Πάνω από 100 δημοσιογράφοι έχουν σκοτωθεί μέχρι στιγμής φέτος σε ολόκληρο τον κόσμο – ο υψηλότερος αριθμός από τότε που το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου (IPI) άρχισε να καταγράφει τους θανάτους δημοσιογράφων το 1997. Σε ολόκληρο τον κόσμο – από την Αφρική, την Ασία και την Ευρώπη έως τη Μέση Ανατολή και τη Λατινική Αμερική –οι δημοσιογράφοι εξακολουθούν να αποτελούν στόχο συστηματικών και βάναυσων επιθέσεων. Μερικοί βρίσκονται εν μέσω διασταυρούμενων πυρών κατά τη διάρκεια δημοσιογραφικών ανταποκρίσεων σχετικά με ένοπλες συρράξεις. Ωστόσο, οι περισσότεροι καθίστανται θύματα στοχευμένων επιθέσεων εγκληματικών ομάδων καθώς κι ατόμων που επιχειρούν να παρεμποδίσουν τη μετάδοση πληροφοριών, την αποκάλυψη περιπτώσεων διαφθοράς κι άλλων εγκληματικών δραστηριοτήτων και τη διάδοση απόψεων καίριας σημασίας.
Η ατιμωρησία για τους υπεύθυνους των επιθέσεων εναντίον των δημοσιογράφων έχει προσλάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις κι αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στη βελτίωση της ασφάλειας των δημοσιογράφων.
Οι δημοσιογράφοι διαδραματίζουν έναν ιδιαίτερο ρόλο στην κοινωνία ως φορείς παροχής πληροφοριών που άπτονται θεμάτων δημοσίου συμφέροντος. Η διατήρηση του σημαντικού αυτού ρόλου είναι προς το συμφέρον της κοινωνίας στο σύνολό της. Οι συνέπειες των επιθέσεων κατά δημοσιογράφων είναι πρόδηλες: Η απουσία παροχής σημαντικών πληροφοριών στην κοινωνία, η παραβίαση του δικαιώματος στην πληροφόρηση και η αδυναμία των δημοσιογράφων να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους που είναι τόσο σημαντική για την επαγγελματική αξιοπιστία τους.
Ο αυξανόμενος αριθμός των δημοσιογράφων που σκοτώθηκαν σε όλο τον κόσμο οδήγησε σε μια επείγουσα έκκληση για δράση. Πέρυσι ελήφθη μια σειρά από διεθνείς πρωτοβουλίες-ορόσημα, οι οποίες θα προσφέρουν μια νέα ώθηση στον αγώνα κατά της βίας και της ατιμωρησίας που έχουν ως στόχο τους δημοσιογράφους.
Τον Σεπτέμβριο του τρέχοντος έτους το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών εξέδωσε ψήφισμα – για πρώτη φορά στην ιστορία του- που αφορά στην ασφάλεια των δημοσιογράφων. Το νέο ψήφισμα –με πρωτοβουλία της Αυστρίας, σύμφωνα με μια δέσμευση που ανέλαβε, όταν έγινε μέλος του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου το 2011 – αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την προώθηση της προστασίας της ασφάλειας των δημοσιογράφων. Η εν λόγω πρωτοβουλία προωθήθηκε σε συνεργασία με μια βασική ομάδα κρατών, μεταξύ των άλλων τη Βραζιλία, το Μαρόκο, την Τυνησία και την Ελβετία, καθώς και με τη συμβολή του Διεθνούς Ινστιτούτου Τύπου και άλλων οργανώσεων που μάχονται για την ελευθερία του Τύπου. Το μοναδικό αυτό ψήφισμα κάνει μια σαφή πολιτική δήλωση, με την οποία καταδικάζεται κάθε μορφή βίας κατά των δημοσιογράφων και καλεί τα κράτη να θέσουν τέρμα στην ατιμωρησία και να εξασφαλίσουν τη λογοδοσία, προβαίνοντας σε ανεξάρτητες έρευνες, προσάγοντας τους δράστες στη δικαιοσύνη και παρέχοντας στα θύματα την κατάλληλη νομική προστασία.
Το ψήφισμα υπογραμμίζει, επίσης, την ευθύνη των κυβερνήσεων για τη διασφάλιση της ασφάλειας των δημοσιογράφων όχι μόνο σε σαφώς αναγνωρίσιμες καταστάσεις σύγκρουσης, αλλά παντού κι ανά πάσα στιγμή. Γιατί ας μην γελιόμαστε: Οι περισσότερες δολοφονικές και άλλου είδους σοβαρές επιθέσεις εις βάρος δημοσιογράφων λαμβάνουν χώρα εκτός των κλασικών ζωνών συγκρούσεων. Το γεγονός ότι το ψήφισμα – παρά την έντονη, ασυμβίβαστη γλώσσα του – υποστηρίχθηκε από 66 κράτη και ψηφίστηκε ομόφωνα από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δίδει ακόμη μεγαλύτερη ώθηση στον μελλοντικό αγώνα για την προστασία των δημοσιογράφων.
Παράλληλα με το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, ο Εκπαιδευτικός, Επιστημονικός και Πολιτιστικός Οργανισμός (UNESCO) έχει προωθήσει, επίσης, τις συζητήσεις και δράσεις που σχετίζονται με την ανάγκη ενίσχυσης των διεθνών μέσων για την προστασία των δημοσιογράφων. Ως εκ τούτου, το Σχέδιο Δράσης των Ηνωμένων Εθνών για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων και το θέμα της Ατιμωρησίας επικυρώθηκε από το Διοικητικό Συμβούλιο των Εκτελεστικών Διευθυντών των Ηνωμένων Εθνών τον Απρίλιο.
Κατά τις τελευταίες δύο ημέρες οι συζητήσεις συνεχίστηκαν, καθώς εκπρόσωποι υπηρεσιών των Ηνωμένων Εθνών, ταμείων και προγραμμάτων, διακυβερνητικών οργανισμών, κρατών μελών, επαγγελματικών ενώσεων και ΜΚΟ συγκεντρώθηκαν στη Βιέννη για μια διάσκεψη που φιλοξενείται από την Αυστρία κι επικεντρώθηκε στην εφαρμογή του Σχεδίου του ΟΗΕ, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι πράγματι θα οδηγήσει σε «δράση» που θα συμβάλει στον περιορισμό της βίας εις βάρος των δημοσιογράφων.
Τα μέλη της κοινότητας των παγκόσμιων μέσων ενημέρωσης συμμετείχαν ενεργά στη συζήτηση της φάσης υλοποίησης. Μάλιστα, σε μια συνάντηση στο Λονδίνο πριν από μερικές εβδομάδες, εκδότες και δημοσιογράφοι εξέδωσαν ανακοίνωση, εκφράζοντας την ικανοποίησή τους για το Σχέδιο Δράσης του ΟΗΕ και καλώντας το σύστημα των Ηνωμένων Εθνών και άλλων σχετικών εθνικών και διεθνών οργανισμών να λειτουργήσουν αποτελεσματικά κι υπεύθυνα για την εφαρμογή του Σχεδίου κι ενθαρρύνοντας τα ΜΜΕ να παρακολουθούν τακτικά τις ενέργειες των κυβερνήσεών τους, των δικαστικών αρχών και των άλλων θεσμικών οργάνων όσον αφορά στην εφαρμογή του Σχεδίου και τον τερματισμό της ατιμωρησίας.
Πολλά πράγματα έχουν επιτευχθεί το 2012 προκειμένου να εξασφαλίσουν μεγαλύτερη προστασία για τους δημοσιογράφους στο μέλλον. Τώρα εναπόκειται στις υπηρεσίες του ΟΗΕ, την κοινωνία των πολιτών, τους επαγγελματίες των ΜΜΕ και κυρίως στον μεγάλο αριθμό των κρατών μελών που έχουν υιοθετήσει το ψήφισμα του Συμβουλίου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα σχετικά με την ασφάλεια των δημοσιογράφων να δείξουν έμπρακτα την προσήλωσή τους σε αυτό το σημαντικό ζήτημα.
Η Αυστρία και το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου είναι πρόθυμα να συνεχίσουν το έργο τους προκειμένου να καταστήσουν γνωστούς και να προωθήσουν ενεργά τους ευρείας κλίμακας μηχανισμούς που υπάρχουν πλέον για την προστασία των δημοσιογράφων.
Το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου θα εξακολουθήσει να στηρίζει τους δημοσιογράφους που εργάζονται σε επικίνδυνο περιβάλλον, να απευθύνει έκκληση για δικαιοσύνη, όταν αυτοί υφίστανται επιθέσεις και να θεωρεί τα κράτη υπεύθυνα για την ασφάλειά τους.
