Την Πέμπτη 6 Οκτωβρίου 2011 ανακοινώνεται το εφετινό Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας. Oσο πλησιάζει η μέρα που η Σουηδική Ακαδημία θα γνωστοποιήσει την επιλογή του/της συγγραφέα που θα τιμηθεί με την υψηλότερη λογοτεχνική διάκριση της υφηλίου, τόσο τα στοιχήματα παίρνουν φωτιά και τα ονόματα των υποψηφίων στροβιλίζονται ανάμεσα σε πολλές προσδοκίες και ακόμα περισσότερες διαψεύσεις.
Ο μόνιμος γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας Πέτερ Eνγκλουντ, μιλώντας στη βρετανική εφημερίδα «Guardian» αναφέρθηκε στη δυσκολία να ισορροπήσει κανείς και να αποφασίσει ανάμεσα στη λογοτεχνική ποιότητα ενός έργου και στην πολιτισμική του αξία, το μυστικό μεταφραστικό πρόγραμμα της Ακαδημίας (της οποίας είναι το νεότερο μέλος), για το γεγονός ότι δεν έχουν βραβευτεί πολλές γυναίκες συγγραφείς μέχρι σήμερα όπως επίσης και για το αν ο αμερικανός συγγραφέας Φίλιπ Ροθ θα κερδίσει ποτέ το βραβείο.
Τα μέλη της Σουηδικής Ακαδημίας λαμβάνουν υπ’ όψιν πάρα πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες πριν αποφασίσουν. «Η πολιτισμική σημασία ενός έργου και η λογοτεχνική του ποιότητα ανήκουν στους πλέον «επίφοβους», είναι οι δυο παράγοντες που δεν σε βοηθούν τόσο πολύ ώστε να υπερασπιστείς τον εαυτό σου. Πολλές φορές ο λεγόμενος πολιτισμικός αντίκτυπος του έργου μπορεί να επηρεάσει την καθαρά λογοτεχνική προσέγγιση. Νομίζω όμως ότι υπερβάλλουμε σε πολύ μεγάλο βαθμό όταν αποδίδουμε μεγάλη σημασία στα πολιτικά κριτήρια της επιλογής» υπογράμμισε ο Eνγκλουντ.
«Την περσινή χρονιά το πράγμα κατάντησε σχεδόν ανόητο. Για πολλά χρόνια μας κατηγορούσαν ότι επιλέγαμε αριστερούς, την Ντόρις Λέσινγκ (2007) ας πούμε, και όταν πέρσι απονεμήθηκε το βραβείο στον Μάριο Βάργκας Λιόσα, μερικοί είπαν ότι όλοι είμαστε δεξιοί και ότι για να πάρεις το βραβείο πρέπει να έχεις ανάλογες απόψεις. Συμπέρασμα: ό,τι κι αν κάνεις θα σε κατηγορήσουν. Αλλά θεωρώ ότι υπάρχει μια πολύ απλή απάντηση σ’ όλα αυτά: δεν μας ενδιαφέρουν τα πολιτικά κριτήρια και θα ήταν στ’ αλήθεια αδύνατο υπό την εξής έννοια: μέσα στην ίδια την Ακαδημία υπάρχει ένα τεράστιο φάσμα πολιτικών απόψεων» συνέχισε ο γραμματέας που είναι και ο ίδιος συγγραφέας.
Ο Πέτερ Ενγκλουντ απάντησε και στις κατηγορίες ορισμένων ότι οι επιλογές των νικητών φανερώνουν έναν έντονα φιλοευρωπαϊκό χαρακτήρα στις επιλογές των νικητών. Θα έπρεπε η Ακαδημία να διευρύνει τους ορίζοντές της, θα έπρεπε να ασχοληθεί πιο συστηματικά και με τη λογοτεχνία που γράφεται έξω απ’ την Ευρώπη; «Ειλικρινά το πιστεύω πολύ. Αλλωστε, έχουμε μια ομάδα ειδικών από διαφορετικά πεδία στο χώρο της λογοτεχνίας, ανθρώπους απ’ όλο τον κόσμο που ακριβώς πληρώνονται για να μας προτείνουν συγγραφείς και βιβλία. Εμείς οι ίδιοι μεταφράζουμε βιβλία συγγραφέων (ενός ινδονήσιου για παράδειγμα) που δεν είναι διαθέσιμα στα αγγλικά, τα γαλλικά ή τα γερμανικά, τα ιταλικά, τα ρώσικα ή τα κινέζικα, τις βασικές γλώσσες δηλαδή που γνωρίζουν ορισμένα μέλη μας».
«Χρηματοδοτούμε οι ίδιοι τις μεταφράσεις των έργων. Αυτοί με τους οποίους συνεργαζόμαστε υπογράφουν ένα είδος επίσημου συμβολαίου μαζί μας αλλά απαγορεύεται να κοινοποιήσουν το οτιδήποτε. Φοβάμαι ότι πολλές επιλογές που έχουμε κάνει έχουν χαθεί στη διαδικασία της επιλογής και της ψηφοφορίας. Δουλεύουμε πάντως μ’ έναν έμμεσο τρόπο. Υπάρχουν μερικοί εκδοτικοί οίκοι στη Σουηδία που κάνουν εκπληκτική δουλειά, δε γνωρίζουν καν ότι είναι οι άτυποι «κυνηγοί ταλέντων» για λογαριασμό μας» συνέχισε ο ίδιος.
Υπάρχουν κάποια – καλώς εννοούμενα – μεροληπτικά κριτήρια που να επηρεάζουν την εκάστοτε επιλογή; «Νομίζω ότι αυτή η αίσθηση προκύπτει απ’ τις προκαταλήψεις περί φιλοευρωπαϊκών επιλογών. Είναι δυνατόν κάποιος να διακρίνει κάτι τέτοιο αλλά αυτό δεν προκύπτει εσκεμμένα. Νομίζω υπάρχει κάτι που λειτουργεί μ’ έναν υποσυνείδητο τρόπο. Δεν λέμε δηλαδή, αυτή τη φορά πρέπει να επιλέξουμε μια γυναίκα, ή κάποιον συγγραφέα απ’ την Αφρική κτλ. Ειλικρινά αυτό προσπαθούμε να το αποφύγουμε. Νομίζω θα ήταν καταστροφικό και για το βραβείο και γι’ αυτόν-αυτήν που βραβεύεται να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι δεν έλαβε το βραβείο για όσα έγραψε αλλά γι’ αυτό που είναι».
«Το γεγονός ότι η Χέρτα Μίλερ (η νικήτρια του 2009) είναι μόλις η δωδέκατη γυναίκα που έλαβε ποτέ το βραβείο δεν σας βαραίνει κάπως;», ρώτησε ο δημοσιογράφος. «Για να είμαι ειλικρινής, ως ένα βαθμό, αυτό που λέτε ισχύει. Αλλά η συγγραφέας αυτή δεν νομίζω ότι είχε ή έχει στο μυαλό της να εκπροσωπήσει κάποιον. Είναι τέτοιος άνθρωπος, δεν εκπροσωπεί κάτι συγκεκριμένο, ούτε τη Γερμανία, ούτε τις γυναίκες, παρά μόνο τον εαυτό της. Ελπίζω ότι γενικότερα αυτό ισχύει και για τους βραβευθέντες / βραβευθείσες και για τα μέλη της Ακαδημίας: δεν εκπροσωπούν κανέναν παρά μόνο τον εαυτό τους» κατέληξε ο Πέτερ Ενγκλουντ.
Η τελευταία ερώτηση ήταν αναμενόμενη. Θα βραβευτεί εφέτος ο αμερικανός συγγραφέας Φίλιπ Ροθ; «Ημουν σίγουρος ότι θα μου κάνετε αυτή την ερώτηση. Ειλικρινά, μπορώ να σας απαντήσω μόνο ως εξής: υπάρχουν κι άλλοι συγγραφείς στην Αμερική που μπορούν να κερδίσουν το Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας και είναι εξαιρετικοί»…
