Αν και σπανίως έχουν διεξαχθεί τόσο στη Βρετανία όσοκαι στην Ελλάδα, τα δηµοψηφίσµατα έχουν βρεθεί πρόσφατα στην επικαιρότητα και στις δύο χώρες. Εφέτος στη Βρετανία προκηρύχθηκε δηµοψήφισµα πάνω σε µια πρόταση για αλλαγή του εκλογικού συστήµατοςγια την ανάδειξη των µελών του βρετανικού Κοινοβουλίου. Η πρόταση απερρίφθη. Ακόµη, το Κοινοβούλιο ψήφισε το Europe Act, που θέτει τη διεξαγωγή δηµοψηφίσµατος ως προαπαιτούµενο για την επικύρωση οποιασδήποτε µελλοντικής αλλαγής στις Συνθήκες της ΕΕ που αφορά τη µεταβίβαση οποιασδήποτε εξουσίας ή τοµέα πολιτικής προς την ΕΕ. Αυτή η νοµοθεσία αντανακλά µια γνωστή δηµοψηφισµατική πρακτική σε αρκετές χώρες της ΕΕ. Από την άλλη, πιο πρόσφατα η κυβέρνηση αντιτάχθηκε σε πρόταση που κατατέθηκε στο Κοινοβούλιο για τη διεξαγωγή δηµοψηφίσµατος σχετικά µε την παραµονή της Βρετανίας στην ΕΕ. Η πρόταση καταψηφίστηκε.

Σε χώρες στις οποίες η διεξαγωγή δηµοψηφίσµατος είναι σπάνια (σε αντίθεση, π.χ., µε την Ελβετία) ο θεσµός και η χρήση του µπορεί να οδηγήσουν σε έντονες διχογνωµίες. Γι’ αυτό ο συγγραφέας αναφέρει ότι το δηµοψήφισµα µπορεί να γίνει κάτι σαν «το πυρηνικό όπλο της δηµοκρατίας», όρος που ευθέως παραπέµπει στην υπόδειξή του για χρήση πολύ µεγάλης προσοχής και φειδούς για την προσφυγή σε αυτό. Είναι σε κάθε περίπτωση λογικό, όταν προτείνεται ένα δηµοψήφισµα, ο σχετικός διάλογος στην κοινωνία να αφορά το ερώτηµα του δηµοψηφίσµατος και όχι τον ίδιο τον θεσµό. Αλλά στο βιβλίο αυτό, που εκδόθηκε σχεδόν ταυτόχρονα µε την έναρξη δηµόσιας συζήτησης σχετικά µε µια πρόταση για δηµοψήφισµα στην Ελλάδα, ο Θανάσης ∆ιαµαντόπουλος, ένας από τους παλαιότερους φίλους µου εδώ, πολύ πριν από την πρώτη µου τοποθέτηση ως διπλωµάτη στην Αθήνα, επικεντρώνεται στον θεσµό.

Προσδιορίζει τους αντικειµενικούς σκοπούς που καλείται να υπηρετήσει ο θεσµός του δηµοψηφίσµατος και εξετάζει τη δηµοκρατική του νοµιµοποίηση. Προχωρεί σε εκτεταµένη θεωρητική θεµελίωση των όσων υποστηρίζει αντλώντας παράλληλα από µια µακρά σειρά πρακτικών παραδειγµάτων από διάφορες χώρες. Τονίζει τους κινδύνους πουσυχνά ενέχουν τα δηµοψηφίσµατα, αναγνωρίζοντας πάντως ότι σε κάποιες περιπτώσεις µπορούν να λειτουργήσουν «λυτρωτικά ή “απεγκλωβιστικά” για ένα πολιτικό σύστηµα ή µια κοινωνία». Είτε κάποιος συµφωνεί είτε διαφωνεί µε τα συµπεράσµατά του, δεν υπάρχει αµφιβολία ότι αυτό το µικρό αλλά τόσο καλά ενηµερωµένο και άρτιο βιβλίο θα αποτελέσει πολύτιµη συµβολή σε οποιαδήποτε µελλοντική συζήτηση για τον θεσµό του δηµοψηφίσµατος, οπουδήποτε και αν αυτή γίνει.

Ο Dr David Landsman είναι ο πρεσβευτής του Ηνωµένου Βασιλείου στην Αθήνα.


ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ