Τους τελευταίους μήνες, ιδιαίτερα μετά τα γεγονότα των σεισμών του φθινοπώρου και την ελληνική στήριξη της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας, παρατηρείται μια αναθέρμανση των ελληνοτουρκικών σχέσεων σε όλα τα επίπεδα. Αν και τα προβλήματα που χωρίζουν τις δύο χώρες θα πάρουν χρόνο για να ρυθμιστούν, το γενικότερο κλίμα έχει βελτιωθεί σημαντικά και προωθείται η συνεργασία διαφόρων ιδρυμάτων, φορέων και ομάδων πολιτών. Σε αρκετές βέβαια περιπτώσεις έχει κανείς την αίσθηση ότι οι επαφές που πραγματοποιούνται είναι μάλλον επιφανειακές και ότι η δυναμική της συνεργασίας εξαντλείται σε ρητορικές και λυρικές εξάρσεις, με τις οποίες επιδιώκεται ο τονισμός των καλών προθέσεων και των αμοιβαίων φιλικών συναισθημάτων. Αυτές οι επαφές μπορεί βέβαια να είναι χρήσιμες, αλλά δεν στηρίζονται σε διαδικασίες που θα αντέξουν στον χρόνο. Ετσι αποκτούν ιδιαίτερη σημασία οι προσπάθειες που στηρίζουν την επιδιωκόμενη προσέγγιση στις σταθερές των κοινών επιστημονικών αναζητήσεων και των παιδευτικών στόχων των ακαδημαϊκών κοινοτήτων των δύο χωρών. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και το δεύτερο ελληνοτουρκικό συμπόσιο που διοργάνωσε το Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου προχωρώντας στην υλοποίηση διμερούς συμφωνίας με το Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΜΙΘΕ).
Υστερα από μεμονωμένες αμοιβαίες επισκέψεις μελών ΔΕΠ των δύο τμημάτων από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 είχε αποφασιστεί μεταξύ άλλων η τακτική διοργάνωση επιστημονικών συναντήσεων, που ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια με την πραγματοποίηση στην Αθήνα συμποσίου φιλοσοφίας και ιστορίας της επιστήμης. Αρκετοί καθηγητές, ερευνητές και φοιτητές που πήραν μέρος σε εκείνο το κατά γενική ομολογία επιτυχημένο συμπόσιο ξαναβρέθηκαν πρόσφατα στην Κωνσταντινούπολη μαζί με άλλους νέους συναδέλφους τους για να συμμετάσχουν στην επιστημονική συνάντηση με γενικό θέμα «100 χρόνια φιλοσοφίας». Ανάμεσα στους έλληνες ομιλητές συμπεριλαμβάνονταν καθηγητές του ΜΙΘΕ και του Τμήματος Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου και ανάμεσα στους Τούρκους, εκτός από τα μέλη του Τμήματος Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου, καθηγητές και από άλλα πανεπιστήμια της Κωνσταντινούπολης και από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Μέσης Ανατολής.
Στις διάφορες επί μέρους συνεδρίες έγιναν πολλές ενδιαφέρουσες ανακοινώσεις με αντικείμενο διάφορα ζητήματα από τον χώρο της ιστορίας της φιλοσοφίας, της σύγχρονης φιλοσοφίας και της φιλοσοφίας και της ιστορίας της επιστήμης. Εδώ μπορούν να αναφερθούν ενδεικτικά η σχέση φιλοσοφίας και επιστημών κατά τον 20ό αιώνα, η διαμάχη «αναλυτικής» και «ηπειρωτικής» φιλοσοφίας, ο επιστημονικός ρεαλισμός, το πρόβλημα του νοήματος και της αναφοράς στη σύγχρονη φιλοσοφία, η πρόσφατη αντιμετώπιση της ιστορίας της φιλοσοφίας στο Βυζάντιο, οι σχέσεις ιστορίας και φιλοσοφίας της επιστήμης, η εξέλιξη των νέων τάσεων στην ιστοριογραφία της επιστήμης, προβλήματα από την ηθική φιλοσοφία και ψυχολογία και τη φιλοσοφία των μαθηματικών και η ιστορία του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η διεξοδική ανάλυση ποικίλων τεχνικών θεμάτων από τους ομιλητές και η ζωηρή ανταπόκριση του ακροατηρίου έδιναν το μέτρο του ενδιαφέροντος των παρουσιαζόμενων εργασιών, ενώ οι συζητήσεις συνεχίζονταν για πολύ και έπειτα από τις επίσημες συνεδρίες μέσα σε ιδιαίτερα θερμή, φιλική ατμόσφαιρα.
Το συμπόσιο ήταν αφορμή για να καταδειχθούν πολλά σημεία σύγκλισης των επιστημονικών αναζητήσεων των δύο πανεπιστημιακών κοινοτήτων και να επιβεβαιωθεί η διάθεση περαιτέρω συνεργασίας. Ηδη έλληνες καθηγητές έχουν διδάξει και διδάσκουν σε προγράμματα του Τμήματος Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου, ενώ δύο φοιτήτριες από την Τουρκία παρακολούθησαν μαθήματα για ένα εξάμηνο στο Τμήμα ΜΙΘΕ. Οι ακαδημαϊκές αυτές ανταλλαγές ελπίζεται πως θα συνεχισθούν και θα πυκνώσουν, καθώς προγραμματίζονται αρκετές μετακινήσεις διδασκόντων και διδασκομένων και από τις δύο πλευρές, ενώ εξετάζεται η δυνατότητα σε επόμενες συναντήσεις να μελετηθούν ειδικότερα θέματα από τη φιλοσοφία και την ιστορία των επιστημών αλλά και να διευρυνθεί ο διεπιστημονικός ορίζοντας των συζητήσεων με την πρόσκληση ειδικών διαφόρων ερευνητικών κλάδων. Πιο συγκεκριμένα επισημάνθηκε η ανάγκη να διερευνηθούν συστηματικά ζητήματα τοπικού ενδιαφέροντος, όπως η ιστορία και η φιλοσοφία των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών στις δύο χώρες, το πρόβλημα του εθνικισμού και της πολιτικής ιδεολογίας κ.ά.
Τις τόσο θετικές εντυπώσεις από το φιλοσοφικό συμπόσιο σκιάζει μόνο ο θάνατος του καθηγητή Αρντά Ντενκέλ, ενός από τους πρωτεργάτες της συμφωνίας ανάμεσα στα συνεργαζόμενα τμήματα των δύο πανεπιστημίων, δύο περίπου εβδομάδες μετά το τέλος του συμποσίου. Ο καθηγητής Ντενκέλ, μέλος της τουρκικής Ακαδημίας Επιστημών και διεθνώς γνωστός για το έργο και τις δημοσιεύσεις του στον χώρο της αναλυτικής φιλοσοφίας, ο οποίος είχε συμμετάσχει στην πρώτη κοινή συνάντηση στην Αθήνα και είχε ξεχωρίσει για την ποιότητα της επιστημονικής συμβολής του αλλά και για τον ενθουσιασμό και τη φιλική του διάθεση, ήταν δυστυχώς βαριά άρρωστος από καιρό και η απουσία του από τις πρόσφατες συζητήσεις ήταν έντονα αισθητή. Η συνέχιση της προσπάθειας όλων όσοι ενδιαφέρονται για την προαγωγή του φιλοσοφικού διαλόγου και στις δύο πλευρές του Αιγαίου αποτελεί τον καλύτερο τρόπο να τιμηθεί η μνήμη του.
Η σύσφιγξη των ελληνοτουρκικών σχέσεων ασφαλώς δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω επιστημονικών και πολιτιστικών ανταλλαγών. Είναι όμως βέβαιο ότι αυτές οι ανταλλαγές εξασφαλίζουν τη σταθερότητα και την ποιότητα ενός σοβαρού διαλόγου μεταξύ των πολιτών των δύο χωρών, που μπορεί να προσλάβει ευρύτερες διαστάσεις και που καθιστά δυνατή τη διερεύνηση πολλών ομοιοτήτων και σημείων σύγκλισης. Ευχή όλων μας είναι οι φιλοσοφικές συζητήσεις γύρω από ζητήματα φιλοσοφίας και ιστορίας της επιστήμης, και όχι μόνο, να αποτελέσουν πρότυπο για την περαιτέρω αποτελεσματική προαγωγή των κοινών ενδιαφερόντων και συμφερόντων που συνδέουν τους δύο λαούς.
Ο κ. Στέλιος Βιρβιδάκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας στο Τμήμα ΜΙΘΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών και ο κ. Κώστας Γαβρόγλου είναι καθηγητής Ιστορίας της Επιστήμης στο Τμήμα ΜΙΘΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
