Αν θέλετε να καταλάβετε γιατί η Ευρώπη χρειάζεται μία εξωτερική πολιτική, προσπαθήστε να σκεφτείτε πώς δείχνουν τα πράγματα από τη Ζονγκναχάι. Φαντάζομαι τους κινέζους ηγέτες να κάθονται σε αυτό το κτιριακό συγκρότημα δίπλα στην Απαγορευμένη Πόλη και να χασκογελούν πίνοντας το τσάι τους για τις αναξιοπρεπείς αστειότητες των Ευρωπαίων, οι οποίοι κάποτε λεηλάτησαν και εξευτέλισαν τη χώρα τους. Σήμερα οι Ευρωπαίοι μοιάζουν με επαίτες μπροστά στον αυτοκρατορικό θρόνο, ικετεύοντας για επενδύσεις που θα αναζωογονήσουν τις παραπαίουσες οικονομίες τους. Ο Ντέιβιντ Κάμερον για τη Βρετανία, ο Νικολά Σαρκοζί για τη Γαλλία, ο Ζοζέ Σόκρατες για την Πορτογαλία: ο καθένας για τον εαυτό του. Και τα ανθρώπινα δικαιώματα; Οι ευρωπαϊκές αξίες; Ενας κάτοχος Βραβείου Νομπέλ άδικα φυλακισμένος; Α, ναι, τα ανέφεραν όλα αυτά, σωστά. Σε κάποιο επίσημο δείπνο ή σε κάποια κατ΄ ιδίαν συνάντηση. Μιλώντας πάντα με αβρότητα, φυσικά. Δεν είναι εξάλλου οι καλοί τρόποι ακόμη μία ευρωπαϊκή αξία; Και τόσο διακριτικά, ώστε ο αυτοκράτορας μπορεί να προσποιηθεί ότι δεν τα άκουσε. Οι αναφορές στα ανθρώπινα δικαιώματα είναι απλά μια από αυτές τις ενοχλητικές συνήθειες που έχουν οι Ευρωπαίοι, όπως το να ξύνεις τη μύτη σου δημοσίως. Ισως, εν καιρώ, καθώς ο πλούτος και η ισχύς της Κίνας θα αυξάνονται, αυτά τα ξένα διαβολάκια να συμμορφωθούν.

Συνολικά η συμπεριφορά των Ευρωπαίων είναι μια ανοιχτή πρόσκληση προς οποιαδήποτε μεγάλη δύναμη να εφαρμόσει την πολιτική τού «διαίρει και βασίλευε». Η Ρωσία του Πούτιν δεν χρειάστηκε πρόσκληση. Η Αμερική του Ομπάμα προσπαθεί να αντισταθεί στην πρόκληση. Η Κίνα είναι αναποφάσιστη. Είναι πολύ μπερδεμένο και χρονοβόρο για το Πεκίνο να προσπαθεί να συνδιαλαγεί ξεχωριστά με όλες αυτές τις ξιπασμένες, μυγιάγγιχτες μικρές χώρες και η κινεζική οικονομία επωφελείται από την ύπαρξη μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς. Αλλά, από την άλλη, είναι δύσκολο να αρνηθεί την πρόσκληση της Ευρώπης. Συνεπώς, για να χρησιμοποιήσουμε ένα μικρό αλλά συμβολικό παράδειγμα, η Κίνα αυτή τη στιγμή προσπαθεί να πείσει άπαντες- συμπεριλαμβανομένων των ευρωπαίων πρεσβευτών- να μποϊκοτάρουν την τελετή για την απονομή του Νομπέλ Ειρήνης στον Λου Σιαομπό στο Οσλο στις 10 Δεκεμβρίου. Οσον αφορά το Θιβέτ ή την Ξιντζιάνγκ, η Κίνα επιμένει στη σημασία του απόλυτου σεβασμού της κυριαρχίας της. Ωστόσο λέει τώρα στους Ευρωπαίους ότι δεν πρέπει να παραστούν σε μια ευρωπαϊκή τελετή στην Ευρώπη. Επομένως η εθνική κυριαρχία της Κίνας είναι αδιαμφισβήτητη, των υπολοίπων είναι διαπραγματεύσιμη. (Οι Ηνωμένες Πολιτείες ακολουθούν επίσης την ίδια τακτική).

Αυτή θα έπρεπε να είναι μια απλή απόφαση για τους Ευρωπαίους. Τα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα έπρεπε να ανακοινώσουν ότι όλοι οι πρεσβευτές τους στη Νορβηγία θα παραστούν στην τελετή. Ωστόσο μετά την αυτοκρατορική επίσκεψη του Χου Ζιντάο στο Παρίσι την περασμένη εβδομάδα, διάβασα ότι το υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας «είπε ότι πρόκειται να ανακοινώσει πριν από τις 10 Δεκεμβρίου αν σκοπεύει να παραστεί στην τελετή απονομής». Η Ευρώπη διχάζεται ξανά. Περισσότερα χασκογελάκια στο Πεκίνο. Μη με παρεξηγείτε- και κυρίως όσοι κινέζοι αναγνώστες ξεγλίστρησαν από το firewall και διαβάζουν αυτό το άρθρο. Ούτε για μία στιγμή δεν υποστηρίζω ότι η Ευρώπη ή η Δύση εν γένει θα έπρεπε να προσπαθήσει να επιβάλει τις αξίες της στην Κίνα, όπως έκανε στο παρελθόν με τη φωτιά και το τσεκούρι. Δεν υποστηρίζω ότι εμείς οι Ευρωπαίοι οφείλουμε να επιδείξουμε σοβαρότητα επειδή η Κίνα είναι εχθρός, όπως ήταν η Σοβιετική Ενωση στον Ψυχρό Πόλεμο. Οχι, το μέλλον του πλανήτη εξαρτάται από το αν θα αναπτύξουμε μια εποικοδομητική, σταθερή σχέση με αυτή την αναδυόμενη παγκόσμια δύναμη. Και έχουμε ζωτικά οικονομικά συμφέροντα στην Κίνα, όπως και η Κίνα έχει στην Ευρώπη. Προτείνω ωστόσο έναν βαθμό συνέπειας, αξιοπρέπειας και ενότητας στην προσέγγισή μας προς τον (επ)αναδυόμενο γίγαντα. Πιστεύω ότι εμείς οι Ευρωπαίοι θα μπορέσουμε τελικά να υπερασπιστούμε τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά μας και να προαγάγουμε τις αξίες μας, αν είμαστε ενωμένοι.

Η Κίνα και η Ρωσία είναι ενδεχομένως οι δυσκολότερες περιπτώσεις για την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική. Για τις μικρότερες χώρες, ή για τις βαλκανικές, η ΕΕ μπορεί να φαντάζει πιο ισχυρή. Ενα τεστ θα είναι οι επερχόμενες προεδρικές εκλογές στη Λευκορωσία στις 19 Δεκεμβρίου. Θα μπορέσει η Ευρωπαϊκή Ενωση να αντιδράσει ενωμένα και αποτελεσματικά αν ο πρόεδρος Αλεξάντρ Λουκασένκο ανακηρύξει τον εαυτό του νικητή σε εκλογές που στην πραγματικότητα θα έχει χάσει; Στην «ατμομηχανή» των Βρυξελλών ο μηχανισμός για μια υποτιθέμενη ενιαία (ας πούμε καλύτερα: συντονισμένη) ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική μόλις τώρα άρχισε να σχεδιάζεται. Υστερα από ατελείωτους γραφειοκρατικούς διαπληκτισμούς, ασθματικές αντιδράσεις από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και έντονες εθνικές πιέσεις, η Κάθριν Αστον, η επικεφαλής της διπλωματίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης, διόρισε τέσσερις ικανούς ανώτατους αξιωματούχους- έναν Γάλλο, έναν Ιρλανδό, έναν Πολωνό και έναν Γερμανό- στο νέο διπλωματικό σώμα της Ενωσης. Αν η Ευρώπη δεν θέλει να αναγκαστεί σε υποχώρηση, θα πρέπει να προχωρήσει μπροστά. Γιατί, ακόμη και αν τα πράγματα πάνε καλά, αυτό που μπορούμε να επιτύχουμε οι Ευρωπαίοι με τη συγκέντρωση των δυνάμεών μας, μετά βίας θα αντισταθμίσει την απώλεια σχετικής ισχύος από την ανάδυση των παλαιών και νέων γιγάντων της Ανατολής.

Ο κ.Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.