Το 336 σελίδων και κόστους 16,90 ευρώ μυθιστόρημα «Αναλωμένοι» («Consumed») κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος, τις οποίες ευχαριστούμε για αυτή τη συνέντευξηΣτη ζωή ποτέ δεν είναι αργά, επομένως δεν πρέπει να μας προκαλεί εντύπωση που στα 73 του ο διάσημος καναδός σκηνοθέτης Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ, δημιουργός ταινιών που μπορούν να σοκάρουν ακόμη και τον πιο σκληροπυρηνικό σινεφίλ (ενδεικτικά «Videodrome», «Οι διχασμένοι», «Το γυμνό γεύμα», «Crash»), αποφάσισε να κάνει το ντεμπούτο του στη λογοτεχνία. Οι «Αναλωμένοι» (εκδόσεις Τόπος), το πρώτο μυθιστόρημά του για το οποίο μας μίλησε τηλεφωνικώς από το Τορόντο σε μια κουβέντα διάρκειας 35 λεπτών, είναι ένα ονειρικό όσο και ρεαλιστικό ταξίδι σε διάφορους σταθμούς του πλανήτη και με «ξεναγούς» τη Ναόμι και τον Νέιθαν, δύο ανεξάρτητους δημοσιογράφους και συγχρόνως εραστές που αναζητούν την άκρη σε ένα μυστηριώδες έγκλημα. Με αυτή την αφορμή όμως ο Κρόνενμπεργκ μας ανοίγει τη ματιά του στον κόσμο κάνοντας ωμές αλλά ειλικρινείς αναφορές σε θέματα όπως ο καρκίνος και άλλες αρρώστιες, το σεξ, τα κοινωνικά δίκτυα, η φιλοσοφία.
Κατ’ αρχάς είναι μεγάλη μου τιμή που έχω την ευκαιρία να σας μιλήσω με αφορμή όχι κάποια ταινία σας, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν, αλλά ένα βιβλίο σας!
Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ: «Σωστά. Είναι εξάλλου το πρώτο μου βιβλίο, οπότε αυτό που λέτε είναι λογικό».
Σε πρώτο επίπεδο οι «Αναλωμένοι» είναι μια ιστορία μυστηρίου, ένα detective story. Βρήκα όμως και ένα δεύτερο επίπεδο, το οποίο έχει να κάνει με το σκοτάδι στη ζωή μας γενικότερα. Θέλατε όντως να ανιχνεύσετε αυτή την πλευρά;
«Ναι. Απoλύτως. Τα δύο επίπεδα που αναφέρατε, η αστυνομική ιστορία και η εξερεύνηση της ανθρώπινης κατάστασης όπως τη βρίσκουμε σήμερα, δεν διαχωρίζονται. Θεωρώ μάλιστα ότι συμβαδίζουν πέρα για πέρα».
Υπάρχει κάποιο στοιχείο που να σας αφορά προσωπικά στη συγγραφή αυτού του βιβλίου;
«Ω, ναι. Μεγάλο ρόλο έπαιξε το Φεστιβάλ των Καννών του 1999, όπου ήμουν πρόεδρος της κριτικής επιτροπής. Εχω προσωπικές εμπειρίες από εκεί».
«Ω, ναι. Μεγάλο ρόλο έπαιξε το Φεστιβάλ των Καννών του 1999, όπου ήμουν πρόεδρος της κριτικής επιτροπής. Εχω προσωπικές εμπειρίες από εκεί».
Ποια είναι η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στη σκηνοθεσία μιας ταινίας και στη συγγραφή ενός μυθιστορήματος;
«Το υπέροχο πράγμα σε ένα μυθιστόρημα –και αυτό είναι πολύ διαφορετικό από την ταινία –είναι η στενή σχέση που αποκτά μαζί του ο δημιουργός. Η συγγραφή έχει μια αμεσότητα που δεν θα βρεις στη σκηνοθεσία μιας ταινίας. Γράφοντας ένα μυθιστόρημα έχεις πολύ χώρο για να ενσωματώσεις στοιχεία της ζωής σου ή κοντινών ανθρώπων σου ή πραγμάτων που έχεις ακούσει από ‘δώ κι από ‘κεί. Κατά μία έννοια όλο αυτό έχει κάτι το κανιβαλιστικό, γιατί παίρνεις κομμάτια από ‘δώ κι από ‘κεί και τα συνδέεις, τα συναρμολογείς όπως έκανε ο Φρανκενστάιν με το τέρας που κατασκεύασε».
Υποθέτω ότι είναι και οι συνθήκες εργασίας που διαφέρουν. Οταν δουλεύεις σε μια ταινία, είσαι περιστοιχισμένος από πολλούς ανθρώπους που όλοι έχουν μια δουλειά να κάνουν. Οταν γράφεις ένα μυθιστόρημα, είσαι μόνος.
«Αληθές αλλά την ίδια ώρα, όταν γράφεις ένα βιβλίο, μέσα στο κεφάλι σου βρίσκονται πάρα πολλοί άνθρωποι. (γέλια). επίσης οταν γράφεις ένα μυθιστόρημα, ούτε πιέζεσαι από τον χρόνο ούτε πρέπει να ξοδέψεις πολλά χρήματα όπως συμβαίνει στις ταινίες».
Γράφοντας χρησιμοποιείτε το Internet;
«Με γοητεύει η ιδέα της άμεσης πρόσβασης στον κόσμο ενώ γράφω το μυθιστόρημά μου. Πληροφορίες, γεγονότα, χάρτες από το Google για να βρεις δρόμους σε πόλεις όπου δεν έχεις βρεθεί. Ο κόσμος δεν είναι πια τόσο απομονωμένος όσο τις παλαιότερες, προ Internet εποχές».
Οπως συμβαίνει στις περισσότερες ταινίες σας, έτσι και στο μυθιστόρημά σας δείχνετε μεγάλο ενδιαφέρον στην εξέλιξη της τεχνολογίας. Πώς ορίζετε την τεχνολογία και γιατί παίζει τόσο μεγάλο ρόλο στην τέχνη σας;
«Η τεχνολογία είναι μια προέκταση του σώματός μας, του εγκεφάλου, του μυαλού μας. Είμαστε πλάσματα της τεχνολογίας, αυτή είναι ουσία της ύπαρξής μας. Ειλικρινά δεν νομίζω ότι μπορείς να διαχωρίσεις την τεχνολογία από το σώμα μας, από το μυαλό μας· ειδικά αυτές τις μέρες, περισσότερο από ποτέ, αν και πιστεύω ότι συνέβαινε και πριν από το Internet. Ξέρετε, στα χρόνια της δεκαετίας του 1950, ο κόσμος πίστευε ότι η τεχνολογία αποκτήνωνε, λες και ερχόταν από το έξω Διάστημα και ήταν κάτι το εξωγήινο και επικίνδυνο. Εγώ πιστεύω ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο· η τεχνολογία είναι 100% ανθρώπινη, αντιπροσωπεύει την ίδια ώρα τον καλύτερο και τον χειρότερο εαυτό μας. Επομένως, όταν εξετάζουμε την τεχνολογία, που είναι μια ανθρώπινη δημιουργία, στην πραγματικότητα εξετάζουμε την ανθρώπινη κατάσταση. Αν μου ζητούσατε να ορίσω την τέχνη, θα σας έλεγα ότι για μένα είναι η εξερεύνηση της ανθρώπινης κατάστασης. Αρα θα μου ήταν πολύ δύσκολο να μη συζητήσω για την τεχνολογία στην τέχνη μου, στην οποία συζητώ για την ανθρώπινη κατάσταση».
Ενδιαφέρεστε εξίσου για το ανθρώπινο σώμα. Εχετε σκεφθεί ποτέ το γιατί;
«Και πάλι, η ανθρώπινη κατάσταση είναι το ανθρώπινο σώμα. Για μένα, το πρώτο γεγονός της ανθρώπινης ύπαρξης είναι το ανθρώπινο σώμα. Δεν μπορείς να του ξεφύγεις, είναι αυτό που είμαστε. Οταν λοιπόν εξετάζεις την ανθρώπινη κατάσταση, οφείλεις να συζητήσεις το ανθρώπινο σώμα και το πώς συνδεόμαστε μαζί του και πώς ο πολιτισμός και η κοινωνία ανθούν μέσα από το ανθρώπινο σώμα».
Υπάρχει ομορφιά σε ένα σώμα που υποφέρει όπως συμβαίνει στους «Aναλωμένους»; Μπορείτε να βρείτε ομορφιά στον καρκίνο;
«Τι μπορεί να συμβεί αν είσαι ερωτευμένος ή αν ζεις με κάποιον που έχει καρκίνο; Ή αν έχεις παιδιά που έχουν καρκίνο; Αν ο καρκίνος θεωρείται μια ακραία μορφή παραμόρφωσης αυτού που ήταν φυσιολογικό πριν, η ερώτηση που προκύπτει είναι πότε αυτός ο άνθρωπος παύει να είναι ο ίδιος άνθρωπος; Αν είσαι ερωτευμένος με μια γυναίκα που κάποια στιγμή κάνει μαστεκτομή ή της αφαιρούν το πόδι, αυτό σημαίνει ότι θα την εγκαταλείψεις γιατί δεν είναι πλέον η ίδια γυναίκα; Ή το αντίθετο, αν ο άντρας αποκτήσει καρκίνο. Πώς το διαχειρίζεσαι; Αυτό φυσικά συμβαίνει και με το γήρας, το οποίο θα βιώσουμε όλοι ανεξαιρέτως».
Μιλώντας για το γήρας πώς θα σχολιάζατε το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι αναζητούν το γήρας καταστρέφοντας το σώμα ή το πρόσωπό τους;
«Φυσικά και εδώ προκύπτουν ερωτήματα. Τι είναι σεξουαλικότητα, τι είναι ομορφιά; Δεν θα πάρουμε ποτέ την πλήρη απάντηση γιατί είναι υποκειμενικό. Μπορείς να μιλάς για όλον τον κόσμο αλλά όταν έρχεται η στιγμή που θα μιλήσεις για σένα τότε γίνεσαι πολύ συγκεκριμένος».
Η λογοτεχνική γραφή σας είναι πολύ ωμή, όπως άλλωστε και η κινηματογραφική γραφή σας. Σκεφθήκατε όμως πώς θα νιώθατε εσείς ως αναγνώστης αν είχατε ένα παρόμοιο πρόβλημα άσχημης ασθένειας ή γνωρίζατε ανθρώπους που έχουν και το διαβάζατε έτσι όπως είναι γραμμένο στους «Αναλωμένους»;
«Κατ’ αρχάς γνωρίζω ανθρώπους που πάσχουν από άσχημη ασθένεια. Το γεγονός ότι το βιβλίο λέει σκληρά και δύσκολα αλλά αληθή πράγματα είναι κακό; Είναι προτιμότερο να καλύπτουμε αυτά τα πράγματα και να λέμε ψέματα; Μπορώ να σας δώσω ένα παράδειγμα από ταινία μου, το «Crash», όπου υπάρχουν σκηνές σεξ ανάμεσα σε ανθρώπους που πάσχουν από κάποια μορφή παράλυσης. Ο αγγλικός Τύπος έγραψε ότι είναι αηδιαστικό να βλέπεις παράλυτους να κάνουν σεξ. (γέλια) Ξέρετε ποιοι με υποστήριξαν; Aνθρωποι με κινητικά προβλήματα. Τηλεφωνούσαν και έλεγαν: «Είμαστε παράλυτοι αλλά μπορούμε να κάνουμε σεξ. Και είναι σπουδαίο να βλέπεις επιτέλους στη μεγάλη οθόνη την πραγματικότητα αυτής της πράξης η οποία συχνά είναι αμήχανη, παράξενη και με αστείες στάσεις, είτε επειδή δεν είσαι αρτιμελής είτε επειδή πάσχεις από κάτι»».
Πιστεύετε ότι οι ιδέες, ή οι πολιτικοί μπορούν ακόμη και σήμερα να δράσουν αποτελεσματικά;
«Είναι μια μάχη που δεν θα τελειώσει ποτέ. Ζούμε δύσκολες στιγμές αλλά νομίζω ότι αυτό συνέβαινε σε όλες τις εποχές. Στην πολιτική η μάχη είναι διαρκώς ανάμεσα στις ιδέες, στο συναίσθημα και στη διανόηση. Αν δεν καταστραφεί κάποια στιγμή ο πλανήτης, αυτό δεν θα αλλάξει ποτέ».
Αρα, αν κατάλαβα καλά, είστε συγχρόνως αισιόδοξος και απαισιόδοξος.
«Ακριβώς. Πολύ σωστά. Πρέπει να είσαι και τα δύο, διότι τα πράγματα δεν είναι ποτέ παντελώς κακά στον πλανήτη μας, ούτε όμως και παντελώς καλά. Αυτή είναι η ανθρώπινη πραγματικότητα».
«Ο πλανήτης μας είναι πολύ όμορφος αλλά και πολύ δύσκολος»
Διαβάζοντας το μυθιστόρημά σας, είχα την εντύπωση ότι λέτε πως ή πρέπει να αποδεχθούμε την πάρα πολύ παράξενη κοινωνία στην οποία ζούμε ή καλύτερα να μεταναστεύσουμε σε έναν άλλον πλανήτη. Εσείς πώς νιώθετε ως πολίτης του πλανήτη Γη;
«(διστακτικά) Δεν βαριέμαι, ας το θέσουμε έτσι. Ναι, είναι πολύ παράξενο πράγμα να είσαι ανθρώπινο ον σε αυτόν τον πλανήτη αλλά δεν νομίζω ότι αν πηγαίναμε σε έναν άλλον πλανήτη θα ήταν λύση. Ο πλανήτης μας είναι πολύ όμορφος αλλά και πολύ δύσκολος. Προσωπικά είμαι παιδί της φύσης, μου αρέσουν τα ζώα, τα φυτά, να είμαι στην εξοχή. Εκτιμώ την απίστευτη ποικιλία της ζωής και το πώς εξελίσσεται σε αυτόν τον πλανήτη. Δεν νομίζω ότι θα είχαμε τύχη αν ψάχναμε για έναν καλύτερο. Δεν έχω και τόση πίστη σε αυτό. Ισως κάποιος κάποτε ιδρύσει μια αποικία στη Σελήνη ή κάπου αλλού αλλά δεν θα είναι όμορφο. Θα είναι ενδιαφέρον αλλά όχι όμορφο. Νομίζω ότι έχουμε κολλήσει σε αυτό που είμαστε και στο ποιοι είμαστε. Αν το αποδεχθούμε, ο πλανήτης μας μπορεί να γίνει πολύ πιο όμορφος».
Ο λόγος που ρώτησα είναι επειδή το μυθιστόρημά σας είναι πλημμυρισμένο από άρρωστα κύτταρα, άρα άρρωστων ανθρώπων, άρα άρρωστης κοινωνίας, άρα άρρωστου πλανήτη.
«Ο πλανήτης δεν ενδιαφέρεται για τον τρόπο που ενορχηστρώνουμε τις κοινωνίες μας, μέχρι το σημείο βέβαια που μπορεί να τον καταστρέψουμε. Αυτό μπορούμε να το κάνουμε. Υπάρχει όμως αρρώστια, ναι. Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι από τη σκοπιά της αρρώστιας, μια επίθεσή της είναι μια… υγιής δράση. Αυτό είναι κάτι για το οποίο μιλώ και στις ταινίες μου. Η επίθεση ενός ιού μπορεί να σημάνει την αναδιάρθρωση του συστήματος ή τη δημιουργία ενός νέου. Αυτό είναι μια μεγάλη νίκη για τον ιό! Είναι το πώς το κοιτάζεις».
Οι «Αναλωμένοι» είναι ένα μυθιστόρημα γεμάτο από αναφορές στο παρελθόν. Σιμόν Σινιορέ, Ζαν Πιερ Λεό, Τσεχική Πρωτοπορία, Nouvelle Vague. Σας λείπει το παρελθόν;
«Οχι, είμαι άνθρωπος που κοιτάζει μπροστά. Ενας από τους λόγους που σταμάτησα να δίνω συνεντεύξεις για τις ταινίες μου είναι επειδή με ρωτούσαν για το παρελθόν. Και όμως, οι παλιές ταινίες μου μιλούν για την ανάγκη μου να κοιτάζω μπροστά. Υπάρχουν κινηματογραφιστές που κολλούν στο δικό τους παρελθόν. Δεν ανήκω σε αυτούς. Εχω όμως μια περιέργεια για ένα παρελθόν το οποίο δεν έχω ζήσει. Για παράδειγμα το παρελθόν της αρχαίας Ελλάδας. Θα ήθελα πολύ να ξέρω πώς ένιωθαν τότε οι άνθρωποι, θα ήταν φανταστικό. Με αυτή την έννοια μου αρέσει το παρελθόν. Βεβαίως, όσο μεγαλώνεις και αποκτάς παιδιά –έχω τρία εγγόνια σήμερα –σκέφτεσαι για το δικό σου παρελθόν, σε τραβάει κάπως περίεργα κοντά του, εξακολουθείς άλλωστε να είσαι το σώμα του παρελθόντος σου, δεν είναι κάτι από το οποίο μπορείς να ξεφύγεις. Αλλά γενικά μιλώντας σκέφτομαι το μέλλον με πολύ μεγαλύτερο ενθουσιασμό απ’ ό,τι το παρελθόν. Παρότι είμαι 73».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
