Νάσος Βαγενάς
Μεταμοντερνισμός και λογοτεχνία
Εκδόσεις Πόλις, σελ. 139, τιμή 12 ευρώ
Η λογοτεχνία δεν μπορεί να σταθεί χωρίς την οργανική της μορφή (ενότητα φόρμας και περιεχομένου), που παράγει τη λογοτεχνικότητα, ενώ το λογοτεχνικό κείμενο δεν νοείται να εκτεθεί, παρά την εγγενή πολλαπλότητά του, σε άπειρο αριθμό ερμηνειών, οδηγώντας την κριτική σε μόνιμη αναπηρία. Ο καθηγητής Θεωρίας και Κριτικής Λογοτεχνίας στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών Νάσος Βαγενάς τα βάζει με τη μεταμοντέρνα λογοτεχνική θεωρία, βάλλοντας ενίοτε και κατά της φιλοσοφίας του μεταμοντερνισμού, σε μια συλλογή δοκιμίων που δημοσιεύθηκε προ δεκαετίας και κυκλοφορεί ξανά τώρα ενισχυμένη με δύο καινούργιες μελέτες.
Σε ό,τι αφορά την κριτική ερμηνεία, ο Βαγενάς δεν πιστεύει βεβαίως ότι το λογοτεχνικό κείμενο έχει μια προκαθορισμένη σημασία ή ότι ο ρόλος του κριτικού εξαντλείται στην αποκωδικοποίηση της σιδερένιας βούλησης του συγγραφέα. Το λογοτεχνικό κείμενο αντανακλά ούτως ή άλλως μια πολυπρισματική δέσμη νοημάτων, που οδηγεί τους κριτικούς σε μια συνεχή μάχη για τη διεκδίκηση και τη νομιμοποίησή τους. Η διεκδίκηση αυτή, ωστόσο, έχει κάποια όρια: ένα πεζό ή ένα ποίημα είναι ασφαλώς σε θέση να σημαίνει πολλά, αλλά δεν είναι δυνατόν να σημαίνει τα πάντα. Αλλιώς η κριτική θα πέσει σε έναν παντελώς αδιέξοδο σχετικισμό, που θα την καταστήσει ανίκανη να εντοπίζει διαφορές και να ορίζει αρνητικές ή θετικές αξίες.
Ως προς την οργανική μορφή της λογοτεχνίας, ο Βαγενάς σημειώνει ότι στην έννοιά της δεν εγγράφεται μόνο μια αντίληψη αρραγούς όλου και αδιατάρακτης αρμονίας, όπως το θέλει ο μεταμοντερνισμός, αλλά τείνει να συμπεριληφθεί και ολόκληρο το πρόγραμμα για τη λογική αποδιάρθρωση της τέχνης που εισηγήθηκαν οι εκπρόσωποι του μοντερνισμού ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα χωρίς παρ’ όλα αυτά να κηρύξουν έκπτωτο το καλλιτεχνικό υποκείμενο.
Πρόκειται για μια συζήτηση που έχει προχωρήσει από χρόνια στην Ευρώπη και στην Αμερική, θέτοντας εντός παρενθέσεως την έκρηξη του μεταμοντέρνου, αλλά δεν είναι διόλου αυτονόητη σε έναν τόπο όπου οι διανοητικές μόδες μοιάζουν συχνά με μαγικά καθρεφτάκια.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
