Από τη µία, η ανάγκη των υπερχρεωµένων νοικοκυριών γιαρευστότητα µέσω εκποίησης οποιουδήποτε περιουσιακού στοιχείου (στις χειρότερες περιπτώσεις, ακόµη και γαµήλιες βέρες…) και, από την άλλη, η ανασφάλεια των αποταµιευτών που φοβούνται το ευρώ ή θεωρούν ότι η επένδυση σε χρυσό θα τους δώσει υψηλότερες αποδόσεις από οποιοδήποτε επιτόκιο, πάντως µε τον έναν ή τον άλλον τρόπο ο χρυσός πλέον ενδιαφέρει όλο και περισσότερους, είτε αγοραστές είτε πωλητές.
Πρόσφατη εξέλιξη, οι ξένες εταιρείες που ήλθαν και λειτουργούν (νόµιµα) στην Ελλάδα και προσφέρουν άµεση εκτίµηση και πληρωµή της αξίας των χρυσαφικών που αγοράζουν, ακόµη και µέσω ∆ιαδικτύου και χωρίς τη φυσική παρουσία του πωλητή στην έδρα της εταιρείας. Ειδικά για τις διαδικτυακές εταιρείες, υπάρχει η υποχρέωση καταγραφής τους στο µητρώο της Γενικής Γραµµατείας Καταναλωτή, κάτι που ελέγχεται εύκολα και γρήγορα από τον καταναλωτή µε ένα τηλεφώνηµα στο 1520.
Ωστόσο ο χώρος της αγοραπωλησίας χρυσού δεν λειτουργεί πάντοτε σύµφωνα µε τις προσταγές της Τράπεζας της Ελλάδος, ούτε και παρακολουθείται ικανοποιητικά από τους ελεγκτικούς µηχανισµούς. Παράλληλα µε τα νόµιµα ενεχυροδανειστήρια και τις επιχειρήσεις που αγοράζουν χρυσό σε κάθε µορφή, υπάρχουν και αναρίθµητα µικρά εργαστήρια και καταστήµατα χρυσοχοΐας, τα οποία δραστηριοποιούνται ανεπίσηµα στον τεράστιο πλέον κύκλο των «χέρι µε χέρι» συναλλαγών.
Ποτέ δεν µάθαµε αν ο πελάτης που µπήκε πίσω µας σε κατάστηµα του ιστορικού κέντρου έκανε λάθος στη διεύθυνση ή αν ο καταστηµατάρχης προσποιήθηκε τον ανήξερο λόγω της δικής µας παρουσίας, όµως η ερώτηση «µήπως παίζει καµία λίρα;» και η επιµονή «µα µου είπαν µόνο σ’ εσένα να ρωτήσω, µήπως και βρω» ήταν το τυχαίο γεγονός που µας απέδειξε ότι η φράση «γίνεται κανονικός χαµός τον τελευταίο καιρό µε τα κοσµήµατα και τις λίρες» από παλαιό γνώστη του χώρου δεν περιείχε ίχνος υπερβολής.
Σε µια τέτοια κατάσταση υπάρχει χώρος για κάθε «καρυδιάς καρύδι», ειδικά µάλιστα όταν ένα σεβαστό ποσοστό των συναλλασσοµένων προτιµά τις «µαύρες» συναλλαγές που δεν καταγράφονται πουθενά αλλά και δεν ελέγχονται µε κανέναν τρόπο. «Οι τιµές αγοράς και πώλησης χρυσού έχουν πολύ µικρές αποκλίσεις σε κάθε δεδοµένη στιγµή, άρα αν ακούσεις για κάποια ευκαιρία σε χρυσό είναι σίγουρο ότι κάτι δεν πάει καλά. Θα σου πουν να έλθεις σε µια έξοδο της Αττικής οδού µε τα χρήµατά σου για να παραλάβεις τις λίρες, και εκεί θα σε περιµένουν µε καραµπίνες και θα σου πάρουν και τα λεφτά και το αυτοκίνητο» λέει άνθρωπος που ξέρει καλά τον χώρο του χρυσού, ενώ µας επισηµαίνει ότι εκτός από τους ληστές υπάρχουν και οι ταχυδακτυλουργοί: «Σου δείχνουν τις λίρες, τις ελέγχεις, τις παίρνουν για να τις ξαναβάλουν στο πακέτο όσο µετράς τα λεφτά, και στο µεταξύ έχει γίνει η ανταλλαγή και το πακέτο περιέχει πλέον εικοσάλεπτα. Τελευταίο κόλπο, αυτό µε τη βρώµικη κάλτσα: Σου φέρνει κάποιος για πούληµα λίρες κρυµµένες µέσα σε µια παλιά και βρωµερή κάλτσα – τις ελέγχεις, τις ξαναβάζεις µέσα και, αν σχολιάσεις την κατάσταση της κάλτσας, ο πωλητής δήθεν παρεξηγείται, την αρπάζει και τη βάζει στην τσέπη του για να φύγει αγανακτισµένος. Ωσπου να του πεις ότι έκανες πλάκα, ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβληµα για να προχωρήσει η αγοραπωλησία, η βρώµικη κάλτσα έχει πλέον αλλαχτεί µε το ζευγάρι της που περιέχει πλέον εικοσάλεπτα του ευρώ…».
Πάντως απάτη µε την ποιότητα του χρυσού που πωλείται δεν γίνεται τόσο εύκολα όσο θα φανταζόταν κανείς, αφού στα νοµίσµατα ο έλεγχος είναι πιο εύκολος (βάσει διαστάσεων και βάρους που µαρτυρεί το ειδικό βάρος του µετάλλου), ενώ στον «χύµα» χρυσό από κοσµήµατα και ράβδους υπάρχει χηµική διαδικασία που αποδεικνύει τη γνησιότητα και την καθαρότητα ενός άγνωστου δείγµατος χρυσού. Αλλωστε αυτοί που διακινούν µεγαλύτερες ποσότητες είναι όλοι γνωστοί µεταξύ τους, οπότε οποιαδήποτε απόπειρα απάτης εξασφαλίζει την άµεση αποποµπή από τον κλειστό κύκλο των εµπίστων.
Για τους ευκαιριακούς αγοραστές και πωλητές όµως, υπάρχουν αρκετές παγίδες, και µάλιστα δεν είναι όλες παράνοµες. Οπως µας εξηγεί έµπειρος παράγοντας της ιδιαίτερης αυτής αγοράς, «µία από τις µεγαλύτερες παγίδες για κάποιον άσχετο είναι το ενέχυρο: αν θέλεις να πάρεις τη σωστή τιµή για τα κοσµήµατά σου, πρέπει να τα δώσεις από την αρχή για πώληση και όχι για ενεχυροδανεισµό. Στην πώληση παίρνεις την τρέχουσα τιµή του χρυσού σύµφωνα µε το βάρος και την ποιότητα του µετάλλου, ενώ στο ενέχυρο παίρνεις δανεικά που αντιστοιχούν σε σαφώς χαµηλότερη αξία από τα κοσµήµατα που αφήνεις για εγγύηση – αν δεν επιστρέψεις τα χρήµατα του δανείου στον συµφωνηµένο χρόνο, χάνεις τα κοσµήµατα για πολύ χαµηλότερη τιµή από το αν τα είχες δώσει για πώληση εξαρχής».
Τα καράτια είναι ο τρόπος με τον οποίο δηλώνεται η περιεκτικότητα του τελικού κράματος σε χρυσό. Αν και είναι μονάδα μέτρησης βάρους, όπως χρησιμοποιείται στα διαμάντια (1 καράτι ισούται με 200 mg,δηλαδή 1/5 του γραμμαρίου), στην περίπτωση του χρυσού χρησιμοποιείται ως αναλογία: ο καθαρός χρυσός ορίζεται στα 24 καράτια, άρα κάθε μικρότερος αριθμός υποδηλώνει αναλογία: χρυσός 18 καρατίων σημαίνει 18/24, δηλαδή «στα 24 μέρη τα 18 μέρη είναι χρυσός και τα υπόλοιπα 6 είναι άλλα μέταλλα», ή αλλιώς 75% καθαρός χρυσός και 25% άλλα μέταλλα. Στα κοσμήματα συνήθως χρησιμοποιείται χρυσός 14 καρατίων (14/24 ή 58,3%) μέχρι 18 καρατίων, ενώ η χρυσή λίρα είναι 22 καρατίων. Ο καθαρός χρυσός 24 καρατίων είναι πολύ μαλακός για μηχανικές καταπονήσεις, υπάρχει μόνο σε τυποποιημένες ράβδους χρυσού.
Η τρέχουσα τιµή του χρυσού και η τιµή αγοράς και πώλησης της χρυσής λίρας Αγγλίας διαµορφώνονται από τα διεθνή δεδοµένα και ανακοινώνονται από το επίσηµο δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδος – η τιµή της «πιάτσας» ακολουθεί τις επίσηµες τιµές, µε µικρές αποκλίσεις ανάλογα µε την προσφορά και τη ζήτηση. «Αυτή την εποχή αλλάζουν χέρια µεγάλες ποσότητες χρυσού καθηµερινά, οπότε υπάρχει και αρκετός τζίρος για να βγάλει χρήµατα ο µεσάζων, χωρίς να αυξήσει τα ποσοστά κέρδους του» µας λέει µικρός επιχειρηµατίας του χώρου που συµµετέχει και ο ίδιος στο καθηµερινό αυτό παζάρι. «Στα κοσµήµατα, ο πωλητής θα πάρει γύρω στα 14 ευρώ ανά γραµµάριο για τα 14 καράτια, 16-17 ευρώ για τα 18 καράτια και 25 ευρώ για τα 22 καράτια. Εµείς αγοράζουµε σε αυτές τις τιµές, και όταν µαζέψουµε αρκετά µεγάλη ποσότητα, πουλάµε προσθέτοντας µισό µε ένα ευρώ ανά γραµµάριο στον επόµενο κρίκο της διαδικασίας, ο οποίος µαζεύει µεγαλύτερες ποσότητες και τις προωθεί στα ειδικά εργοστάσια, τις ραφιναρίες, που λιώνουν τον χρυσό και τον καθαρίζουν από όλες τις προσµείξεις, για να φτιάξουν ράβδους καθαρού χρυσού 24 καρατίων. Αν κάποιος µαζεύει αρκετές ποσότητες χρυσού από διάφορες πηγές, µε τον τρόπο αυτόν θα βγάλει κέρδος γύρω στις 2.000 ευρώ ανά κιλό χρυσού. Το τελικό προϊόν, η ράβδος 24 καρατίων, πωλείται πλέον προς 39.000-41.000 ευρώ ανά κιλό, αλλά φυσικά χρειάζεσαι µεγαλύτερη ποσότητα, π.χ. ενάµισι κιλό κοσµηµάτων διαφορετικών καρατίων για να βγάλεις ένα κιλό καθαρού χρυσού, ενώ στην τιµή περιέχεται και το κόστος της διαδικασίας επεξεργασίας και καθαρισµού». Για τους ιδιώτες µικροεπενδυτές πάντως, τα χρυσά νοµίσµατα και ειδικά η χρυσή λίρα Αγγλίας (Gold Sovereign) είναι καλύτερη λύση, γιατί είναι κάτι άµεσα αναγνωρίσιµο που ελέγχεται εύκολα και ρευστοποιείται άµεσα. «Σήµερα αγοράζουµε τη χρυσή λίρα προς 310-320 ευρώ και την πουλάµε στα 330 ευρώ, χέρι µε χέρι. Η Τράπεζα της Ελλάδος σού δίνει λιγότερα γιατί ελέγχει τη λίρα και πάντα βρίσκει κάποιες φθορές, άσε που οι περισσότεροι δεν θέλουν να καταγραφεί πουθενά η συναλλαγή τους», επισηµαίνει άνθρωπος της αγοράς που δηλώνει ότι διακινεί «όλο και περισσότερες» λίρες κάθε ηµέρα, ενώ δεν έχει παρατηρήσει κάποια συγκεκριµένα χαρακτηριστικά στο προφίλ του µέσου πελάτη του: «Από απελπισµένους µε βέρες και σκουλαρίκια και γιαγιάδες που κρατάνε τρεις λίρες από την Κατοχή στο κοµπόδεµα, ως µεγαλοεπενδυτές που µαζεύουν όποια ποσότητα χρυσού µπορούν να βρουν, όλοι πλέον ασχολούνται µε τον χρυσό».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
