Μια λύση για την επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο εγκαινίασε την περασμένη εβδομάδα την επανέκθεση 34 από τις 43 συνολικά αίθουσές του. Το γεγονός αυτό φέρνει ξανά στην επικαιρότητα το μείζον πρόβλημα που αντιμετωπίζει το πρώτο μουσείο του Τόπου μας: τη στενότητα χώρων.

Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ιδρύθηκε ουσιαστικά με πρωτοβουλία του Χαρίλαου Τρικούπη το 1881, ενώ η ανέγερσή του είχε ήδη αρχίσει από το 1866 στο μεγάλο οικόπεδο που δωρήθηκε από την Ελένη Τοσίτσα, πάνω σε σχέδιο του Lange, που στη συνέχεια τροποποιήθηκε από έναν εμπνευσμένο αρχιτέκτονα, έργα του οποίου κοσμούν ακόμη τον τόπο μας, τον Ernst Ziller. Τελικά το 1889 ολοκληρώθηκε η ανέγερση του κτιρίου και το 1891 άρχισε η μεταφορά όλων των αρχαίων που κατείχε η Αρχαιολογική Εταιρεία, της οποίας η μουσειακή συμβολή υπήρξε ανεκτίμητη. Παράλληλα το μουσείο εμπλουτίστηκε από ευρήματα αρχαιολογικών ανασκαφών και από σημαντικές δωρεές μεγάλων εθνικών ευεργετών που είχαν συμβάλει και με τεράστια χρηματικά ποσά για την ανέγερσή του.

Δύο κτιριολογικές επεμβάσεις στο οικοδόμημα, το 1925 και γύρω στο 1960, έχουν δώσει την τωρινή του όψη. Σήμερα, στον χώρο αυτόν στεγάζονται το Εθνικό Αρχαιολογικό και το Επιγραφικό Μουσείο. Στεγάζονται επίσης εργαστήρια συντήρησης για τις δικές του ανάγκες, τα οποία όμως παράλληλα έρχονται αρωγά σε αιτήματα περιφερειακών αρχαιολογικών μονάδων, καθώς και αποθηκευτικοί χώροι.

Τα ευρήματα που έχουν συγκεντρωθεί στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο είναι μοναδικά. Εκτός δε από τα γλυπτά, το μουσείο κατέχει μία από τις πλουσιότερες στον κόσμο συλλογές χάλκινων έργων, ενώ ο αρχαίος αιγυπτιακός πολιτισμός αντιπροσωπεύεται με αξιόλογη συλλογή που καλύπτει χρονικά όλη τη μακραίωνη ιστορία της αρχαίας Αιγύπτου.

Ομως το ωραίο νεοκλασσικό κτίριο, που έχει χαρακτηρισθεί ως διατηρητέο Μνημείο, υπέστη σημαντικές ζημιές από τον σεισμό του 1999. Ετσι η ριζική του επισκευή είχε από τότε καταστεί αναπόφευκτη, η οποία είναι βέβαιο ότι θα καθυστερούσε ακόμη, αν οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν επέβαλαν την επίσπευση των έργων. Παρά ταύτα 9 από τις 43 αίθουσές του δεν έχουν ακόμα ολοκληρωθεί.

Χρειάζεται πάντως να επισημανθεί ότι, εκτός από την ενίσχυση του φέροντος οργανισμού, η συντήρηση του κτιρίου που έγινε από ομάδα συντηρητών της αρμόδιας διευθύνσεως του ΥΠΠΟ είναι θεαματική. Καθαρίστηκαν οι εξωτερικές – χαρακτηριστικού κόκκινου χρώματος – όψεις από stucco και ο εσωτερικός χώρος υποδοχής του κοινού, με εμφανή και εντυπωσιακά αποτελέσματα. Ταυτόχρονα εγκαταστάθηκε το σύστημα κλιματισμού για να πάψουν πλέον οι λιποθυμίες των επισκεπτών κατά τους θερινούς μήνες. Τη διαμόρφωση του κήπου του Μουσείου έχει αναλάβει ο Δήμος της Αθήνας.

Στις δύο μεγάλες αίθουσες των περιοδικών εκθέσεων στα μέσα Ιουλίου το Μουσείο θα υποδεχθεί 237 μεγάλα και σημαντικά εκθέματα από 18 Μουσεία του εξωτερικού αλλά και από 16 Μουσεία της Ελλάδας, για να συμμετάσχει στον εορτασμό της διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων στη χώρα μας.

Στόχος της έκθεσης με τίτλο ΑΓΩΝ είναι η προσέγγιση μέσα από αρχαία έργα του νοηματικού περιεχομένου του αγωνιστικού πνεύματος που γαλούχησε τους αρχαίους Ελληνες και χαρακτήρισε όλες τις εκφάνσεις του βίου τους. Δηλαδή της ευγενούς άμιλλας στην κονίστρα του σωματικού και του δημιουργικού πνευματικού συναγωνισμού για την ανάδειξη του αρίστου στο πεδίο της σωματικής αρετής και σε εκείνο της πνευματικής και ηθικής τελείωσης. Το αγωνιστικό πνεύμα δεν χαρακτήριζε αποκλειστικά και μόνο τις αθλητικές επιδόσεις των αρχαίων Ελλήνων. Διακατέχει το έργο των ποιητών, των τραγικών, των γλυπτών και των αγγειογράφων. Καλλιεργείται στις παλαίστρες των εφήβων και αναδεικνύεται σε κύριο χαρακτηριστικό της παιδευτικής διαδικασίας, με στόχο τη διαμόρφωση του καλού και αγαθού πολίτη.

Κορυφαία έκφραση της παράλληλης άσκησης σώματος και πνεύματος είναι οι Πανελλήνιοι και τοπικοί αγώνες που διεξάγονται στα ιερά, όπου, εκτός από τους αθλητικούς αγώνες, τελούνταν και οι μουσικοί, ενώ η ίδια ανταγωνιστική διάθεση οδήγησε στη δημιουργία του θεσμού των Δραματικών αγώνων. Στόχος όλων των αγωνιζομένων ήταν η διάκριση, η νίκη και, τέλος, η κατάκτηση του επάθλου που οδηγούσε στην αποθέωση του Νικητή.

Το Μουσείο έγινε σύγχρονο και ανταποκρίνεται στις νέες μουσειακές αντιλήψεις. Τώρα όμως φαίνεται εναργέστερα ότι οι συλλογές του ασφυκτιούν, ότι χρειάζεται περισσότερο χώρο για να αναπτυχθεί σωστά, για να ξαναδούμε σε άνετο περιβάλλον και όχι στριμωγμένες συλλογές, όπως, για παράδειγμα, τη μοναδική αιγυπτιακή ή την περίφημη συλλογή Σταθάτου με τα μοναδικής τέχνης κοσμήματα.

Το Μουσείο θα πρέπει επίσης να αποκτήσει χώρους άνετους για τα εργαστήρια των συλλογών του, για αποθήκες αρχαίων έργων με σύγχρονες προδιαγραφές, αλλά και για τη δυνατότητα εγκαταστάσεως εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τους μικρούς επισκέπτες τους έλληνες και ξένους. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το πρώτο Μουσείο της Χώρας, χρειάζεται χώρο για να αναπνεύσει.

H λύση πρέπει να είναι άμεση αλλά και το ύψος της δαπάνης να μην είναι απαγορευτικό. Μια λύση άμεσα υλοποιήσιμη, και όχι πολύ δαπανηρή, είναι η επέκταση του Μουσείου στους χώρους που σήμερα χρησιμοποιεί το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, στην οδό Μπουμπουλίνας.

H λύση ίσως δεν είναι η ιδανική. Μπορεί όμως άμεσα να πραγματοποιηθεί και κινείται στα όρια των δυνατοτήτων του προϋπολογισμού. Θέλω δε να πιστεύω ότι το ΕΜΠ, ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της χώρας, με ιστορία, παράδοση και ευαισθησίες, δεν θα αρνηθεί τη μεγάλη προσφορά εφόσον μάλιστα η Πολυτεχνειούπολη στου Ζωγράφου, που ανεγέρθηκε με κρατική δαπάνη, καλύπτει πλέον τις ανάγκες του. Θα πρέπει πάντως ιδιαίτερα να τονισθεί ότι η λύση αυτή δεν μπορεί σε καμμιά περίπτωση να περιλαμβάνει το σύμπλεγμα των νεοκλασσικών κτιρίων της οδού Πατησίων, τα οποία θα πρέπει να παραμείνουν οπωσδήποτε στη χρήση του ΕΜΠ, αφού άλλωστε συνδέονται με την ιστορία του.

Θα πρέπει ακόμη να αξιοποιηθεί ο δρόμος που χωρίζει τα δύο ιδρύματα, που σήμερα έχει μεταβληθεί σε χώρο απορριμμάτων και κάθε είδους ασχημιών κατά τις νυχτερινές ώρες. Εκεί θα πρέπει να δημιουργηθεί υπόγεια διάβαση για να ενωθούν τα δύο κτίρια και υπόγειοι χώροι σταθμεύσεως για τα τουριστικά λεωφορεία, που σήμερα σταθμεύουν στην οδό Πατησίων δημιουργώντας κυκλοφοριακή συμφόρηση.

Μπορούν επίσης να κατασκευασθούν υπόγειοι εκθεσιακοί χώροι που να επεκταθούν και στο έμπροσθεν του Μουσείου κηπάριο, κατά το πρότυπο του Μουσείου του Λούβρου. Ο δε υπέργειος χώρος, αφού περιμανδρωθεί κατάλληλα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την έκθεση αντιγράφων μέσα σε καταπράσινο περιβάλλον.

Οι απόψεις αυτές δεν διεκδικούν το αλάθητο. Είχαν διατυπωθεί και παλαιότερα («Το Βήμα», 20 Ιουλίου 2000). Τότε σιγή ιχθύος. Τις επαναφέρω ελπίζοντας καλοπροαίρετα ότι θα προκαλέσουν δημόσιο διάλογο και θέλω να πιστεύω ότι οι όποιες ενστάσεις στις παραπάνω σκέψεις θα είναι εξίσου καλών προθέσεων. Το μόνο που θα ήθελα εκ των προτέρων να επισημάνω σε όσους εκ των επικριτών μου διαπνέονται από μεγαλόπνοες σκέψεις για τη διατήρηση του πολιτιστικού μας πλούτου είναι ότι συνήθως σε αυτόν τον τόπο τα μεγαλόπνοα σχέδια καταλήγουν άπνοα.

Ο κ. Ιωάννης M. Βαρβιτσιώτης είναι ευρωβουλευτής και πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής».