Τρεις στιγμές κρίσης

Εκδόσεις Μελάνι,

σελ. 126, τιμή 10 ευρώ

Τρεις νουβέλες περιλαμβάνει το καινούργιο πεζογραφικό βιβλίο του Γιώργου Στόγια που εμφανίστηκε στα γράμματα το 2013 με το μυθιστόρημα Εαρινό εξάμηνο. Δεν ξέρω αν πρόκειται ακριβώς για νουβέλες, δεδομένου ότι η αφήγηση και στα τρία πεζά επικεντρώνεται σε μία στιγμή της καθημερινότητας χωρίς να ανοίγεται σε έναν μεγαλύτερο χρονικό κύκλο, όπως κατά κανόνα συμβαίνει με το είδος της νουβέλας. Πρόκειται, παρ’ όλα αυτά, για μια στιγμή η οποία εξακτινώνεται στον χρόνο μέσω των ονειρικών ή των φαντασιακών προβολών των τριών πρωταγωνιστών: προβολές που ανακαλούν έτσι ένα σημαντικό μέρος του παρελθόντος, το οποίο παρεισδύει αντιστικτικά στο παρόν, αποκαλύπτοντας τις δυσκολίες και τα αδιέξοδά του. Οπως κι αν έχει, βρισκόμαστε πολύ μακριά από τη θεματική του Εαρινού εξαμήνου. Αν εκεί κυριαρχούσαν η υπαρξιακή περιδίνηση και οι μάταιες αναζητήσεις της νιότης, εδώ επικρατούν τα προβλήματα στα οποία σκοντάφτουν οι άνθρωποι όταν έχουν φτάσει στην πρώτη τους ωριμότητα.

Ποια ακριβώς είναι τα πρόσωπα που αναλαμβάνουν δράση στον Τελευταίο τροχό της αμάξης; Ενας αποτυχημένος ηθοποιός και σκηνοθέτης που καταλήγει πληρωμένο κυβερνητικό τρολ, χάνοντας και το τελευταίο ίχνος της αξιοπρέπειάς του, ένας καλά τακτοποιημένος μετανάστης που μπλέκει με τις δημόσιες υπηρεσίες εξαιτίας της γνώμης του για το δημοψήφισμα του 2015, κι ένας σαραντάρης ροκάς που κάνει απέλπιδες προσπάθειες για να απαλλαγεί από το σιδερένιο στεφάνι του γάμου και της οικογένειας. Μολονότι στο «Σώζουμε Ευρώπη» και στο «Ναι (Θάνατος από βεβαιότητα)» ο Στόγιας δεν καταφέρνει να απαλλαγεί από μια διάθεση για πολιτικολογία που αραιώνει κάπως τη δραματουργία του, χειρίζεται πολύ προσεκτικά τη στιγμή κρίσης την οποία βιώνουν το κυβερνητικό τρολ και ο μετανάστης. Η επιθετικότητα και ο κυνισμός, ο φόβος και ο πανικός, οι ανεσταλμένες επιθυμίες, η μόνιμη αίσθηση της απώλειας (όλα είναι ένα παιχνίδι το οποίο έχει χαθεί διά παντός), όπως και τα ποικιλοτρόπως κατεστραμμένα αισθήματα συμπυκνώνουν στη διάρκεια της μιας στιγμής (να γιατί τα τρία κείμενα της συλλογής δεν είναι ακριβώς νουβέλες) μια παρατεταμένη παθολογία και διαταραχή, μια παραμόρφωση που δεν επηρεάζει μόνο την ατομική συνείδηση των ηρώων, αλλά και την κοινωνία εντός της οποίας κινούνται (να γιατί η πολιτικολογία δεν παραβλάπτει εν τέλει το λογοτεχνικό αποτέλεσμα).

Παθολογία, διαταραχή, παραμόρφωση: αυτό το τρίπτυχο ορίζει και τη σχέση των προσώπων των δύο πρώτων ιστοριών του Στόγια με την πραγματικότητα. Το στρεβλωμένο είδωλο του κόσμου που σχηματίζεται στον νου και στην ψυχή τους αντικατοπτρίζει μια αντικειμενικότερη παράνοια την οποία διακρίνουμε εμφανέστερα στο τρίτο κείμενο του βιβλίου, το «Sex beat 1996». Η νυχτερινή περιπλάνηση του σαραντάρη ροκά σε ένα αστικό τοπίο που μπορεί να είναι και να μην είναι πραγματικό (όπως είναι άλλωστε το αστικό τοπίο και στα δύο άλλα κείμενα), η καταπόνηση του μυαλού και του κορμιού του καθώς περνάει μέσα από διαδοχικές φαντασιώσεις, η αποποίηση του ενός προσωπείου μετά το άλλο και η τελική προσγείωση σε ένα περιβάλλον όπου τα πάντα μοιάζουν απολύτως κανονικά και όπου δεν προβλέπεται να αλλάξει το παραμικρό (στο άμεσο ή στο απώτερο μέλλον) φιλοτεχνούν μια ομόλογη εικόνα και για το συλλογικό: ένας κοινωνικός περίγυρος που προσπαθεί να καλύψει όπως μπορεί τις τρύπες και τα κενά του, να κρύψει τις ζημιές και τις απώλειές του, να ξορκίσει τα τραύματά του. Ο Στόγιας δείχνει πώς η κοινωνική κρίση είναι πιθανόν να τροφοδοτεί την προσωπική και τανάπαλιν, κι αυτό αποτελεί σίγουρα την καλύτερη σύσταση για το βιβλίο του.