Η διάσημη ομάδα του «Logicomix», ο συγγραφέας Απόστολος Δοξιάδης και οι καλλιτέχνες-κομίστες Αλέκος Παπαδάτος και Ανι ντι Ντόνα, ανέλαβαν από τους «Financial Τimes» τη δημιουργία ενός τρισέλιδου κόμικ-αφιερώματος στον γάλλο ανθρωπολόγο Κλοντ Λεβί-Στρος, το οποίο και δημοσιεύθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο. Με αφορμή τη δημοσίευσή του τώρα και στα ελληνικά, στο πρόσφατο τεύχος του «Αthens Review of Βooks», με τίτλο «Structurecomix: Για τον Κλοντ Λεβί-Στρως», μιλήσαμε με τον Απόστολο Δοξιάδη για το κόμικ, την ανάθεση, τον Λεβί-Στρος και τα μαθηματικά.
– Το κόμικ που δημοσιεύσατε τον περασμένο Φεβρουάριο στους «Financial Τimes» για τον Κλοντ Λεβί-Στροςείναι απόσπασμα ενός νέου graphic novel που ετοιμάζει η ομάδα του «Logicomix»; «Οχι, δεν ετοιμάζουμε κάποιο graphic novel για τον ΛεβίΣτρος, αυτό είναι μια παρερμηνεία του μικρού τρισέλιδου αφιερώματος που φτιάξαμε κατά παραγγελία των “Financial Τimes”. Νέο graphic novel, με θέμα τη γέννηση της δημοκρατίας στην αρχαία Αθήνα, ετοιμάζει ο Αλέκος Παπαδάτος, όπως αναφέρεται στο αφιέρωμα». – Πώς προέκυψε αυτή η παραγγελία; Εσείς επιλέξατε το θέμα;
«Είχα αποδεχθεί στις αρχές του περασμένου Νοεμβρίου πρόταση των “Financial Τimes” να τους ετοιμάσουμε κάποιο αφιερωματικό κόμικ. Ηταν γνωστή μόνο η έκταση (τρεις σελίδες) και είχαμε αφήσει το θέμα προς συζήτηση. Στα τέλη του ίδιου μήνα, συναντηθήκαμε στο Λονδίνο με την αρχισυντάκτρια του “Financial Τimes Weekend Μagazine”, η οποία μας πρότεινε, καθώς είχε μόλις πεθάνει ο ΛεβίΣτρος και σκέφτονταν έτσι κι αλλιώς να κάνουν ένα σχετικό αφιέρωμα, το κόμικ μας να αφορά εκείνον. Ρώτησε αν ενδιαφερόμασταν για το θέμα και είπα ναι, χωρίς να το πολυσκεφτώ. Στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 είχα ασχοληθεί πολύ με τις γνωσιακές επιστήμες, όπως ασκούνταν τότε, και είχα διαβάσει τον Πιαζέ και τον Λεβί-Στρος, αλλά και τους προγενέστερους του στρουκτουραλισμού ρώσους φορμαλιστές, τους σχετικούς με τη λογοτεχνία, τον Ρόμαν Γιάκομπσον και τον Βλαντίμιρ Προπ, καθώς και τον επίγονό τους, τον Γάλλο Μπαρτ. Ειδικά τον Λεβί-Στρος τον ήξερα και από τα μαθηματικά. Γνώριζα ότι η πρώτη του δουλειά, για τις σχέσεις συγγένειας, είχε επηρεαστεί από τη γνωριμία του με τον μεγάλο γάλλο μαθηματικό Αντρέ Βέιλ, μέλος της ομάδας Νικολά Μπουρμπακί . Η δική του αφηρημένη προσέγγιση της θεωρίας ομάδων (th orie des groupes) ήταν ένα εργαλείο που διδάχθηκε ο Λεβί-Στρος από αυτόν και το χρησιμοποίησε στη μελέτη των δομών συγγένειας. Μάλιστα στην έκδοση της διδακτορικής διατριβής του με αυτό το θέμα υπάρχει ένα μικρό επίμετρο όπου ο Βέιλ πραγματεύεται το θέμα μαθηματικά. Κοντολογίς, βρήκα την πρόταση των “Financial Τimes” μια πρόκληση να ξαναεπισκεφθώ μια, τρόπον τινά, παλιά μου αγάπη. Και την αποδέχθηκα με χαρά».
– Σας υπέδειξαν κάποια οπτική απέναντι στον στρουκτουραλισμό που θα ήθελαν να προβληθεί στο αφιέρωμα ή είχατε πλήρη ελευθερία πραγμάτευσης;
«Δουλέψαμε ελεύθερα. Οπως και στο “Logicomix”, η ιστορία που εκτυλίσσεται στο εδώ και τώρα μεταξύ των συντελεστών ρόλο έχει να δημιουργήσει μια κριτική απόσταση από το πρωτογενές υλικό. Ετσι έγινε, πολύ αυθόρμητα, και σε αυτό το μικρό αφιέρωμα. Η απορία του Αλέκου Παπαδάτου για το τι έχουμε να πούμε σήμερα για τον ΛεβίΣτρος ήταν πραγματική. Τη διατύπωσε μόλις μας ανατέθηκε το αφιέρωμα στο Λονδίνο, αλλά της έδωσα περισσότερη έμφαση, ποιητική αδεία. Η θέση μου για τον ΛεβίΣτρος και τον στρουκτουραλισμό είναι λίγο-πολύ αυτή που εκφράζεται στο αφιέρωμα: υπήρξε μια “ερμηνευτική θεωρία της μόδας” η οποία στην πορεία ξεπεράστηκε, διότι οι ισχυρισμοί της ήταν πολύ απόλυτοι και πολύ γενικοί. Επασχε, αν θέλετε, από όλα τα στραβά από τα οποία έπασχαν και πολλοί προηγούμενοι “-ισμοί”, κάθε φορά που από εργαλεία καταλήγουν ιδεολογίες σχεδόν. Μας άφησε όμως πολλά θετικά στοιχεία, μας έμαθε να βλέπουμε τα πράγματα διαφορετικά. Αν δεν δούμε τον στρουκτουραλισμό ως αποκλειστικό παραμορφωτικό κάτοπτρο μέσα από το οποίο αντικρίζουμε την πραγματικότητα αλλά απλώς ωςμία ακόμη ματιά, τότε έχει μεγάλη αξία. Αν τον δούμε δηλαδή ως θεωρία που ήρθε να προσθέσει μια νέα διάσταση στον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα και όχι να αντικαταστήσει κάθε άλλη. Μην ξεχνάμε ότι οι ακτινογραφίες είναι χρησιμότατο εργαλείο ανθρωπογνωσίας- φτάνει να μην τις συγχέουμε με τις φωτογραφίες και τις ταινίες».
