Τα Δημήτρια σηκώνουν αυλαία την 1η Οκτωβρίου και υποδέχονται τη Γιόκο Ονο, την πιο γνωστή-άγνωστη ιέρεια της performance και διαδραστικών εγκαταστάσεων, ως επίτιμη προσκεκλημένη και φορέα της εξωστρέφειας που ενδύεται ο θεσμός. Η πιο διάσημη ίσως χήρα στον κόσμο, η αιώνια σύντροφος του Τζον Λένον, δεν θα έχει φυσική παρουσία, καθώς στα 83 της δίστασε να διανύσει την απόσταση από τη Νέα Υόρκη. Ωστόσο, έξι από τα πιο γνωστά και κομβικής σημασίας έργα της θα φιλοξενηθούν για έναν μήνα στη Θεσσαλονίκη. Ανάμεσά τους, η εγκατάσταση «Ex-it» με τα εκατό φέρετρα και τις ισάριθμες ελιές, ένα παιχνίδι για τη σχέση ζωής – θανάτου, επιστροφής – μετενσάρκωσης που θα φιλοξενηθεί στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης μαζί με φιλμ και performances, αλλά και τα «Wish Trees», δύο δέντρα ευχών στον πεζόδρομο της Αγίας Σοφίας και το Δημαρχιακό Μέγαρο στα οποία οι περαστικοί μπορούν να κρεμάσουν από ένα διπλωμένο χαρτί με μια ευχή τους, μέχρι τα κλαδιά να σκεπαστούν εντελώς από τις επιθυμίες τους. Μαζί με ένα σφικτό σύνολο από παραστάσεις θεάτρου, χορού, συναυλίες, το διεθνές φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους Θεσσαλονίκης, ακόμη και… Γιαν Φαμπρ, έστω διά εκπροσώπου του, ο οποίος θα πραγματοποιήσει workshop για τους χορευτές της πόλης, το πρόγραμμα της 51ης διοργάνωσης εμφανίζεται νευρώδες και ενδιαφέρον.
Τέχνη στο μετρό που έρχεται


Η Γιόκο Ονο γράφει ένα σημείωμα για τα «Wish Trees» Δυο τέτοια δέντρα ευχών θα εγκατασταθούν στον Πεζόδρομο της Αγίας Σοφίας

Ωστόσο, δεν θα δείτε πουθενά το νούμερο 51. Τα εφετινά «Δημήτρια. Δύο χιλιάδες δεκαέξι» με σλόγκαν «Οχι πια χθες, μόνο αύριο» αποσκοπούν να επανεκκινήσουν τον θεσμό αποβάλλοντας ό,τι τον συνδέει με το παρελθόν. Η επιτροπή, που απαρτίζεται από την αντιδήμαρχο Πολιτισμού Ελλη Χρυσίδου μαζί με τους καλλιτεχνικούς συμβούλους, τον υπεύθυνο Επικοινωνίας Στέφανο Τσιτσόπουλο και βεβαίως με προεξάρχοντα τον δήμαρχο της πόλης Γιάννη Μπουτάρη, ξεκίνησε τη «ρήξη» ρίχνοντας άγκυρα στο μέλλον ευθύς εξαρχής από μια πολύ συμβολική συνέντευξη Τύπου η οποία δόθηκε την περασμένη Τετάρτη.

Το πρόγραμμα ανακοινώθηκε στα έγκατα της γης, συγκεκριμένα στο «Πανεπιστήμιο», τον σταθμό του μετρό της πόληςπου βρίσκεται στο πιο ολοκληρωμένο στάδιο κατασκευής. Ναι, τα έργα έχουν ξεκινησει μετά τους καβγάδες για τη διαχείριση των αρχαίων στη στάση «Βενιζέλου» και «ως το 2020», όπως υποσχέθηκε ο Γιώργος Κωσταντινίδης, ο διευθυντής της Αττικό Μετρό ΑΕ, οι Θεσσαλονικείς θα μπορούν να κινούνται υπογείως. Μειδιάς όταν το ακούς, όμως σίγουρα καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια αν κρίνει κανείς από τους ήχους που έρχονταν στον χώρο διεξαγωγής της συνέντευξης Τύπου, εκεί όπου κάποια στιγμή θα βρίσκονται τα εκδοτήρια εισιτηρίων. Οι νότες της μουσικής τζαζ που υποδέχονταν τους δημοσιογράφους αναμειγνύονταν με τους οξείς ήχους από τα συνεργεία που δουλεύουν 24 ώρες το εικοσιτετράωρο. Μια άλλη πραγματικότητα σε μια πόλη που βιώνει μια εντελώς διαφορετική καθημερινότητα στην επιφάνεια της γης καθώς τα λεωφορεία συνεχίζουν την απεργία τους (στην πέμπτη ημέρα όσο γράφονταν αυτές οι γραμμές). Τα Δημήτρια ωστόσο αυτοσυστήνονται ως ένα «αστυβάλ» από τη μίξη άστεως και φεστιβαλικού προγράμματος και βγαίνουν στον αστικό ιστό από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, το θέατρο Αυλαία ως τα Σφαγεία και το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, για να δείξουν ότι η Θεσσαλονίκη μπορεί να μπει στον χάρτη των μεγάλων πόλεων χάρη στον πολιτισμό της.
Ενα «αστυβάλ» που το έλεγαν Δημήτρια
Ο θεσμός άλλαξε εκ βάθρων όταν ήρθε στα πράγματα ο Μπουτάρης. «Παραλάβαμε ένα πράγμα φύρδην μίγδην και προσπαθούμε να το εξελίξουμε για να βρει μια νέα ταυτότητα. Θέλουμε να καθοδηγήσουμε την πόλη σε επίπεδο πολιτισμού, να ξεφύγει από τον λαϊκισμό και να βγουν στην επιφάνει νέα ταλέντα» είπε ο δήμαρχος της πόλης.
Το προσπαθεί με κάθε τρόπο η ομάδα που έχει αναλάβει να τρέξει τη διοργάνωση υπό τη διεύθυνση της Ελλης Χρυσίδου, αντιδημάρχου Πολιτισμού, Παιδείας και Αθλητισμού, με έναν προϋπολογισμό που όλο συρρικνώνεται. Εφέτος το ποσό που διατέθηκε ήταν 250.000 ευρώ, εκατό χιλιάδες περίπου λιγότερα απ’ ό,τι πέρυσι. Εστω κι έτσι, με πείσμα και γερές δόσεις DIY, αναζητήθηκε ένα γνωστό πρόσωπο ως φορέας της εξωστρέφειας του θεσμού.
Οπως μπορεί να κρίνει κανείς και από το budget, οι παραστάσεις που φιλοξενούνται δεν είναι παραγωγές των Δημητρίων, όμως επιδιώκεται η συμμετοχή των καλλιτεχνών που ζουν στην πόλη «μέσα από συνέργειες, workshops και σεμινάρια». Ο Γιαν Φαμπρ που αγαπάει την πόλη και έδειξε πέρυσι σε αυτήν την 24ωρη παράσταση «Mount Olympus» στέλνει εφέτος τον Σεντρίκ Σαρόν, μέλος της ομάδας διδασκαλίας του, για να διδάξει χορευτές της πόλης ένα εργαστήριο σύγχρονου χορου και αυτοσχεδιασμού, κάτι το οποίο θα πράξουν και οι Ultima Vez, επίσης από το Βέλγιο. Παρεμπιπτόντως, το γεγονός ότι δεν έρχεται ο ίδιος ο Φαμπρ στην Ελλάδα αποδίδεται στο αναμφισβήτητο γεγονός ότι ετοιμάζει τη μεγάλη αναδρομική έκθεσή του στην Αγία Πετρούπολη.
Σαν η καλλιτέχνις να είναι εδώ

Προσχέδιο (1997) για την εγκατάσταση «Ex-it» με τα εκατό φέρετρα και τις ισάριθμες ελιές

Για την ακρίβεια, παρών θα είναι ο επιμελητής των εκθέσεών της και συνεργάτης της Τζον Χέντριξ, ο οποίος συντονίζει την παρουσίαση των έργων στην πόλη. «Η καλλιτέχνις θα είναι σαν να είναι εδώ καθώς είναι ενεργή η συμμετοχή της σε όλα τα επίπεδα» θα πει η Θούλη Μισιρλόγλου, η ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια εκθέσεων και συλλογών που είναι υπεύθυνη για τα εικαστικά της διοργάνωσης. H κεντρική performance με την οποία θα εγκαινιαστεί η έκθεση στο ΜΜΣΤ αλλά και τα Δημήτρια (1/10) είναι η «Sky Peace to Jesus Christ» για τη ζωή «πριν και μετά τον θρύλο της μουσικής Τζον Κέιτζ» με τον οποίο συνδέθηκε πολύ η Ονο. Στο ΜΜΣΤ θα παρουσιαστεί και το διαδραστικό πρότζεκτ «Skyladders», οι Θεσσαλονικείς έχουν μάλιστα κληθεί να συνδράμουν φέρνοντας τη δική τους σκάλα για το έργο, όπως επίσης και καθρέφτες για το «Mend Peace». Oλοι τους θα σπάσουν και το κοινό θα κληθεί να συμμετάσχει στην αποκατάσταση ενός μεγάλου υπερ-καθρέφτη, μια εγκατάσταση που εισάγει την έννοια του εαυτού και του «άλλου» μέσα από την τέχνη αλλά και την ευθύνη του θεατή για την πρόσληψη της τέχνης.


«Η Ονο συνεχίζει να ζητάει από το κοινό να συμμετέχει ενεργά στις εγκαταστάσεις της γιατί προωθεί μια ιδέα συλλογικότητας. Οι παρεμβάσεις της είτε ως αυτόνομου καλλιτέχνη είτε μέσα από το κίνημα fluxus στα τέλη της δεκαετίας του ’60 προσπαθούν πάντα να επεκτείνουν τη συνείδηση του κοινού της τέχνης και να ενθαρρύνουν μια λιγότερο παθητική σχέση. Η ίδια δήλωνε ότι δεν πιστεύει στα ολοκληρωμένα έργα τέχνης με την έννοια ότι το αφήνει στους άλλους να τα συνεχίσουν, σημάδι της επιρροής της από την Ατέλειωτη Συμφωνία του Σούμπερτ. Παρότι υπήρξε Νεοϋορκέζα, από το 1965 το έργο της φέρει πάντα με κάποιον τρόπο και την ιαπωνική ευαισθησία της και κουβαλά την κοσμική μορφή μιας πολύ παλιάς θρησκείας προγενέστερης ακόμη και του βουδισμού η οποία ζητούσε από τους πιστούς της να επενδύσουν στην ιδέα του Θεού που υπάρχει σε όλα τα πράγματα. Η Γιόκο Ονο μας ζητάει να φανταστούμε την τέχνη με τον ίδιο ακριβώς τρόπο» θα πει η Μισιρλόγλου.
Κλείνουν το μάτι στην performance
Το υπόλοιπο εικαστικό πρόγραμμα είναι πολυπρισματικό. Περιλαμβάνει από μια μεγάλη έκθεση κοστουμιών από το βεστιάριο του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος η οποία θα φιλοξενηθεί στο Αλατζά Ιμαρέτ (4-23/10) ως εργαστήρια skate και graffiti performance στο πλαίσιο του 7Ply Project Festival στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Αποθήκη Β1 Λιμάνι, 7-15/10). Επίσης, θα γίνουν τρεις ατομικές παρουσιάσεις καλλιτεχνών. Συγκεκριμένα, στην Casa Bianca θα εκτεθούν τα σχέδια του Νικόλου Γύζη από τη συλλογή της Δημοτικής Πινακοθήκης (2/10-20/12), στο Γενί Τζαμί μια ενιαία εγκατάσταση της Λυδίας Δαμπασίνα με τίτλο «Ο συντελεστής Gini» (11/10-19/11) και στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης μια αυτοβιογραφική performance του Αλέξανδρου Πλωμαρίτη (20/10).
Οσον αφορα το θεατρικό σκέλος της διοργάνωσης, εφέτος παρουσιάζονται «δέκα παραστάσεις που κλείνουν το μάτι στην performance», όπως είπε ο Σάββας Πατσαλίδης, καθηγητής Θεατρολογίας του ΑΠΘ. Από την παραγωγή της Σαουμπίνε «Compassion. The History of the Machine Gun» (ΕΜΣ, 5/10), μια παράσταση ντοκιμαντέρ για τα θύματα πολέμου στην Αφρική και στην Ευρώπη, ως τη γλυκόπικρη ιστορία ενός έγγαμου βίου στο «Wot? Not Fish» (θέατρο Ανετον, 22/10) της αγγλικής ομάδας Bread & Circuses, ή στα ελληνικά «Ο Φιλιπ Γκλας αγοράζει μια φρατζόλα ψωμί» της ομάδας Ατονάλ (Σφαγεία, 13, 14/10) και το ατμοσφαιρικό «Hotel» των Blindspot Theatre Group (θέατρον Ανετον, 18, 19/10), το κοινό της Θεσσαλονίκης θα έχει την ευκαιρία να δει παραστάσεις που είναι αποδεδειγμένα επιτυχημένες, αν κρίνει κανείς από τις παρατάσεις των παραστάσεών τους στην Αθήνα.
Ο Γιώργος Χριστιανάκης, ο συνθέτης και μουσικός που είναι υπεύθυνος για τα μουσικά δρώμενα των Δημητρίων, προτρέπει τον κόσμο να μη χάσει τρεις μουσικούς από σκανδιναβικές χώρες: την ισλανδή τσελίστρια της πειραματικής ποπ Hildur Gudnadottir (ΕΜΣ, 8/10) και τον νορβηγό ανατρεπτικό τρομπετίστα Arve Henriksen ο οποίος συνεργάζεται με τον ποπ παραγωγό Bang (ΜΜΘ, 12/10). Σημειωτέον, ο Παύλος Παυλίδης θα δώσει μια συναυλία εφ’ όλης της ύλης λίγο προτού δώσει νέα κατεύθυνση στην καριέρα του μετά τη συνεργασία του με τους B-Movies (Principal, 22/10). Δεν λείπουν βέβαια και οι συναυλίες κλασικής μουσικής όπως από την Ορχήστρα Δωματίου του Θεάτρου της Σκάλας του Μιλάνου (ΜΜΘ, 4/10).
Από πλευράς χορού, η Δήμητρα Κορωναίου, διευθύντρια στο Τμήμα Χορού του Κέντρου Μουσικής και Χορού του Δήμου Θεσσαλονίκης, μας φέρνει μεταξύ άλλων την παράσταση της ομάδας χορού Ultima Vez«In spite of wishing and wanting» (ΕΜΣ, 7/10) για την αρχέγονη επιθυμία σε έναν κόσμο μόνο αντρών.

πότε & πού:

«Δημήτρια. Δύο χιλιάδες δεκαέξι», από 1 ως 23/10 στη Θεσσαλονίκη.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ