Από τη Λάικα στον… γερο-Γκλεν

«Κατανοείτε τι έχουμε επιτελέσει σήμερα;

Σήμερα γεννήθηκε το διαστημόπλοιο!».

(Στρατηγός Βάλτερ Ντόρνμπεργκερ προς δρα Βέρνερ φον Μπράουν, 3 Οκτωβρίου 1942).

Και κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα…

Στις αρχές της δεκαετίας του ’50 η ανθρωπότητα παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα τις δύο τότε υπερδυνάμεις, τη Σοβιετική Ενωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, να «παραβγαίνουν» με ιλιγγιώδη ταχύτητα σε αγώνα για την κατάκτηση του Διαστήματος. Την Παρασκευή 4 Οκτωβρίου του 1957 οι «κόκκινοι» κόβουν με διαφορά… στήθους το «νήμα» και θέτουν σε τροχιά τον πρώτο δορυφόρο γύρω από τον πλανήτη μας. Το σοβιετικό διαστημόπλοιο «Σπούτνικ» έσπασε το φράγμα της γήινης ατμόσφαιρας συμπληρώνοντας κάθε 96 λεπτά μια περιφορά γύρω από τη Γη. Σχεδόν ένα μήνα αργότερα στην ίδια διαδρομή θα βρεθεί και το πρώτο ζωντανό πλάσμα! Η Σγουρομαλλίτσα εκτοξεύεται στο Διάστημα Κυριακή 3 Νοεμβρίου 1957

Η Σοβιετική Ενωση συνεχίζει να «κερδίζει έδαφος» και να καταπλήσσει τα πλήθη. Το διαστημόπλοιο «Σπούτνικ ΙΙ» τίθεται σε τροχιά γύρω από τη Γη μεταφέροντας στον θαλαμίσκο του μια… σκυλίτσα βάρους πέντε κιλών. Οι περισσότεροι σίγουρα θα θυμάστε ­ ή τουλάχιστον θα γνωρίζετε ­ την Κουντριγιάβκα (Σγουρομαλλίτσα τη διασημότερη σκυλίτσα του κόσμου η οποία έγινε περισσότερη γνωστή με το όνομα της ράτσας της, Λάικα. Εκείνο που πιθανότατα θα έχετε ξεχάσει ­ ή δεν μάθατε ­ είναι ότι η Λάικα επέστρεψε νεκρή από εκείνο το κοσμικό ταξίδι, καθώς την έκτη ημέρα της παραμονής της στο Διάστημα εξαντλήθηκαν τα αποθέματα οξυγόνου στην καμπίνα του διαστημοπλοίου. Ωστόσο οι βιοϊατρικές πληροφορίες που μας «μετέδωσε» συνέβαλαν σημαντικά στις μελέτες για το «εξωγήινο» περιβάλλον. Στα επόμενα χρόνια ακολούθησαν παρόμοιες δοκιμαστικές πτήσεις με αρουραίους, ποντικούς, πιθήκους, ακόμη και… μύγες χωρίς όμως σπουδαία αποτελέσματα.

Η Στρέλκα και η Μπέλκα γύρισαν Σάββατο 20 Αυγούστου 1960

(Εικόνα μεγέθους : 77038 bytes)

Τρία χρόνια αργότερα το πείραμα επαναλαμβάνεται· και πετυχαίνει! Το «Σπούτνικ 5» εκτοξεύεται στο Διάστημα με πλήρωμα δύο επιβάτες αυτή τη φορά: τις σκυλίτσες Στρέλκα και Μπέλκα. Το διαστημόπλοιο τίθεται σε τροχιά και πραγματοποιεί 18 περιφορές γύρω από τον πλανήτη μας. Στις 20 Σεπτεμβρίου προσεδαφίζεται με επιτυχία στη Γη. Μαζί του και τα πρώτα πλάσματα στην ιστορία του Διαστήματος που γύρισαν ζωντανά από τροχιακή πτήση…

Λίγο αργότερα η Στρέλκα μάλιστα έγινε και μαμά. Απέκτησε έξι πανέμορφα κουταβάκια εκ των οποίων ένα δωρίστηκε από τους Ρώσους στον αμερικανό πρόεδρο Τζον Φ. Κένεντι. Το πρώτο αμερικανικό επανδρωμένο διαστημικό πρόγραμμα Τρίτη 20 Φεβρουαρίου 1962

Είκοσι τρεις ημέρες μετά την ιστορική πτήση του Γιούρι Γκαγκάριν, στις 5 Μαΐου 1961, ο κοσμοναύτης Αλαν Μπ. Σέπαρντ (ο πρώτος Αμερικανός που βγήκε στο κενό) πραγματοποιεί μια σύντομη βαλλιστική πτήση. Λίγους μήνες μετά, τον Φεβρουάριο του 1962, η Αμερική δίνει την «απάντηση» στον «πόλεμο των άστρων» θέτοντας σε τροχιά γύρω από τη Γη τον δικό της άνθρωπο…

Αστροναύτης ο ­ πασίγνωστος πια ­ αντισυνταγματάρχης τότε Τζον Χ. Γκλεν, ο οποίος πραγματοποίησε σε τροχιακή πτήση με μέση ωριαία ταχύτητα τα 28.000 χλμ. /ώρα ­ μέσα στην καμπίνα του «Μέρκιουρι» ­ τρεις περιφορές γύρω από τη Γη μέσα σε τέσσερις ώρες, 56 λεπτά και 26 δευτερόλεπτα και προσθαλασσώθηκε στον Ατλαντικό ανατολικά από τις Μπαχάμες στη θαλάσσια ζώνη η οποία είχε καθοριστεί. Για την περισυλλογή του κινητοποιήθηκε τεράστιος μηχανισμός από 24 πλοία, 126 αεροπλάνα και 126.000 άντρες… Ο πρώτος «περίπατος» στο κενό… Πέμπτη 18 Μαρτίου 1965

Ο σοβιετικός κοσμοναύτης Αλεξέι Λεόνοφ, μέλος του πληρώματος «Βόσχοντ ΙΙ», κάνει τον πρώτο «περίπατο» στο Διάστημα. Ο Λεόνοφ κατάφερε να μείνει έξω από το διαστημόπλοιο ­ με το οποίο ήταν και συνδεδεμένος με έναν «ομφάλιο λώρο» ­ επί 10 λεπτά χωρίς να αντιμετωπίσει κανένα πρόβλημα. Λίγους μήνες αργότερα στις 3 Ιουνίου του 1965 ο αμερικανός αστροναύτης Εντουαρντ Γουάιτ πραγματοποιεί εικοσάλεπτη «βόλτα» έξω από τον θαλαμίσκο του «Τζέμινι IV». Ανθρωποι σε τροχιά γύρω από τον φυσικό δορυφόρο της Γης Σάββατο 21 Δεκεμβρίου 1968

Το διαστημόπλοιο «Απόλλων 8» με πλήρωμα τους τρεις αμερικανούς αστροναύτες Τζέιμς Λόβελ, Γουίλιαμ Αντερς και Φρανκ Μπόρμαν πραγματοποιεί 10 περιφορές γύρω από τη Σελήνη και επιστρέφει στη Γη, δίνοντας νέα διάσταση στη διαστημική έρευνα την οποία είχε εγκαινιάσει το σοβιετικό «Ζοντ».

«Ενα μικρό βήμα για μένα, ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα» Κυριακή 20 Ιουλίου 1969

Ωρα Ελλάδας 4.56′ π.μ. ξημερώματα της 21ης Ιουλίου του 1969 (10.56′ μ.μ. νύχτα της 20ης Ιουλίου στις Ανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής). Οι αμερικανοί κοσμοναύτες Νιλ Αρμστρονγκ και Εντουιν Ολντριν προσεληνώνουν τον θαλαμίσκο του «Απόλλων ΙΙ» στη «θάλασσα της Γαλήνης».

«Αυτό είναι ένα μικρό βήμα για μένα, ένα τεράστιο όμως άλμα για την ανθρωπότητα» οι πρώτες λέξεις του Νιλ Αρμστρονγκ μόλις πάτησε στο σεληνιακό έδαφος. Δεκαεννέα λεπτά αργότερα τον ακολούθησε και ο Εντουιν Ολντριν, ο δεύτερος άνθρωπος που βρέθηκε πάνω στη Σελήνη. «Αναφέρω ότι οι πέτρες είναι μάλλον ολισθηρές εδώ» είπε χαριτολογώντας για ένα μικρό παραπάτημά του.

Οι δύο αστροναύτες παρέμειναν στη Σελήνη επί 21 ώρες και έφυγαν αφήνοντας πίσω τους δύο πειραματικές συσκευές και μία πινακίδα από ανοξείδωτο χάλυβα με την επιγραφή: «Ηρθαμε εν ειρήνη για όλη την ανθρωπότητα». Ως το τέλος του 1972 επισκέφθηκαν τον φυσικό δορυφόρο μας ακόμη 10 αμερικανοί κοσμοναύτες οι οποίοι και εργάστηκαν, πραγματοποίησαν πειράματα, οδήγησαν το σεληνιακό όχημα και έπαιξαν… γκολφ στο σεληνιακό έδαφος, αποδεικνύοντας ότι ο άνθρωπος μπορεί ­ υπό ορισμένες προϋποθέσεις ­ να ζήσει και να κινηθεί σε έναν άλλον κόσμο εκτός της γήινης ατμόσφαιρας, με μικρότερη βαρυτική έλξη και τεράστιες διαφορές ζέστης και ψύχους… Ο «παππούς» επιστρέφει στο Διάστημα Πέμπτη 29 Οκτωβρίου 1998

Ο 77χρονος βετεράνος αστροναύτης και επί σειρά ετών γερουσιαστής Τζον Γκλεν ξαναγυρίζει στο Διάστημα με το διαστημικό λεωφορείο «Discovery». Τριάντα έξι χρόνια μετά την ιστορική πτήση του η οποία τον ανέδειξε πρώτο Αμερικανό που μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη, ο Γκλεν κερδίζει έναν ακόμη «τίτλο»: του γηραιότερου ανθρώπου που επισκέπτεται το «κενό».

Η αποστολή ­ και παραμονή του γερο-Γκλεν στο Διάστημα ­ διήρκεσε εννέα συνολικά ημέρες, χρονικό διάστημα κατά το οποίο υποβλήθηκε με επιτυχία σε περισσότερα από 80 επιστημονικά τεστ ως προς την επίδραση των συνθηκών που επικρατούν στο Διάστημα στη γεροντική εξέλιξη του ανθρώπου.


Τα πρώτα 108 λεπτά του ανθρώπου στο χάος

Ηταν ένα όμορφο ανοιξιάτικο πρωινό του 1961. Τετάρτη 12 του Απρίλη. Στις εγκαταστάσεις της NASA επικρατούσε πανικός! Τα «αλάρμ» του συναγερμού έθεταν την υπηρεσία σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Λίγες ώρες αργότερα η ανθρωπότητα παρακολουθούσε συγκλονισμένη τις εξελίξεις. Ο κόσμος έστρεφε το βλέμμα προς τον ουρανό και υποκλινόταν με δέος στο «θαύμα» της Σοβιετικής Ενωσης. Τα τηλέτυπα των πρακτορείων ειδήσεων διαδέχονταν το ένα το άλλο με αστραπιαία ταχύτητα: «Το πρώτο επανδρωμένο διαστημόπλοιο εκτοξεύθηκε στο Διάστημα» – «Γιούρι Γκαγκάριν, ο πρώτος αστροναύτης της Γης» – «Το διαστημόπλοιο «Βόστοκ 1″ διέγραψε μια πλήρη περιφορά γύρω από τη Γη και ξαναμπήκε στην ατμόσφαιρα» – «Το «Βόστοκ 1″ προσγειώθηκε με επιτυχία σε ένα αγρόκτημα» – «Οι πρώτες δηλώσεις του κοσμοναύτη…».

Το πρόγραμμα της αποστολής είχε σχεδιαστεί με απόλυτη μυστικότητα. Το διαστημόπλοιο «Βόστοκ 1» εκτοξεύθηκε από το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στις 9.06 π.μ., μεταφέροντας με ταχύτητα 28.000 χιλιομέτρων την ώρα τον 27χρονο Γιούρι Γκαγκάριν, ταγματάρχη του «κόκκινου στρατού» της Σοβιετικής Ενωσης, στο «κενό».

Την επόμενη μισή ώρα ο Γκαγκάριν θα ανέφερε πως δυσκολεύεται να μιλήσει λόγω των παραμορφώσεων που προκαλούσε στο στόμα η έλλειψη βαρύτητας και θα συμπλήρωνε: «Δεν είναι καθόλου δυσάρεστα, αισθάνομαι θαυμάσια». Στις 9.57 π.μ. θα «έστελνε» τις πρώτες του εικόνες: «Το μόνο που βλέπω είναι βαθύ μπλε. Είναι η Γη που «περνάει»από το φινιστρίνι…Τώρα ο ουρανός γίνεται έντονα μαύρος. Δεν μπορώ να διακρίνω τα αστέρια. Ο Ηλιος εμφανίζεται ξαφνικά και είναι εκτυφλωτικά φωτεινός. Τώρα εμφανίζεται πάλι η Γη. Η ορατότητα είναι καλή, μπορώ να δω τα σύννεφα! Μπορώ να δω τα πάντα. Είναι πανέμορφα»! Στις 10.55 π.μ. ο Γκαγκάριν θα προσγειωνόταν σε ένα αγρόκτημα και έτσι μέσα σε 108 λεπτά της ώρας, όσο διήρκεσε η περίφημη πτήση, η ιστορία της ανθρωπότητας γύρισε σελίδα.

Η είδηση της προσγείωσης του «Βόστοκ 1» μεταδόθηκε στις 5.30 μ.μ. από τον κρατικό ραδιοφωνικό σταθμό της Μόσχας. Σύμφωνα με το πρακτορείο TAS, η πρώτη δήλωση του κοσμοναύτη ήταν: «Παρακαλώ πείτε στο Κόμμα, στην κυβέρνηση και προσωπικά στον Νικίτα Σεργκέγεβιτς Χρουστσόφ ότι η προσγείωση ήταν κανονική. Αισθάνομαι καλά, δεν έχω τραύματα ή μώλωπες»… «Εβλεπα την κόκκινη λάμψη των φλογών γύρω από το σκάφος. Βρισκόμουν μέσα σε μια πύρινη σφαίρα που έκανε βουτιά προς τη Γη».

Τραγική ειρωνεία, ο Γιούρι Γκαγκάριν, ο πρώτος άνθρωπος που κατάφερε να αγγίξει το «άπειρο», σκοτώθηκε έξι χρόνια μετά τη διαστημική του πτήση, σε αεροπορικό δυστύχημα… ως πιλότος κατά τη διάρκεια μιας δοκιμαστικής πτήσης που έκανε με ένα μαχητικό αεροπλάνο Μιγκ 15.

Ο Γιούρι Γκαγκάριν γεννήθηκε στις 9 Μαρτίου του 1934 σε ένα μικρό χωριό της περιοχής Σμολένσκ, 160 χιλιόμετρα δυτικά της Μόσχας. Τα πρώτα βήματα της ζωής του δεν μαρτυρούσαν ότι το μικρό αγροτόπαιδο θα κατάφερνε να γίνει εθνικός ήρωας και ο διασημότερος άνθρωπος στον πλανήτη! Οι γονείς του δούλευαν σε φάρμα. Εκείνος δεν κατάφερε να τελειώσει ούτε καν τις πρώτες τάξεις του σχολείου. Η φοίτησή του διακόπηκε ξαφνικά όταν στα επτά του χρόνια, τον Ιούνιο του 1941, τα γερμανικά στρατεύματα εισέβαλαν στη Ρωσία. Το 1949 μπήκε στην Επαγγελματική Σχολή Μεταλλουργίας από όπου αποφοίτησε τέσσερα χρόνια αργότερα με το δίπλωμα του χύτη μετάλλων. Αρχισε να εργάζεται αμέσως σε μια σχολή κατασκευής τρακτέρ στο Σαρατόφ ως το 1955 οπότε έγινε δεκτός στην Αεροπορική Λέσχη της πόλης. Πήρε το δίπλωμα του πιλότου και στη συνέχεια βρέθηκε στην Αεροναυτική Σχολή του Ορενμπουργκ από όπου βγήκε με τον βαθμό του δόκιμου ανθυποσμηναγού. Το 1960, λίγο προτού γίνει μέλος του σώματος των κοσμοναυτών, κατετάγη στη στρατιωτική αεροπορία. Κατά τη διάρκεια των ασκήσεών του διακρίθηκε για την εξαιρετική ηρεμία του και τα ακριβή και γρήγορα ανακλαστικά του. Προσόντα που φαίνεται να έπαιξαν και τον καθοριστικό ρόλο για την επιλογή του ως του πρώτου ταξιδιώτη του Διαστήματος… Αμέσως μετά την επιστροφή του από το «εξωγήινο» ταξίδι ανακηρύχθηκε ήρωας της Σοβιετικής Ενωσης, προβιβάστηκε σε πτέραρχο και διορίστηκε ως εκπαιδευτής των κοσμοναυτών.

Σκοτώθηκε στις 27 Μαρτίου του 1968 όταν το αεροπλάνο που πιλοτάριζε συνετρίβη. Τον θάνατό του ακολούθησαν φήμες ότι δολοφονήθηκε. Ωστόσο δεν βρέθηκε ποτέ κανένα στοιχείο που να πιστοποιεί κάτι τέτοιο.


Οι πολυκατοικίες του διαστήματος

Πολύ σύντομα ο άνθρωπος συνειδητοποίησε πως για να μπορέσει να εξερευνήσει το Σύμπαν, δεν αρκούσε μόνο το να «ταξιδεύει» στο χάος… Χρειαζόταν και κάτι άλλο. Εναν τόπο όπου θα μπορούσε να κάνει μία «στάση». Ενα χώρο στο «κενό» ο οποίος θα του επέτρεπε να παραμείνει εκεί για όσο επιθυμούσε έως ότου ολοκληρώσει μία παρατήρηση, μία μελέτη ή ένα πείραμα. Ηταν τότε που άρχισαν να σχεδιάζονται και οι πρώτοι διαστημικοί σταθμοί. Ο πρώτος διαστημικός σταθμός σε τροχιά Δευτέρα 19 Απριλίου 1971

Η Σοβιετική Ενωση επιχειρεί ένα ακόμη μεγάλο βήμα για την κατάκτηση του Διαστήματος: ο πρώτος επιστημονικός τροχιακός σταθμός «Σαλιούτ 1» ­ βάρους 17 τόνων ­ διαγράφει την πρώτη περιφορά του γύρω από τη Γη τον Απρίλιο του 1971. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι πρώτοι τρεις ρώσοι κοσμοναύτες που επισκέφθηκαν τον σταθμό με το διαστημόπλοιο «Σογιούζ 6» ­ το οποίο συνέδεσαν με το εργαστήριο του «Σαλιούτ» ενώ βρισκόταν σε τροχιά ­ σκοτώθηκαν κατά την επιστροφή τους στη Γη. Η εγκατάσταση του ρωσικού διαστημικού σταθμού MIR Πέμπτη 20 Φεβρουαρίου 1986

Ενα μήνα μετά την καταστροφή του διαστημικού λεωφορείου «Τσάλεντζερ» ­ κατά την οποία σκοτώθηκε το επταμελές πλήρωμα, λίγο μετά την εκτόξευσή του ­ τίθεται σε τροχιά ο πρώτος εκτεταμένος διαστημικός σταθμός, ανοίγοντας νέους ορίζοντες για τη μελέτη και την έρευνα του Διαστήματος.

Το πρώτο πλήρωμα του σταθμού εγκαταστάθηκε εκεί ένα χρόνο αργότερα, στις 8 Φεβρουαρίου του 1987. Αρχικά η διάρκεια ζωής του MIR υπολογιζόταν γύρω στα πέντε χρόνια. Ωστόσο αργότερα η ρωσική υπηρεσία του Διαστήματος αποφάσισε να παρατείνει για όσο περισσότερο μπορούσε τη λειτουργία του, η οποία αποδείχθηκε ιδιαίτερα κερδοφόρα λόγω της χρηματοδότησης που είχε από τους επισκέπτες κοσμοναύτες των άλλων χωρών (έως και το 1998 επισκέφθηκαν τον MIR περισσότερα από 100 άτομα). Η εγκατάσταση του διεθνούς διαστημικού σταθμού – ISS Παρασκευή 20 Νοεμβρίου 1998

Το πρώτο βήμα για τη δημιουργία της «υπερσύγχρονης διαστημικής πολιτείας», το οποίο σηματοδοτεί και τη μόνιμη πλέον εγκατάσταση του ανθρώπου στο χάος, έγινε… Ο ρωσικός πύραυλος (τύπου Προτόν 4) που εκτοξεύθηκε από κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στις 20 Νοεμβρίου του 1998, έστειλε στο «κενό» και τα πρώτα απαραίτητα «υλικά» ­ του τμήματος Λειτουργικού Φορτίου ­ για τη «θεμελίωση» του ISS. Ακολούθησε η απογείωση του αμερικανικού διαστημικού λεωφορείου «Εντέβουρ» (στις 3 Δεκεμβρίου) που μετέφερε στο διάστημα και την «Κεντρική Μονάδα» του σταθμού, τον βασικό δηλαδή δομικό πυρήνα πάνω στον οποίο θα κολλήσουν σιγά σιγά όλα τα υπόλοιπα τμήματα ­ των οποίων η συνολική έκταση θα είναι ίση σχεδόν με το εμβαδόν δύο γηπέδων ποδοσφαίρου!

Το συνολικό κόστος της κατασκευής του ISS (για την ολοκλήρωσή του χρειάζεται να πραγματοποιηθούν ακόμη 42 πτήσεις για τη μεταφορά υλικών) ξεπερνά τα 35 δισεκατομμύρια δολάρια (κυμαίνεται δηλαδή στα περίπου 10 τρισεκατομμύρια δραχμές). Σύμφωνα με τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις, ο διεθνής διαστημικός σταθμός αναμένεται να έχει «συναρμολογηθεί» το έτος 2002.