Οι ΗΠΑ σε ρόλο ατμομηχανής της παγκόσμιας ανάκαμψης

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ, ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ

Λίγο μετά τις οκτώ το πρωί την περασμένη Τετάρτη η ατμόσφαιρα ήταν ηλεκτρισμένη στην αίθουσα συνεδριάσεων του Κογκρέσου των ΗΠΑ. Οχι μόνο οι παρόντες βουλευτές, αλλά και χρηματιστές, αναλυτές, οικονομολόγοι και πολιτικοί ανά την υφήλιο περίμεναν με ανυπομονησία τον πρόεδρο της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ, Μπεν Μπερνάνκι, να τους διαφωτίσει ως άλλη… Πυθία για το μέλλον της οικονομίας των ΗΠΑ –και μαζί της ολόκληρου του πλανήτη. Η επίσημη ομιλία του προέδρου της Federal Reserve για την πορεία της αμερικανικής οικονομίας και για τη μελλοντική νομισματική πολιτική έμελλε να επηρεάσει το διεθνές οικονομικό σκηνικό. Τις τελευταίες εβδομάδες η απλή νύξη του Μπερνάνκι ότι ενδεχομένως θα σταματήσει την περίφημη πολιτική της «ποσοτικής χαλάρωσης» προκάλεσε ιστορικές απώλειες στην αμερικανική αγορά ομολόγων και «ξεπούλημα» στην ευρωπαϊκή, έριξε την τιμή του δολαρίου και του χρυσού, αλλά εκτόξευσε τη Γουόλ Στριτ στα ύψη. Υπό αυτές τις συνθήκες, κάθε λέξη του προέδρου της Fed θα μπορούσε να προκαλέσει κανονικό σεισμό στις διεθνείς αγορές.

Ο λόγος του Μπερνάνκι θύμισε τελικά τον περιβόητο χρησμό της Πυθίας: «Ηξεις αφήξεις ουκ εν τω πολέμω θνήξεις». Στον εν λόγω χρησμό, ανάλογα με το πού επιλέγει κανείς να τοποθετήσει το κόμμα, πριν ή μετά τη λέξη «ουκ», το νόημα αλλάζει και κάνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου. Ομοίως, στην ομιλία του Μπερνάνκι το κεντρικό νόημα έμοιαζε να μεταβάλλεται ανάλογα με τη διάθεση του ακούοντος. Αφενός, ο πρόεδρος της Fed εμφανίστηκε αισιόδοξος και είπε ότι το πρόγραμμα επαναγοράς ομολόγων ύψους 85 εκατ. δολαρίων μηνιαίως μπορεί να αποκλιμακωθεί σταδιακά μέσα στο 2014, αν η ανάπτυξη παραμείνει σταθερή. Αφετέρου, όμως, τόνισε ότι η ανεργία παραμένει υψηλή και μειώνεται με αργούς ρυθμούς, ενώ ο πληθωρισμός είναι πολύ χαμηλός. Συνεπώς μια «πολύ χαλαρή νομισματική πολιτική παραμένει κατάλληλη για το προβλεπτό μέλλον».

Η ξεκάθαρη προφητεία που όλοι περίμεναν δεν ήρθε. Και το ερώτημα που απέμεινε να αιωρείται είναι το κατά πόσο τα σημάδια βελτίωσης της αμερικανικής οικονομίας σηματοδοτούν μια ουσιαστική έξοδο από την κρίση. Βρίσκονται πλέον οι ΗΠΑ σε σταθερή ανοδική πορεία ή μήπως είμαστε ακόμα σε πρώιμο στάδιο που –αν και θετικό –θα μπορούσε εύκολα να ανατραπεί;

«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η οικονομία των ΗΠΑ έχει βελτιωθεί ουσιαστικά από την περίοδο της κρίσης. Πολλοί οικονομικοί δείκτες το αποδεικνύουν αυτό, ανάμεσά τους το ΑΕΠ, οι δείκτες παραγωγικότητας, τα στοιχεία από την αγορά ακινήτων και τα επίπεδα κερδοφορίας των επιχειρήσεων. Επιπλέον, το Χρηματιστήριο έχει ξεπεράσει το προ κρίσεως μέγιστο, γεγονός που μας δείχνει το πώς η αγορά ατενίζει το μέλλον» αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα της Κυριακής» ο κ. Γεράσιμος Τσουκαλάς, αναπληρωτής καθηγητής Χρηματοοικονομικών στη Σχολή Γουόρτον του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια.

Ωστόσο, ο μεγαλύτερος «γρίφος», σύμφωνα με τον κ. Τσουκαλά, παραμένει η υψηλή ανεργία. «Ο δείκτης ανεργίας που εξακολουθεί να κυμαίνεται περί το 7,5% παραμένει σχετικά υψηλός σε σύγκριση με τους ιστορικούς μέσους όρους της αμερικανικής οικονομίας» τονίζει. Για τον κ. Τσουκαλά η απάντηση στο ερώτημα αν η ανάκαμψη είναι οριστική θα κριθεί κατά κόρον από τον δείκτη ανεργίας. Αν αυτός συνεχίσει να μειώνεται με την ίδια σταθερότητα, θα μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι οι ΗΠΑ βγαίνουν από την κρίση. «Ωστόσο αυτό εξαρτάται και από δυνάμεις που βρίσκονται εκτός αμερικανικών συνόρων. Η δύσκολη κατάσταση στην Ευρώπη, καθώς και η πιθανότητα ύφεσης στην Κίνα επηρεάζουν τις διεθνείς αγορές. Γι’ αυτό η πλήρης ανάκαμψη των ΗΠΑ είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο» καταλήγει ο κ. Τσουκαλάς.

Δημοσιονομικός Γολγοθάς

Την ίδια στιγμή, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τους τελευταίους μήνες τον δικό τους δημοσιονομικό Γολγοθά, το τέλος του οποίου κανείς ακόμη δεν γνωρίζει. Ειδικότερα, η έλευση του περασμένου Μαρτίου έφερε μαζί της τον διαβόητο νόμο περικοπής δαπανών «Sequester» ύψους 85 δισ. δολαρίων. Οι επιπτώσεις αυτών των περικοπών έχουν αρχίσει σταδιακά να αγγίζουν ποικίλους τομείς της αμερικανικής κοινωνίας. Περικοπές στις αμυντικές δαπάνες, κατάργηση προσχολικής εκπαίδευσης για 70.000 παιδιά, μείωση των επιδομάτων ανεργίας για 3,2 εκατ. ανέργους και υποχρεωτικές άδειες άνευ αποδοχών για 2,1 εκατ. δημοσίους υπαλλήλους είναι μόνο μερικές από τις συνέπειες του «sequester», οι οποίες σταδιακά τίθενται σε ισχύ.

Ωστόσο μαζί με το βαρύ κοινωνικό κόστος των παραπάνω περικοπών έρχονται και «καλά νέα» για την αμερικανική οικονομία. Το 2009 το έλλειμμα του προϋπολογισμού των ΗΠΑ ήταν 1,4 τρισ. δολάρια, περίπου 10% του ΑΕΠ. Αντιστρόφως, το έλλειμμα που προβλέπεται στη λήξη του τρέχοντος οικονομικού έτους, που λήγει τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, θα είναι 642 δισ. δολάρια, μόλις 4% του ΑΕΠ. Το δε 2016, όταν ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα θα εγκαταλείψει οριστικά τον Λευκό Οίκο, το έλλειμμα αναμένεται να φτάσει στα 423 δισ. δολάρια, δηλαδή 2,3% του ΑΕΠ.

Αυτή η –αξιοζήλευτη για τα ευρωπαϊκά δεδομένα –δημοσιονομική εξυγίανση είναι το αποτέλεσμα σκληρών μαχών που έδωσαν κυρίως οι Ρεπουμπλικανοί στη Βουλή των Αντιπροσώπων και στη Γερουσία. Και ήδη τον περασμένο μήνα απέφερε καρπούς. Στις αρχές Ιουνίου ο οίκος αξιολόγησης Standard&Poor’s, ο οποίος το 2011 είχε υποβαθμίσει το αμερικανικό χρέος από ΑΑΑ σε ΑΑ+, αναβάθμισε την προοπτική της αμερικανικής οικονομίας από «αρνητική» σε «σταθερή».