Δεν υπάρχει ανάπτυξη και μείωση χρέους χωρίς το «καύσιμο» των επενδύσεων

Η αντιμετώπιση της δημοσιονομικής αστάθειας και της συνακόλουθης έκρηξης του δημόσιου χρέους έχει δύο συνιστώσες: την τακτοποίηση των οικονομικών του κράτους και την αύξηση των εσόδων του κράτους και των πολιτών μέσα από μεγαλύτερη οικονομική δραστηριότητα. Η πρώτη συνιστώσα έχει πολυσυζητηθεί και συνοψίζεται στην καλύτερη συλλογή φόρων και την μείωση του κόστους της κρατικής μηχανής. Η δεύτερη συνιστώσα σπάνια συζητιέται ουσιαστικά, και δεν έχει υπάρξει ως τώρα καμιά συγκεκριμένη πολιτική γι’ αυτήν.

Η σημασία της ανάπτυξης στην διαχείριση του χρέους είναι γιγάντια. Αν μαγικά όλο το δημόσιο χρέος «εσυγχωρείτο» από τους δανειστές, χωρίς ουσιαστική οικονομική ανάπτυξη και με τις δημοσιονομικές παραδοχές του μνημονίου το 2015, θα έχουμε «μαζέψει» πάλι €150 δις χρέους. Αυτό δείχνει την ασυμβατότητα του σημερινού μεγέθους του δημόσιου τομέα με την δυναμική της ελληνικής οικονομίας.

Η έννοια των φυσικών επενδύσεων στην οικονομία εμφανίζεται στην αιτιολογική έκθεση του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ) 2012-2015 μόνον σε μία πρόταση και σε ένα συγκεντρωτικό πίνακα. Το επίσημο σχέδιο εξόδου της χώρας από την κρίση, το οποίο προβλέπει ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ κατά 9.5% στην πενταετία 2011 – 2015, στηρίζεται στην έμμεση παραδοχή ότι το σύνολο των φυσικών επενδύσεων στην οικονομία την πενταετία θα μείνει σταθερό στο 14% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου στα €32 δις ετησίως.

Είναι αδύνατο να υπάρξει οικονομική ανάπτυξη χωρίς το «καύσιμο» των επενδύσεων. Στην περίοδο 1999-2008, με μέσους ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης 3.5%, οι φυσικές επενδύσεις ήταν κατά μέσο όρο 22.5% του ΑΕΠ. Για να ικανοποιηθεί αυτός ο όρος για την περίοδο 2011-2015 χρειάζονται πρόσθετες επενδύσεις, πλέον αυτών που προβλέπονται στο ΜΠΔΣ, συνολικού ύψους της τάξης των €65 δις (€13 δις/έτος).

Για την δημιουργία της κρίσιμης μάζας είναι αναγκαίος ο εστιασμός σε μεγάλες επενδύσεις, οι οποίες να μπορούν να ξεκινήσουν άμεσα και να ολοκληρωθούν γρήγορα και που έχουν σημαντικό οικονομικό πολλαπλασιαστή. Αυτά τα χαρακτηριστικά τα έχουν κυρίως οι επενδύσεις σε υποδομές. Ευτυχώς η χώρα έχει «έτοιμες» επενδύσεις αυτής της κατηγορίας ύψους €65 δις, μερικές εκ των οποίων έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων του ΜΠΔΣ.

Οι επενδύσεις αυτές γενικά είναι χρηματοδοτήσιμες από ιδιωτικά κεφάλαια. Το πρόβλημα όμως που εγγενώς αναφύεται είναι η δυνατότητα χρηματοδότησης επενδύσεων αυτής της τάξης μεγέθους στην κατάσταση αναξιοπιστίας που βρίσκεται η χώρα. Χωρίς βοήθεια από τους εταίρους μας στην Ευρώπη, δεν είναι δυνατή η χρηματοδότηση τέτοιων επενδύσεων και η στήριξη αυτή έχει τέσσερις διαστάσεις:

– άμεση συμμετοχή της EIB σε όσα έργα επιτρέπεται από το καταστατικό της

– παροχή περιορισμένων εγγυήσεων από την EIB στους χρηματοδότες των συγκεκριμένων έργων

– χρηματοδότηση έργων με ειδικά ομόλογα εγγυημένα από την EIB ή από άλλο ευρωπαϊκό φορέα

– μετακύλιση των εισπράξεων από ΕΣΠΑ προς τα πρώτα χρόνια, ώστε να μειωθεί η εθνική συμμετοχή αντίστοιχα.

Από την άλλη πλευρά το κράτος πρέπει να συμβάλλει αποτελεσματικά και με συγκεκριμένα μέτρα στην προσέλκυση μεγάλων ιδιωτικών επενδύσεων. Για παράδειγμα, με την απαλλαγή αυτών των επενδύσεων από φόρους για μια μακρά περίοδο, ώστε η αυξημένη απόδοση να αντισταθμίζει τον αυξημένο κίνδυνο των επενδυτών.

Ένα τέτοιο πακέτο στήριξης επενδύσεων υποδομών ύψους 30 δις, χωρίς να περιέχει ιδιαίτερα σημαντικές καταβολές μετρητών από τους εταίρους μας, μειώνει την αντίληψη κινδύνου των επενδυτών και θα μπορούσε να θέσει και πάλι σε λειτουργία τον ενάρετο κύκλο της ανάπτυξης.

Πέρα όμως από τις επενδύσεις υποδομών το κράτος πρέπει να εφαρμόσει μια νέα πολιτική διέγερσης, μικρότερων σε μέγεθος αλλά σημαντικών, επενδύσεων μέσα στον ευρύτερο οικονομικό ιστό με την:

-ταχύτατη μεταφορά επιχειρηματικών δραστηριοτήτων από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα, υλοποιώντας χωρίς καθυστερήσεις το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων

– προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων, γιατί η εμπειρία λέει ότι τροφοδοτούν την καινοτομικότητα και την ανταγωνιστικότητα μέσα στην οικονομία

– απομάκρυνση όλων των γραφειοκρατικών και διαδικαστικών εμποδίων που φρενάρουν τις επενδύσεις (κωδικοποίηση νομοθεσίας, χωροταξία, απλοποίηση αδειοδοτήσεων)

– υποστήριξη (π.χ. αφορολόγητα) των μεγάλων εταιρειών που μπορούν να συντηρήσουν σημαντικές δυνατότητες R&D και μάρκετινγκ, ώστε να επιταχυνθεί η πορεία νέων ιδεών προς την αγορά

– συντήρηση θεσμών και διεργασιών με καταλυτικό χαρακτήρα που προσελκύουν ιδέες και τις προάγουν στην αγορά και μάλιστα στην διεθνή (π.χ. διαγωνισμοί, επιχειρηματικό matching, design, διεθνές marketing, vendor’s financing)

– μεταβατική μείωση των φόρων επιχειρήσεων που αποδεδειγμένα έχουν παράξει ιδέες, οι οποίες βρίσκονται στα πρώτα στάδια εμπορικοποίησης

– δημιουργία μηχανισμού άντλησης κεφαλαίων για την στήριξη ιδεών που έχουν περάσει ελέγχους και πορεύονται προς την αγορά

Η ανάπτυξη που θα τροφοδοτηθεί από τις επενδύσεις θα διευρύνει άμεσα την φορολογητέα ύλη και θα αυξήσει τις θέσεις εργασίας και την κατανάλωση. Πέρα από την θετική κοινωνική της σημασία, η ανάπτυξη θα οδηγήσει μεγαλύτερες κρατικές εισπράξεις, δηλαδή σε αύξηση εσόδων που σε συνδυασμό με την μείωση των κρατικών δαπανών, θα μηδενίσουν το έλλειμμα και τελικά θα περιορίσουν το χρέος.

Είναι ξεχωριστής σημασίας το γεγονός ότι για να συντηρηθεί η ανάπτυξη απαιτούνται ετήσιες επενδύσεις της τάξης του 20% του ΑΕΠ και εκεί πρέπει να στραφεί η πολιτική προσοχή. Μόνον όμως οι επενδύσεις σε υποδομές μπορούν μεσοπρόθεσμα να προσφέρουν τέτοια οικονομικά μεγέθη, αν και η κεντρική αναπτυξιακή πολιτική πρέπει να διευκολύνει επενδύσεις από οπουδήποτε κι αν προέρχονται και οπουδήποτε στην οικονομία γίνονται.

Οι επενδύσεις δεν μπορούν να καθίστανται πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης και διεκδίκησης δικαιωμάτων από ομάδες πίεσης. Ενισχύουν την λειτουργία παραγωγής πλούτου και δεν πρέπει να συγχέονται με επώνυμους επιχειρηματίες, μονοπωλιακά συμφέροντα ή διαπλοκές και ιδεολογήματα, που ειδικά στην τρέχουσα συγκυρία είναι χρήσιμα μόνο για την αύξηση της ανεργίας, την μείωση των εισοδημάτων και την αδυναμία συντήρησης του βιωτικού επιπέδου. Ο δρόμος της επανασταθεροποίησης της οικονομίας και της μείωσης του χρέους απαιτεί ανάπτυξη και αυτή χρειάζεται σημαντικές και συστηματικές επενδύσεις, οι οποίες για να υλοποιηθούν απαιτούν από την κυβέρνηση τη διαμόρφωση μίας συνεπούς, συνεκτικής και αταλάντευτης πολιτικής.

*Ο κ. Κ. Μητρόπουλος είναι Προέδρος Δ.Σ., Eurobank EFG Equties, Αντιπροέδρου Λέσχης Επιχειρηματικότητας