Προς νέα αμυντική συμφωνία Ελλάδας – ΗΠΑ

Η Ελλάδα και οι Ηνωμένες Πολιτείες διεξάγουν το τελευταίο διάστημα εντατικές διαπραγματεύσεις για την υπογραφή νέας επικαιροποιημένης Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (Mutual Defense Cooperation Agreement – MDCA) η οποία θα αντικαταστήσει την υπάρχουσα που χρονολογείται από το 1990 (έχει μείνει στην Ιστορία ως «η συμφωνία για τις βάσεις») και κρίνεται παρωχημένη εξαιτίας των ραγδαίων αλλαγών που έχουν σημειωθεί τα τελευταία χρόνια.

Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του «Βήματος», έπειτα από συνομιλίες με διπλωμάτες και στρατιωτικούς αξιωματούχους, αλλά και από στοιχεία απόρρητων τηλεγραφημάτων των οποίων η εφημερίδα έχει καταστεί κοινωνός, κομβικά σημεία στα αμερικανικά αιτήματα αποτελούν α) η ανάγκη ευελιξίας ώστε να καθίσταται δυνατή η ταχύτερη εκταμίευση πιστώσεων από τον αμερικανικό αμυντικό προϋπολογισμό και β) η επέκταση της χρονικής διάρκειας ισχύος της MDCA αρχικά σε οκτώ ή και 10 χρόνια, ακολούθως δε επ’ αόριστον. Οι πληροφορίες συγκλίνουν στο γεγονός ότι ο χρονικός ορίζοντας για την υπογραφή μιας νέας συμφωνίας είναι το προσεχές φθινόπωρο – πιθανότατα ο Οκτώβριος. Τότε, αναμένεται να πραγματοποιηθεί στην Αθήνα ο δεύτερος γύρος του Στρατηγικού Διαλόγου Ελλάδος – Ηνωμένων Πολιτειών (ο πρώτος έλαβε χώρα τον περασμένο Δεκέμβριο στην Ουάσιγκτον) και να βρεθεί στην ελληνική πρωτεύουσα ως επικεφαλής της αμερικανικής αντιπροσωπείας ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο. Η επιτακτικότητα του θέματος ετέθη τόσο κατά την πρόσφατη επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στην Ουάσιγκτον όσο και κατά τις συνομιλίες που είχε πριν από λίγες εβδομάδες στην Αθήνα ο αμερικανός βοηθός υπουργός Εξωτερικών για θέματα Ευρώπης και Ευρασίας Φίλιπ Ρίκερ.

Είναι σαφές ότι μια επικαιροποίηση της MDCA θα σημάνει την περαιτέρω αναβάθμιση της ελληνοαμερικανικής στρατηγικής σχέσης, που προωθήθηκε με μεγάλη ταχύτητα τα προηγούμενα χρόνια από την – αριστερή – κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ με πρωθυπουργό τον Αλέξη Τσίπρα. Δεν είναι μόνο η βάση της Σούδας που συμβολίζει την εμβάθυνση των διμερών σχέσεων, ιδιαίτερα στον αμυντικό τομέα, όσο η παρουσία αμερικανικών Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών (UAVs) τύπου MQ-9 Reaper στην 110 Πτέρυγα Μάχης στη Λάρισα που έχει ανεβάσει σε άλλο επίπεδο τη συνεργασία.

Την ίδια στιγμή, οι Αμερικανοί έχουν μεταβάλει το πρίσμα υπό το οποίο βλέπουν όχι μόνο την περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης αλλά και αυτή της Ανατολικής Μεσογείου. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε κρίκο μιας αλυσίδας «μετωπικών κρατών» (frontier states), όπως την είχε περιγράψει ο πρώην βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Γουές Μίτσελ, που διεκδικεί – κατά κάποιον τρόπο – την πατρότητα του θεωρητικού υπόβαθρου αυτού του σχεδιασμού.

Η Πολωνία (όπου πρόσφατα συμφωνήθηκε να αυξηθεί η αμερικανική παρουσία κατά 1.000 άνδρες), η Ελλάδα και το Ισραήλ διαμορφώνουν ένα «νοητό τόξο ανάσχεσης» σε ένα νέο γεωπολιτικό περιβάλλον επιστροφής στον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων. Στο ίδιο πλαίσιο τοποθετεί η Ουάσιγκτον την υποστήριξή της στο τριμερές σχήμα Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ με την παρουσία του βοηθού υπουργού Εξωτερικών για ενεργειακούς πόρους Φράνσις Φάνον την περασμένη εβδομάδα στην Αθήνα, αλλά επίσης στην ανάπτυξη του Φόρουμ για το Αέριο της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF) με έδρα το Κάιρο.

«Ο Διάβολος κρύβεται
στις λεπτομέρειες»

Ωστόσο, οι ελληνοαμερικανικές συνομιλίες δεν θα είναι ανέφελες. Είναι σαφές στους γνωρίζοντες ότι «ο Διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες» των νομικών κειμένων και του «πολιτικού περιτυλίγματος». Δεν πρέπει δε να αγνοείται το γεγονός ότι μια τέτοια συμφωνία θα πρέπει να κυρωθεί από το ελληνικό Κοινοβούλιο σύμφωνα με το Αρθρο 36(2) του Συντάγματος που ορίζει ότι η κύρωση γίνεται με τυπικό νόμο. Πρόσωπα που αντιλαμβάνονται την ευαισθησία του θέματος εκτιμούν ότι ίσως είναι προτιμότερο να μην υπάρξει βιασύνη, αλλά να ανανεωθεί για ακόμη έναν χρόνο η υπάρχουσα MDCA και να αξιοποιηθεί αυτό το διάστημα για εκτενέστερες και πιο ουσιαστικές αλλαγές που θα αντέξουν στον χρόνο. Είναι επίσης ξεκάθαρο σε κρίσιμους παράγοντες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής ότι η Αθήνα πρέπει να επιδιώξει άμεσα ανταλλάγματα για μια τόσο σημαντική παραχώρηση προς την Ουάσιγκτον. Φυσικά, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τα τελευταία χρόνια – περίοδο δύσκολη λόγω των δεσμεύσεων που η ασφυκτική δημοσιονομική πολιτική επέβαλε στον προϋπολογισμό του υπουργείου Εθνικής Αμυνας – συνδράμει σημαντικά τις ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις με εξοπλισμό. Ενδεικτικά, μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, στις 12 Ιουλίου, η Υπηρεσία Συνεργασίας για την Αμυνα και την Ασφάλεια (Defense Security Cooperation Agency – DSCA) ενημέρωσε το Κογκρέσο ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έδωσε το αρχικό «πράσινο φως» ώστε να παραχωρηθούν στην Ελλάδα, μέσω του προγράμματος Ξένων Στρατιωτικών Πωλήσεων (Foreign Military Sales – FMS) επτά ελικόπτερα πολλαπλών αποστολών MH-60R Seahawk, μαζί με εξοπλισμό και ανταλλακτικά. Το συνολικό κόστος της προμήθειας, που θα ενισχύσει τις δυνατότητες του Πολεμικού Ναυτικού, ανέρχεται στο ύψος των 600 εκατομμυρίων δολαρίων.

Η Αθήνα θα επιθυμούσε όμως να αποτυπωθεί ακόμη πιο καθαρά αυτή η στήριξη, ενδεχομένως δε να λάβει μια μορφή «εγγυήσεων» έναντι του απρόβλεπτου γείτονα εξ Ανατολών – δηλαδή της Τουρκίας. Πρόκειται για δύσκολη ισορροπία, όπως έχει αποδειχθεί στο παρελθόν κατά τη δεκαετία του 1970 (συνομιλίες Χένρι Κίσινγκερ – Δημήτρη Μπίτσιου) όσο και του 1990 (Τζορτζ Μπους – Κωνσταντίνου Μητσοτάκη), δύο χρονικές περίοδοι κατά τις οποίες η Ελλάδα επεδίωκε κάποιου είδους εγγυήσεις εξαιτίας προηγούμενων τουρκικών προκλήσεων.

Οι διερευνητικές συναντήσεις
και ο νόμος του 1990

Οι δύο χώρες έχουν από τον περασμένο Μάιο ως σήμερα πραγματοποιήσει δύο διερευνητικές συναντήσεις επί του θέματος της αναθεώρησης και επικαιροποίησης της MDCA. Η πρώτη έλαβε χώρα στις 20 Μαΐου – πριν από την έναρξη του πρόσφατου εκλογικού κύκλου στην Ελλάδα – και η δεύτερη στις 31 Ιουλίου. Στη δεύτερη συνάντηση μάλιστα η αμερικανική πλευρά κατέθεσε και σχέδιο επικαιροποιημένης συμφωνίας επί του οποίου πλέον οι συζητήσεις τίθενται σε πραγματική βάση. Στις συνομιλίες έχουν συμμετάσχει αξιωματούχοι των υπουργείων Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας, καθώς και αμερικανοί αξιωματούχοι τόσο στην Αθήνα όσο επίσης από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και τη Διοίκηση των Αμερικανικών Δυνάμεων στην Ευρώπη (EUCOM), η οποία έχει έδρα στη Στουτγάρδη της Γερμανίας. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι ο επικεφαλής της EUCOM, στρατηγός Τοντ Γουόλτερς, επισκέφθηκε την Ελλάδα στα τέλη Ιουλίου και είχε συνομιλίες με τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ, πτέραρχο Χρήστο Χριστοδούλου.

Σήμερα η ελληνοαμερικανική αμυντική συνεργασία καλύπτεται κατά βάση από τον Νόμο 1893/1990 (ΦΕΚ Α’, αριθμός φύλλου 160, 16 Αυγούστου 1990), ο οποίος κυρώνει την MDCA μετά του συνοδεύοντος Παραρτήματος Εφαρμογής – το οποίο συνιστά το σημαντικότερο κομμάτι της συνεργασίας – και των επιστολών που είχαν ανταλλάξει ο τότε υπουργός Εξωτερικών Αντώνης Σαμαράς και ο τότε πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών στην Αθήνα Μάικλ Σωτήρχος.

Συνέχεια στην επόμενη σελίδα