Κλασική μουσική-Ανασκόπηση 2017: Από τη νέα Λυρική Σκηνή στο γκρέμισμα των θρύλων

Τα πρόσωπα και τα γεγονότα που ξεχώρισαν για λόγους θετικούς ή αρνητικούς το 2017 στον χώρο της λεγόμενης κλασικής μουσικής και του μπαλέτου δεν έλειψαν. Στην Ελλάδα, η παράδοση του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος στην ελληνική κοινωνία και η επίσημη έναρξη της λειτουργίας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής εκεί αποτέλεσε αναμφίβολα κορυφαίο γεγονός, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο το σκάνδαλο Λιβάιν δημιούργησε τεράστια αίσθηση γκρεμίζοντας έναν πραγματικό θρύλο. Δεν ήταν, όμως, τα μοναδικά…

Η παράδοση του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος στην ελληνική κοινωνία τον Φεβρουάριο του 2017 αποτέλεσε αναμφίβολα έναν από τους σημαντικότερους σταθμούς της χρονιάς στον χώρο του πολιτισμού, και όχι μόνο. Το ΚΠΙΣΝ σηματοδότησε τη μεγαλύτερη μεμονωμένη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος στην Αθήνα και το κόστος της δημιουργίας του υπερέβη τα 630 εκατ. ευρώ.

Μέσα από αυτό το πρίσμα, η επίσημη έναρξη της λειτουργίας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στη νέα της στέγη στο ΚΠΙΣΝ ήρθε να ικανοποιήσει ένα αίτημα δεκαετιών: τη μεταστέγασή της σε ένα υψηλών προδιαγραφών θέατρο, αντίστοιχο με εκείνα που συναντά κανείς στις μεγάλες ευρωπαϊκές μητροπόλεις. Η πρεμιέρα της πρώτης σεζόν λειτουργίας με την «Ηλέκτρα» του Ρίχαρντ Στράους στις 15 Οκτωβρίου δικαίωσε τις προσδοκίες. Η απαιτητική όπερα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην ιστορία της ΕΛΣ σε μια παράσταση που κέρδισε τις εντυπώσεις «καταγράφοντας» ως μεγάλους πρωταγωνιστές του εγχειρήματος την Ορχήστρα της Λυρικής υπό τον Βασίλη Χριστόπουλο και, φυσικά, τη σπουδαία μεσόφωνο Αγνή Μπάλτσα –στην πρώτη συνεργασία της με τον οργανισμό –η οποία καταχειροκροτήθηκε ως Κλυταιμνήστρα, έναν ρόλο που έχει ερμηνεύσει επανειλημμένως στη διάρκεια της λαμπρής καριέρας της.

H ανακοίνωση της υποψηφιότητας του καταξιωμένου αρχιμουσικού και καλλιτεχνικού διευθυντή της Καμεράτα Γιώργου Πέτρου για το επίζηλο βραβείο Grammy στην κατηγορία «καλύτερη ηχογράφηση όπερας» είναι μία από τις πλέον θετικές και αισιόδοξες ειδήσεις της χρονιάς. Γνωστός για την αγάπη του στον χώρο του μπαρόκ ρεπερτορίου, εν προκειμένω την υποψηφιότητα του χάρισε η ερμηνεία του στον «Ottone» του Χέντελ. H ηχογράφηση κυκλοφόρησε από την Decca με τη συμμετοχή της ιταλικής ορχήστρας «Il Pomo d’ Oro» και με τον διάσημο κόντρα τενόρο Μαξ Εμάνουελ Τσένσιτς στον ρόλο του τίτλου.

Η τελετή απονομής των 60ών Grammy θα γίνει στις 28 Ιανουαρίου 2018 με τον ανταγωνισμό στην ίδια κατηγορία να είναι ισχυρός, καθώς μεταξύ των συνυποψηφίων συναντάμε τα ονόματα του ρώσου σουπερστάρ του πόντιουμ Βαλέρι Γκέργκιεφ, του διάσημου ιταλού αρχιμουσικού Τζιαναντρέα Νοσέντα, του Αυστριακού Χανς Γκραφ και του Γερμανού Λόταρ Κένινγκς.

Τα εγκαίνια της πολυσυζητημένης Φιλαρμονικής του Ελβα στο Αμβούργο τον Ιανουάριο του 2017 –επτά ολόκληρα χρόνια αργότερα από ό,τι είχε αρχικά προγραμματιστεί –έγραψαν τον επίλογο σε ένα σίριαλ με διάρκεια μαμούθ. Και αυτό γιατί το εν λόγω πρότζεκτ αποτέλεσε ένα από τα πλέον συζητημένα και αμφιλεγόμενα στα διεθνή πολιτιστικά πράγματα. Το εντυπωσιακό γυάλινο σύμπλεγμα κατά μήκος του ποταμού Ελβα που φέρει την υπογραφή του διάσημου αρχιτεκτονικού διδύμου των Ελβετών Ζακ Ερτζόκ –Πιερ Ντε Μερόν ανακοστολογήθηκε ούτε μία, ούτε δύο αλλά… δέκα(!) ολόκληρες φορές, με τους τελευταίους να έχουν αρκετές φορές φοβηθεί στο μεσοδιάστημα ότι το συγκεκριμένο πρότζεκτ θα τίναζε την καριέρα τους στον αέρα!

Ωστόσο, τα λαμπερά εγκαίνια με μια τρίωρης διάρκειας συναυλία, παρουσία σύσσωμης της γερμανικής πολιτικής ηγεσίας, ήρθαν να γυρίσουν σελίδα στο όλο εγχείρημα εστιάζοντας στην προσπάθεια να εξελιχθεί το εντυπωσιακό σύμπλεγμα σε διεθνή πόλο έλξης. «Μια μέρα θα είμαστε όλοι πολύ περήφανοι για το γεγονός ότι ο κόσμος σε 50 ή 100 χρόνια θα μιλά για κάτι το οποίο κατασκευάστηκε στην εποχή μας. Θα λένε «Κοίτα, αυτό έγινε στις 11 Ιανουαρίου 2017″» δήλωσε χαρακτηριστικά η καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ στο τηλεοπτικό δίκτυο NDR.

Η εμπλοκή του βετεράνου αμερικανού αρχιμουσικού Τζέιμς Λιβάιν σε σκάνδαλο σεξουαλικής παρενόχλησης και η συνακόλουθη λύση της συνεργασίας του με τη Μητροπολιτική Οπερα της Νέας Υόρκης, όπου κατείχε τον τίτλο του επίτιμου μουσικού διευθυντή, έχοντας υπάρξει το πρόσωπο που «σφράγισε» καλλιτεχνικά τον οργανισμό εδώ και τέσσερις δεκαετίες, συγκλόνισε τον κόσμο του λυρικού θεάτρου, και όχι μόνο.

Το κουβάρι άρχισε να ξετυλίγεται όταν το πρώτο από τα φερόμενα θύματα εμφανίστηκε στις αστυνομικές αρχές του Ιλινόι κατηγορώντας τον Λιβάιν ότι άρχισε να τον παρενοχλεί σεξουαλικά το 1985, όταν ακόμη ήταν 15 ετών και ο αρχιμουσικός 41. Εν συνεχεία εμφανίστηκαν τρία ακόμη άτομα που διατύπωσαν παρόμοιες κατηγορίες εναντίον του Λιβάιν, ο οποίος, στα 74 χρόνια του σήμερα, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα υγείας. Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν τόσο τον γενικό διευθυντή της Μετροπόλιταν Πίτερ Γκελμπ όσο και τους μουσικούς της ορχήστρας του θεάτρου να εκδώσουν ανακοινώσεις όπου ζητούν την πλήρη διαλεύκανση των υποθέσεων από τις αρμόδιες αρχές. Αντίστοιχη ανακοίνωση έδωσαν στη δημοσιότητα και οι μουσικοί της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Μονάχου όπου ο Λιβάιν υπήρξε στο παρελθόν μουσικός διευθυντής. Οπως ήταν αναμενόμενο, το γεγονός έλαβε μεγάλες διαστάσεις στα διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης, με τον ίδιο τον αρχιμουσικό να αρνείται τις κατηγορίες δηλώνοντας πως ευελπιστεί να επιστρέψει στο μέλλον στο πόντιουμ.

Η πολυαναμενόμενη πρεμιέρα του μπαλέτου «Νουρέγεφ» στο ιστορικό θέατρο Μπαλσόι της Μόσχας στις 9 Δεκεμβρίου ήρθε να αναθερμάνει την έντονη συζήτηση η οποία είχε ανοίξει στον διεθνή Τύπο αρκετούς μήνες νωρίτερα. Τον περασμένο Ιούλιο η διοίκηση του θεάτρου ανακοίνωσε την αναβολή της παραγωγής, δύο μόλις ημέρες πριν από το αρχικά προγραμματισμένο άνοιγμα της αυλαίας προκαλώντας παγκόσμιο σοκ.

Επίσημη δικαιολογία για την αναβολή δεν δόθηκε. Ωστόσο, ουκ ολίγοι εντός –και κυρίως εκτός –Ρωσίας την απέδωσαν στο θέμα της ομοφυλοφιλίας αλλά και στο πρότυπο του χορευτή που εγκαταλείπει τη χώρα του αναζητώντας μια καλύτερη ζωή στη Δύση, το οποίο ενδεχομένως δυσαρέστησε τη ρωσική κυβέρνηση, η οποία καλύπτει κατά 70% τον προϋπολογισμό του θεάτρου.

Τελικά, η πρεμιέρα δόθηκε παρουσία της αφρόκρεμας της μοσχοβίτικης κοινωνίας (ανάμεσά τους ο Ντμίτρι Πεσκόφ, εκπρόσωπος Τύπου του προέδρου Πούτιν). Η ηχηρότερη απουσία εν τούτοις στάθηκε αυτή του σκηνοθέτη του μπαλέτου Κίριλ Σερεμπρένικοφ, ο οποίος βρίσκεται σε κατ’ οίκον περιορισμό κατηγορούμενος για κακοδιαχείριση στο Κέντρο Γκόγκολ το οποίο διοικεί. Και σε αυτή την περίπτωση, αρκετοί βλέπουν στη σύλληψή του πολιτικά κίνητρα θεωρώντας την «τραύμα» στην καλλιτεχνική ελευθερία στη χώρα.