Ο Πρίνος στέρεψε

Τα μοναδικά κοιτάσματα πετρελαίου που έχουν ανακαλυφθεί στην Ελλάδα εξαντλούνται… Το γεγονός αυτό έχει αρχίσει ήδη να φέρνει τις πρώτες γκρίνιες, αφού η ξένη κοινοπραξία που έχει αναλάβει την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων του Πρίνου στην περιοχή της Θάσου ανακοίνωσε την πρόθεσή της να σταματήσει τις εργασίες, λύοντας τη σχετική σύμβαση με το ελληνικό Δημόσιο. Εκπρόσωποι της ίδιας κοινοπραξίας δηλώνουν ότι αν υπάρχει ελπίδα να συνεχιστούν οι εργασίες ­ όσο διάστημα υπάρχει πετρέλαιο ­, αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη ριζική μείωση του προσωπικού, με στόχο να περικοπούν τα λειτουργικά έξοδα. Οι εργαζόμενοι, από την πλευρά τους, αμφισβητούν τα στοιχεία της εταιρείας που αφορούν τον τρόπο καθορισμού του λειτουργικού κόστους, καλώντας την κυβέρνηση, και ειδικά την υπουργό Ανάπτυξης κυρία Βάσω Παπανδρέου, να παρέμβει στο θέμα. Το βέβαιο πάντως είναι ένα: τα κοιτάσματα ελληνικού πετρελαίου ­ τουλάχιστον τα ως τώρα βεβαιωθέντα ­ εξαντλούνται, ενώ η κατάρρευση των διεθνών τιμών δημιουργεί πρόσθετες δυσκολίες στις κοινοπραξίες που εκμεταλλεύονται τα ελληνικά πετρέλαια.

Η εξάντληση των αποθεμάτων του Πρίνου είναι κρίσιμης σημασίας θέμα για την οικονομία και την ενεργειακή επάρκεια της χώρας. Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία που έθεσε υπόψη του «Βήματος» ο κ. Ν. Ρούσος, διευθυντής έρευνας και παραγωγής της «Ελληνικά Πετρέλαια ΑΕ». Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, την περίοδο 1980-1985 οι ανάγκες της Ελλάδας σε αργό πετρέλαιο ήταν περίπου 10 εκατ. τόνοι ετησίως, εκ των οποίων το 10% προερχόταν από εγχώρια παραγωγή, δηλαδή το κοίτασμα του Πρίνου.

Το 1997 οι ανάγκες της χώρας σε αργό πετρέλαιο έφθασαν στα 20 εκατ. τόνους, εκ των οποίων μόνο το 2,5% περίπου προερχόταν πλέον από εγχώρια παραγωγή. Με δύο λόγια, έχουμε μια κατακόρυφη πτώση της συμμετοχής του Πρίνου στην κάλυψη των αναγκών της χώρας σε αργό πετρέλαιο. Τα ίδια στοιχεία αποκαλύπτουν την εξάρτηση της χώρας μας από τις εισαγωγές πετρελαίου, αλλά και το μέτρο της σπουδαιότητας που έχει η έρευνα και ανακάλυψη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στον ελληνικό χώρο.

95 χρόνια έρευνες για πετρέλαιο

Ερευνα για πετρέλαιο στην Ελλάδα έγινε πρώτη φορά στις αρχές του αιώνα, στη Ζάκυνθο: το 1903. Οι έρευνες συνεχίστηκαν, περιορισμένα και αποσπασματικά, σε χερσαίες περιοχές ως το 1960. Το 1960 το υπουργείο Βιομηχανίας, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γεωλογίας και Ερευνών Υπεδάφους, άρχισε να κάνει εκτεταμένες γεωλογικές, γεωφυσικές και γεωτρητικές έρευνες σε όλη τη χερσαία Ελλάδα. Παράλληλα μεγάλες εταιρείες, μεταξύ αυτών και οι ΒΡ, Esso, Safor, πήραν δικαιώματα από το ελληνικό Δημόσιο για έρευνες σε διάφορες περιοχές. Από το 1969 οι έρευνες επεκτάθηκαν και στον θαλάσσιο χώρο με παραχωρήσεις που δόθηκαν στις εταιρείες Texaco, Chevron, Conoco, Calvin και Oceanic.

Το 1972-74 οι θαλάσσιες έρευνες στο Θρακικό Πέλαγος οδήγησαν στην ανακάλυψη του πρώτου εκμεταλλεύσιμου πετρελαϊκού κοιτάσματος στη θαλάσσια περιοχή της Θάσου, στον Πρίνο.

Το 1975 ιδρύθηκε η Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου, η ΔΕΠ, με στόχο την ανάπτυξη της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Το 1986, με τη δημιουργία του Ενιαίου Φορέα Υδρογονανθράκων, ιδρύθηκε η εταιρεία ΔΕΠ-ΕΚΥ, η οποία συνέχισε τις ερευνητικές δραστηριότητες. Από τον Απρίλιο του 1998 οι δραστηριότητες αυτές καλύπτονται από τον Κλάδο Ερευνας και Εκμετάλλευσης της Ελληνικά Πετρέλαια ΑΕ.

* Το κοίτασμα λιγοστεύει

Τι έγινε λοιπόν στα 23 χρόνια από την ίδρυση της κρατικής εταιρείας πετρελαίου; Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 72 γεωτρήσεις και 40.000 χιλιόμετρα σεισμικών ερευνών, ενώ έχουν εκπονηθεί πάνω από 1.200 μελέτες, σε διάφορες περιοχές της χώρας. Συνολικά από δημόσιους φορείς και ιδιωτικές εταιρείες έχουν εκτελεστεί πάνω από 160 ερευνητικές γεωτρήσεις στην Ελλάδα. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής, από πλευράς ανακαλύψεων, ήταν η ανακάλυψη των κοιτασμάτων πετρελαίου του Πρίνου και των κοιτασμάτων αερίου της Νότιας Καβάλας από την Oceanic, του κοιτάσματος πετρελαίου του Βόρειου Πρίνου από τους NAPC/ΔΕΠ-ΕΚΥ και δύο οριακών κοιτασμάτων, πετρελαίου στο Κατάκολο και αερίου στην Επανομή από τη ΔΕΠ-ΕΚΥ.

Τα συνολικά έσοδα του Δημοσίου από την εκμετάλλευση του Πρίνου έχουν ξεπεράσει ως σήμερα τα 500 εκατ. δολάρια.

Το κοίτασμα του Πρίνου, στο οποίο δεν έχουν συμμετοχή τα Ελληνικά Πετρέλαια, ευρίσκεται σε λειτουργία από το 1981 και έχουν ήδη παραχθεί 105 εκατ. βαρέλια. Προσφάτως η Κοινοπραξία Βορείου Αιγαίου προχώρησε στην αναστολή της άντλησης από τα κοιτάσματα Πρίνου και Βορείου Πρίνου, λόγω αντιοικονομικής εκμετάλλευσης.

Με βάση τις αρχικές εκτιμήσεις υπολογιζόταν ότι θα παραχθούν από το κοίτασμα 55 ως 60 εκατ. βαρέλια, αλλά η καλύτερη γνώση του κοιτάσματος μέσω της διεξαγωγής των γεωτρήσεων παραγωγής ανέβασε σταδιακά τις εκτιμήσεις. Η συνολική ημερήσια παραγωγή ακολούθησε πτωτική πορεία από το 1987. Προτού αρχίσει η σταδιακή ελάττωση επιτεύχθηκαν ημερήσιες παροχές περί τα 26.000 βαρέλια ημερησίως. Τα περιθώρια βελτίωσης της παραγωγής ήταν περιορισμένα και το πετρέλαιο παραγόταν στα περισσότερα πηγάδια με πολύ μεγάλο ποσοστό νερού, το οποίο δεν επέτρεπε πολλά περιθώρια για μελλοντική επέκταση της παραγωγής, αφού δεν υπήρχαν πια ορίζοντες πετρελαίου που να μην έχουν ελεγχθεί. Ως πρόσφατα από τον Πρίνο παράγονταν περίπου 5.000 βαρέλια ημερησίως, ενώ εκτιμάται ότι μπορούν να παραχθούν ακόμη περίπου 5 εκατ. βαρέλια, η απόληψη των οποίων όμως εξαρτάται κυρίως από την εξέλιξη των διεθνών τιμών αργού και από τη συμπίεση των λειτουργικών δαπανών.

* Ο Βόρειος Πρίνος

Το κοίτασμα αερίου στην περιοχή Νότια Καβάλα ευρίσκεται σε λειτουργία από το 1981 και ως σήμερα έχουν παραχθεί 650 εκατ. κυβικά μέτρα. Η παραγωγή του είχε ελαττωθεί σημαντικά από το 1993 και από τότε κάλυπτε μόνο εσωτερικές ανάγκες της εκμετάλλευσης πετρελαίου.

Το κοίτασμα στην περιοχή Βόρειος Πρίνος, στο οποίο συμμετέχει η εταιρεία Ελληνικά Πετρέλαια με ποσοστό 35%, τέθηκε σε παραγωγή τον Αύγουστο του 1996. Με τις σημερινές εκτιμήσεις αναμένεται ότι μπορούν να παραχθούν περί τα 3 εκατ. βαρέλια συνολικά από την αρχή της παραγωγής. Ως τώρα έχουν παραχθεί 1,8 εκατ. βαρέλια. Το κοίτασμα στην αρχή παρουσίαζε παροχές της τάξης των 3.500 βαρελιών την ημέρα, σε ένα χρόνο όμως από την έναρξη λειτουργίας του οι ημερήσιες παροχές ελαττώθηκαν σε επίπεδα της τάξης των 1.800-2.000 βαρελιών, που διατηρήθηκαν ως την αναστολή της άντλησης.

Τα προαναφερθέντα είναι και τα μοναδικά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα που έχουν βρεθεί ως σήμερα στο Θρακικό Πέλαγος, έπειτα από 10 συνολικά ερευνητικές γεωτρήσεις που έχουν γίνει δυτικά της Θάσου. Η έρευνα αυτή συνεχίστηκε πρόσφατα στην περιοχή με την εκτέλεση σεισμικών ερευνών και δύο ανεπιτυχών γεωτρήσεων. Στην παρούσα φάση επαναξιολογούνται τα ερευνητικά δεδομένα της παραχώρησης δυτικά της Θάσου, ώστε να αποφασιστεί το μέλλον των ερευνητικών δραστηριοτήτων στην περιοχή.

Το υποθαλάσσιο κοίτασμα του Κατάκολου θα δοθεί για εκμετάλλευση σε ιδιωτικές εταιρείες έπειτα από διαγωνισμό, στο πλαίσιο του δεύτερου γύρου παραχωρήσεων που προετοιμάζεται, και πιθανότατα θα συμπεριληφθεί στην ευρύτερη περιοχή έρευνας που θα παραχωρηθεί.

Η εκμεταλλευσιμότητα του κοιτάσματος της Επανομής σχετίζεται άμεσα με τον τρόπο διάθεσης ή χρησιμοποίησης του αερίου. Η ολοκλήρωση της κατασκευής του αγωγού που εισάγει το ρωσικό φυσικό αέριο στη χώρα μας και η ψήφιση πρόσφατα του νόμου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και από ιδιώτες είναι παράγοντες που δημιουργούν νέες προοπτικές και δυνατότητες για την εκμετάλλευση του κοιτάσματος της Επανομής.

Αξίζει πάντως στο σημείο αυτό να αναφερθεί ότι οι έρευνες για ανακάλυψη και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων απαιτούν γενικά μεγάλες επενδύσεις και είναι κατά κανόνα υψηλού κινδύνου. Το κόστος για τέτοιου είδους επενδύσεις είναι απαγορευτικό για τους κρατικούς προϋπολογισμούς, ενώ η μορφή της σύγχρονης οικονομίας επιβάλλει το «άνοιγμα» του τομέα στις πετρελαϊκές εταιρείες.

* Νέες γεωτρήσεις

Η αναμενόμενη εξάντληση των αποθεμάτων του Πρίνου κινητοποίησε, όπως ήταν φυσικό, τους πολιτικούς προϊσταμένους του κρατικού πετρελαϊκού τομέα, που αναζήτησαν αρκετά ενωρίς εναλλακτικές λύσεις. Ετσι το 1995 άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της έρευνας υδρογονανθράκων στη χώρα μας, με την ψήφιση του νέου νόμου 2289/95 και την προκήρυξη του πρώτου διεθνούς γύρου παραχωρήσεων για έρευνα και εκμετάλλευση έπειτα από διαγωνισμό.

Ως τώρα έχουν υπογραφεί τέσσερις συμβάσεις για ισάριθμες περιοχές. Δύο άδειες κατακυρώθηκαν στην κοινοπραξία των εταιρειών Enterprise, Union Texas, Mol και Ελληνικά Πετρέλαια για τις περιοχές Ιωαννίνων και ΒΔ Πελοποννήσου. Οι δύο άλλες άδειες κατακυρώθηκαν στην κοινοπραξία των εταιρειών Triton και Ελληνικά Πετρέλαια για τις περιοχές Αιτωλοακαρνανίας και δυτικού Πατραϊκού Κόλπου. Και στις τέσσερις περιοχές η εταιρεία Ελληνικά Πετρέλαια συμμετέχει με ποσοστό 12%.

Συνολικά θα επενδυθούν κατ’ ελάχιστο όριο 64 εκατ. δολάρια στην έρευνα, ενώ αν τα αποτελέσματα είναι θετικά οι επενδύσεις θα είναι πολύ μεγαλύτερες. Οι έρευνες βρίσκονται σε εξέλιξη και στις τέσσερις περιοχές. Ηδη έχουν γίνει γεωλογικές και γεωφυσικές μελέτες, έχουν ολοκληρωθεί τα πρώτα δίκτυα χερσαίων σεισμικών καταγραφών συνολικού μήκους περίπου 800 χλμ. και βρίσκονται σε εξέλιξη η επεξεργασία και η ερμηνεία των σεισμικών ερευνών.

Ειδικότερα στην περιοχή της ΒΔ Πελοποννήσου η γεώτρηση θα εκτελεστεί στις αρχές του 2000 και θα είναι η πρώτη γεώτρηση που θα διερευνήσει τους βαθύτερους σχηματισμούς της ιόνιας ζώνης.

Στην περιοχή Αιτωλοακαρνανίας οι γεωτρήσεις θα αρχίσουν το δεύτερο εξάμηνο του 1999, ενώ την ίδια χρονιά θα εκτελεστούν νέες σεισμικές έρευνες στην περιοχή Ιωαννίνων και στον δυτικό Πατραϊκό Κόλπο.