Η οδύσσεια του μέτρου και της αρετής

Σε μία από τις τελευταίες ταινίες του Γούντι Αλεν ο γηραιός πρωταγωνιστής εξηγεί στην κατά πολύ νεότερη φίλη του ότι για να αντιληφθεί το νόημα της ζωής «πρέπει να δει όλη την εικόνα». Η ρήση είναι προφανές ότι έχει πεδίο εφαρμογής ευρύτερο από εκείνο που υπαινίσσεται στη συγκεκριμένη ταινία ο ευρηματικός σκηνοθέτης.

Αν για παράδειγμα αναζητεί κάποιος σήμερα τις αιτίες της οικονομικής κρίσης, βλέποντας μόνο το μέρος της εικόνας που αφορά τις εγχώριες πολιτικο-οικονομικές συνθήκες, θα έχει ασφαλώς χάσει τη σημαντικότερη διάστασή της, αυτή της διεθνούς συγκυρίας. Η οποία περιλαμβάνει την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, με το επιθετικό μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης και την κυριαρχία των αγορών που άφησαν τα ίχνη τους παντού. Από την περιβαλλοντική καταστροφή ως τις οικονομικές ανισότητες και τα κοινωνικο-οικονομικά αδιέξοδα της εποχής. Με δυο λόγια, το σκηνικό εντός του οποίου αναπτύχθηκε η σημερινή παθογένεια είναι αυτό μιας επέλασης που το μόνο που πέτυχε ήταν να κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους.

Εντός αυτού του πλαισίου μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα βρέθηκε ανέτοιμη να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα. Η αδυναμία της να σταθεί ισότιμα στον διεθνή ανταγωνισμό που επέβαλαν οι σύγχρονοι Λαιστρυγόνες του κεφαλαίου και των αγορών οδήγησε γρήγορα τον παραγωγικό ιστό της σε κατάρρευση. Η χώρα παραδόθηκε αμαχητί στη γοητεία της Κίρκης του δανεισμού και των επιδοτήσεων, που οριοθέτησε τη νέα εποχή του εύκολου πλουτισμού, της ψευδαίσθησης της αφθονίας και της τεχνητής ευημερίας. Ετσι η αγροτική ανάπτυξη μιας χώρας με δυνάμει ανταγωνιστικά προϊόντα έμεινε στάσιμη στις καταστροφικές περιβαλλοντικά και μη ανταγωνιστικές οικονομικά καλλιέργειες του βαμβακιού, ο τουρισμός κινήθηκε μεταξύ ερασιτεχνισμού και αρπαχτής, ενώ οι επενδύσεις στην τεχνολογία και στην καινοτομία έμειναν κενές περιεχομένου, καθώς για δεκαετίες είμαστε ουραγοί στη χρηματοδότηση της εκπαίδευσης και της έρευνας. Χάνοντας έτσι και τα φωτεινότερα μυαλά που μεταναστεύουν, αναζητώντας καλύτερη τύχη στο εξωτερικό.

Με άλλα λόγια, όλα αυτά τα χρόνια εκπαιδευτήκαμε να τρώμε ψάρια, έχοντας όμως εγκαταλείψει οριστικά την τέχνη της αλιείας και έχοντας μάλιστα φροντίσει να απαλλαγούμε και από τους ικανότερους αλιείς. Το εγχώριο πολιτικό σύστημα, γαλουχημένο στην ευνοιοκρατία και στην ιδιοτέλεια, υπέκυψε γρήγορα στις Σειρήνες της νέας πραγματικότητας. Η ελληνική κοινωνία, από την άλλη, με τις χαλαρές αντιστάσεις που χαρακτηρίζουν λαούς με έλλειμμα παιδείας, χάθηκε μετά από περιπλάνηση στον κόσμο των σύγχρονων Λωτοφάγων. Ετσι η επιστροφή στην Ιθάκη του μέτρου και της αρετής, στη γη δηλαδή των αξιών που γέννησε κάποτε ο ελληνικός πολιτισμός, παραμένει ακόμη ένα ανεκπλήρωτο όνειρο. Η αναζήτηση μιας ισόρροπης οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης με ανθρωποκεντρικά χαρακτηριστικά, στο πρότυπο του αρχαιοελληνικού μέτρου, εξακολουθεί να αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα.

Στην κατεύθυνση αυτή σήμερα κάτι δείχνει να κινείται. Τόσο στην Ευρώπη, με την αμφισβήτηση του ως τώρα πανίσχυρου γαλλογερμανικού άξονα, όσο όμως και στη χώρα μας. Οπου η οριζόντια σύγκρουση μνημονιακών και αντιμνημονιακών δυνάμεων υποκρύπτει στην πραγματικότητα μια ευρύτερη αναμέτρηση μεταξύ της κατεστημένης και υπεύθυνης για τα σημερινά δεινά πραγματικότητας και ενός νέου, υπό αναζήτηση ακόμη, μείγματος πολιτικής. Στο πλαίσιο αυτής της σύγκρουσης του καινούργιου που δεν έχει ακόμη γεννηθεί με το παλιό που χάνεται, το ερώτημα αν η Ελλάδα θα παραμείνει στους κόλπους της Ενωμένης Ευρώπης είναι απολύτως ψευδεπίγραφο. Και αυτό γιατί το πραγματικό ερώτημα είναι αν η Ευρώπη θα επιμείνει στην αναζήτηση του μέτρου για την οικονομία και της αρετής για τον άνθρωπο, βασισμένη στις παραδόσεις του Ομήρου, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.

Αρκεί βέβαια και η Ελλάδα, με τη σειρά της, να προχωρήσει στη δική της πνευματική αναγέννηση που πελαγοδρομεί, παλεύοντας με τα κύματα κυκλώπειων μεταρρυθμίσεων. Οι οποίες, ακριβώς επειδή προέρχονται από μονόφθαλμους μεταρρυθμιστές, χάνουν τη δυνατότητα να δουν όλη την εικόνα…