Ποιες δυνάμεις αλλάζουν τον κόσμο

Δραματικές αλλαγές που θα καθορίσουν το μέλλον του κόσμου τις ερχόμενες δεκαετίες διαβλέπουν οικονομολόγοι κορυφαίων ινστιτούτων ερευνών, καθώς όπως παρατηρούν οι Richard Dobbs, James Manyika και Jonathan Woetzel του McKinsey Global Institute μπορεί π.χ. η βιομηχανική επανάσταση στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα να αποτέλεσε τη νέα δύναμη που άλλαξε τα πάντα, σήμερα όμως ο κόσμος μας βιώνει ακόμη πιο δραματική μετάβαση, καθώς οι αλλαγές που συντελούνται είναι 10 φορές ταχύτερες, 300 φορές μεγαλύτερες και έχουν 3.000 φορές μεγαλύτερο αντίκτυπο σε σχέση με την εποχή εκείνη.

Η πρώτη παγκόσμια τάση αφορά τη μετατόπιση του κέντρου βάρους της παγκόσμιας οικονομίας ανατολικά και νότια με ταχύτητα που ποτέ πριν δεν έχουμε δει. Είναι χαρακτηριστικό πως ως το 2000 το 95% των 500 μεγαλύτερων πολυεθνικών του Fortune Global 500 είχε την έδρα του στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Ως το 2025 όμως, όταν η Κίνα θα είναι το σπίτι κορυφαίων εταιρειών είτε από τις Ηνωμένες Πολιτείες είτε από την Ευρώπη, σχεδόν το 50% των μεγάλων εταιρειών του κόσμου θα έχει έδρα στις αναδυόμενες αγορές.

Οι αναδυόμενες αγορές

Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι σχεδόν το 50% της παγκόσμιας αύξησης του ΑΕΠ ως το 2025 θα προέλθει από 440 πόλεις στις αναδυόμενες αγορές. Και μπορεί με πόλεις όπως το Μουμπάι, το Ντουμπάι και η Σανγκάη οι περισσότεροι να είναι εξοικειωμένοι αλλά τι γίνεται με τη Hsinchu στο βόρειο τμήμα της Ταϊβάν ή τη Santa Catarina της Βραζιλίας, κάπου στα μισά του δρόμου μεταξύ του Σάο Πάολο και των συνόρων με την Ουρουγουάη; Στην Tianjin, μια πόλη που βρίσκεται περίπου 120 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Πεκίνου, ενώ το 2010 ο παραγόμενος πλούτος ήταν 130 δισ. δολάρια, δηλαδή περίπου όσο της Στοκχόλμης, ως το 2025 εκτιμάται ότι θα φθάσει τα 625 δισ. δολάρια, δηλαδή περίπου όσο το ΑΕΠ όλης της Σουηδίας.

Η τεχνολογία

H δεύτερη παγκόσμια τάση αφορά τις οικονομικές επιπτώσεις από την επιτάχυνση της τεχνολογίας. Από το τυπογραφείο, την ατμομηχανή και το Διαδίκτυο είχαμε πάντα ανατροπή του status quo. Ενώ όμως χρειάστηκαν 50 χρόνια για να αποκτήσει το 50% των Αμερικανών τηλέφωνο μετά την ανακάλυψή του και 38 χρόνια για να προσελκύσει το ραδιόφωνο 50 εκατομμύρια ακροατές, το Facebook απέκτησε εκατομμύρια χρήστες μόλις στον πρώτο χρόνο λειτουργίας του.

Είκοσι χρόνια πριν, λιγότερο από το 3% του παγκόσμιου πληθυσμού είχε ένα κινητό τηλέφωνο, ενώ τώρα τα δύο τρίτα, με το ένα τρίτο όλων των ανθρώπων μάλιστα να είναι συνδεδεμένο στο Διαδίκτυο. Νέα επιχειρηματικά μοντέλα έκαναν την εμφάνισή τους, όπως το Alibaba Group, ενώ η τεχνολογία επιτρέπει σε επιχειρήσεις, όπως η WhatsApp, να αναπτυχθούν ταχύτατα με μικρά σχετικά κεφάλαια.

Πάντως η «Süddeutsche Zeitung», καθώς αναρωτιόταν για το ποιος κυβερνάει τον κόσμο, επισήμανε πως η αξία της Apple στην αγορά εκτιμάται σε 570 δισ. δολάρια και είναι υψηλότερη από το ΑΕΠ 160 χωρών σε σύνολο 195 χωρών σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Apple ασχολείται με δεδομένα, το Facebook ασχολείται με πληροφορίες, η Google ορίζει τι πρέπει η ανθρωπότητα να γνωρίζει και τι μπορεί να ξεχάσει.

Η γήρανση

Μια τρίτη παγκόσμια τάση αφορά την αντιμετώπιση των προκλήσεων της γήρανσης του κόσμου. Για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία η γήρανση θα μπορούσε να σημαίνει ότι ο πληθυσμός του πλανήτη θα σταθεροποιηθεί στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου. Από το 2013 το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε χώρες με ποσοστά γονιμότητας κάτω από το ποσοστό αναπλήρωσης. Πρόκειται για μια ριζική αλλαγή.

Η φροντίδα για έναν μεγάλο αριθμό των ηλικιωμένων θα θέσει σοβαρή πίεση στα δημόσια οικονομικά. Η «μαύρη τρύπα» στα ασφαλιστικά συστήματα των ανεπτυγμένων οικονομιών, όπως εκτιμά χαρακτηριστικά η Citigroup, φθάνει τα 78 τρισ. δολάρια, ενώ η οικονομική κρίση τα τελευταία χρόνια ροκανίζει το μέλλον των συντάξεων.

Μια άλλη τάση αφορά το γεγονός ότι ο κόσμος είναι πολύ πιο συνδεδεμένος, αλλά ενώ το εμπόριο και η οικονομία αποτέλεσαν εδώ και χρόνια τις βάσεις της παγκοσμιοποίησης κατά τις τελευταίες δεκαετίες, έχει υπάρξει μια σημαντική μεταβολή.

Το παγκόσμιο εμπόριο έχει επεκταθεί σε έναν σύνθετο, περίπλοκο και εκτεταμένο ιστό, με την Ασία να καθίσταται η μεγαλύτερη περιοχή εμπορικών συναλλαγών στον κόσμο, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα σημαντικούς εμπορικούς κόμβους στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική.

Στην ανατολή του 21ου αιώνα το γεγονός ότι οι τέσσερις αυτές δυνάμεις λειτουργούν ταυτόχρονα σημαίνει πως ο κόσμος μας αλλάζει ριζικά. Το iPhone ή το Samsung Galaxy περιέχει πολύ περισσότερες πληροφορίες και ισχύ επεξεργασίας από τον αρχικό υπερυπολογιστή. Ωστόσο ακόμη ζούμε σε έναν κόσμο στον οποίο οι επαγγελματίες μετεωρολόγοι συνήθως αιφνιδιάζονται. Ενώ είναι γεμάτη ευκαιρίες, σύμφωνα με τη McKinsey, η νέα εποχή δημιουργεί και βαθιές ανησυχίες.