια διαταραχή στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Δεύτερον, είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι κάτοχοι αμερικανικών κρατικών ομολόγων στο εξωτερικό θα αρχίσουν να τα βλέπουν σαν χαρτιά υψηλού κινδύνου. Οι μαζικές πωλήσεις του δημοσίου χρέους των ΗΠΑ είναι κάτι εξαιρετικά απίθανο γιατί θα ήταν αυτοκαταστροφικο για πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, αλλά οι μεταβάσεις θα μπορούσαν να είναι ανώμαλες.

Τρίτον, η προθυμία των πολιτικών να κρατήσουν όμηρο την πιστοληπτική ικανότητα της Αμερικής για εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες θα επιταχύνει την μείωση της επιρροής των ΗΠΑ στην παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση και διαχείριση. Σε βραχυπρόθεσμο έως μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, η μείωση αυτή μπορεί να δημιουργήσει ένα κενό, και να οδηγήσει σε αστάθεια και αυξημένους κινδύνους, διότι, όπως πολλοί έχουν σημειώσει, υπάρχουν λίγοι υποψήφιοι για να αντικαταστήσουν τις ΗΠΑ.

Για να είμαστε δίκαιοι, η τάση προς την μείωση της επιρροής των ΗΠΑ – και τελικώς προς έναν κόσμο όπου οι ΗΠΑ θα μοιράζονται με άλλους την ευθύνη για την παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση και την σταθερότητα – ήταν ήδη σε εξέλιξη, και κατά μία έννοια είναι αναπόφευκτη. Η ελπίδα ήταν ότι η μετάβαση θα είναι σταδιακή και σταθερή, με τις ΗΠΑ να παίζουν ηγετικό ρόλο, όπως έχουν κάνει κατά το μεγαλύτερο μέρος της μεταπολεμικής περιόδου.

Η παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει τεράστιες δοκιμασίες τα επόμενα χρόνια: την ανάπτυξη, την απασχόληση, και τις αναδιανεμητικές προκλήσεις σε πολλές ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες. Τις εκτεταμένες θεσμικές μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται στην Ευρώπη. Την άνοδο της μεσαίας τάξης στην Κίνα. Και την συνεχιζόμενη ανάγκη για την μείωση της φτώχειας σε όλο τον κόσμο. Η αποτελεσματική τους διαχείριση απαιτεί τον σχεδιασμό ενός συστήματος παγκόσμιας διακυβέρνησης, στο οποίο η εσωτερική πολιτική μιας χώρας δεν θα μπορεί να θέτει σε κίνδυνο τις προοπτικές όλων των χωρών.

* Ο κ.Μάικλ Σπενς έχει τιμηθεί με το βραβείο Νομπέλ Οικονομίας. Διδάσκει Οικονομικά στο Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.