Στο πένθος έχει βυθιστεί από χθες ο κόσμος του χορού αλλά και της Τέχνης γενικότερα. Η θρυλική Πίνα Μπάους, η πρωτοπόρος του χοροθεάτρου, η χορεύτρια και χορογράφος που τάραξε τα νερά και άνοιξε νέους δρόμους, άφησε την τελευταία της πνοή χθες το πρωί, μόλις λίγες ημέρες προτού συμπληρώσει τα 69 της χρόνια. Πρόκειται για έναν «απροσδόκητο και αιφνίδιο θάνατο»- όπως χαρακτηριστικά ανέφερε η εκπρόσωπος του Χοροθεάτρου του Βούπερταλ, του συγκροτήματος με το οποίο η εκλιπούσα είχε ταυτίσει το όνομά της κατέχοντας τη θέση της καλλιτεχνικής διευθύντριας – ο οποίος συνέβη πέντε ημέρες μετά τη διάγνωση ότι έπασχε από καρκίνο. Χαρακτηριστικό είναι ότι μόλις την περασμένη Κυριακή βρισκόταν επί σκηνής με τον θίασό της.
«Αναζητώ να μιλήσω για τη ζωή που μας περιβάλλει, για την ύπαρξη, για μας» είχε δηλώσει κάποτε η ίδια προσδιορίζοντας το «πιστεύω» της. «Το ουσιώδες πρόβλημα» συνέχιζε «είναι ότι η ζωή δεν μπορεί πάντοτε να χορευτεί με παραδοσιακές αισθητικές φόρμες». Η αλήθεια είναι ότι με το δικό της Χοροθέατρο- μια προσωπική φόρμα θεάματος που κατόρθωσε να υπερβεί τις συμβατικές κατηγοριοποιήσεις και ετικέτες- η δημοφιλέστερη επίγονος του εξπρεσιονιστικού χορού στη Γερμανία διαδραμάτισε εξαιρετικά καίριο ρόλο τόσο στη χορευτική όσο και στη θεατρική σκηνή, όσο και αν τα πρώτα έργα της προκάλεσαν αντιδράσεις μεταξύ τόσο του κοινού όσο και των ειδημόνων. Ο ρόλος του χορογράφου που απλώς ασχολείται με βήματα και κινήσεις «υποταγμένες» σε έναν συγκεκριμένο κώδικα δεν της αρκούσε. Αυτό που τη γοήτευε είναι η αιτία που ωθεί τους ανθρώπους να κινούνται και όχι αυτός καθαυτός ο τρόπος κίνησής τους.
Γεννημένη στις 27 Ιουλίου 1940 στη βιομηχανική πόλη Ζόλινγκεν της Γερμανίας, η Πίνα Μπάους είχε δηλώσει κάποτε πως δεν ήταν μαθήτρια κανενός. Τις σπουδές της, ωστόσο, τις ξεκίνησε σε ηλικία 14 ετών στην Ακαδημία Folwgang της Εσσης υπό τη διεύθυνση του Κουρτ Γιόος, εκ των ιδρυτών του γερμανικού εξπρεσιονιστικού χορού. Μία άλλη μεγάλη επιρροή της στάθηκε η Νέα Υόρκη, όπου ταξίδεψε σε ηλικία 19 ετών. Σπούδασε στη φημισμένη σχολή Τζούλιαρντ- όπου την άνοιξη του 2006 της απονεμήθηκε ο τίτλος της διδάκτορος Καλών Τεχνών- και συνεργάστηκε με διάφορα συγκροτήματα. Εν τούτοις, ήταν η ίδια η πόλη που την εντυπωσίασε ιδιαιτέρως. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρουν βιογραφικά της σημειώματα, αισθάνθηκε ότι αυτή καθαυτή η κατεύθυνση της ζωής της καθορίστηκε από τα δύο χρόνια που παρέμεινε εκεί. «Η Νέα Υόρκη είναι σαν ζούγκλααλλά ταυτόχρονα σου παρέχει και ένα αίσθημα απόλυτης ελευθερίας» είχε πει κάποτε. «Στη διάρκεια αυτής της διετίαςβρήκα πραγματικά τον εαυτό μου».
Επιστρέφοντας στη χώρα της το 1962 ενίσχυσε αποφασιστικά την αναβίωση του σύγχρονου χορού στη μεταπολεμική Γερμανία, ενώ το 1973 ίδρυσε το Χοροθέατρο του Βούπερταλ. Η Μπάους γρήγορα πείστηκε για τον ρόλο της Τέχνης ως «οχήματος» κοινωνικής κριτικής.
Παράλληλα, όπως ο Μπέρτολντ Μπρεχτ, έτσι και η ίδια ήθελε οι θεατές της να σκέπτονται ό,τι βλέπουν και ακούνε και να βγάζουν τα προσωπικά τους συμπεράσματα. Ανέμενε, όπως αναφέρουν ορισμένες πηγές, ένα είδος καταδίκης για τις αδικίες της ζωής, κυρίως αυτές τις οποίες υπέφεραν οι γυναίκες. «Στη σκηνή, αν όχι στην ίδια τη ζωή, έγινε μια φεμινίστρια-ακτιβίστρια» έχει γραφτεί κάπου χαρακτηριστικά, έστω και αν η ίδια έχει δηλώσει επιφυλακτική ως προς τον όρο «φεμινισμός». Υπερασπίστηκε το θηλυκό απέναντι στο αρσενικό καθώς, κατά την άποψή της, το δεύτερο ήταν «ένα επιθετικό στοιχείο της κοινωνίας».
Σε ό,τι αφορά τα έργα της, όπως ήδη αναφέρθηκε, κατάφερε να υπερβεί τα όποια όρια τεχνικής και «σύλληψης», ενώ η «δύναμη» της παρουσίας της στη διεθνή σκηνή ήταν πράγματι μοναδική και κατόρθωσε να εμπνεύσει πολλούς άλλους χορογράφους στην Ευρώπη.
Ιστορικές οι παραστάσεις της στην Ελλάδα
Ιδιαίτερα αγαπητή ήταν η Πίνα Μπάους στη χώρα μας. Η πρώτη εμφάνισή της στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών ήταν τον Ιούνιο του 1987 με την «Ιεροτελεστία της άνοιξης» και παράλληλα με το αυτοβιογραφικό «Cafe Μuller», το οποίο ερμήνευσε η ίδια. Το ίδιο έργο- και ενώ στο μεταξύ είχε εμφανιστεί επανειλημμένως στο Ηρώδειο- ερμήνευσε εκ νέου το καλοκαίρι του 2006 στον χώρο της Πειραιώς 260 δημιουργώντας πραγματικό… παραλήρημα από πλευράς ζήτησης εισιτηρίων. Από τις σημαντικότερες στιγμές στην ιστορία του Φεστιβάλ Επιδαύρου χαρακτηρίστηκε εξάλλου η παρουσίαση της χορογραφημένης όπερας «Ορφέας και Ευρυδίκη» του Γκλουκ, το καλοκαίρι του 2008, σε χορογραφία- σκηνοθεσία της Πίνα Μπάους. Επρόκειτο για μια λαμπρή συνεργασία της με το Μπαλέτο της Εθνικής Οπερας του Παρισιού, η οποία γνώρισε εξαιρετική επιτυχία από πλευράς κοινού και κριτικής.
