Ωρα για πράσινη στροφή σε νομοθεσία – οικονομία

Οι αλλαγές στο παγκόσμιο κλίμα δεν έχουν αφήσει ανεπηρέαστη την Ελλάδα. Το 2020, εκτός από την πανδημία και τις επιπτώσεις της, η χώρα μας χτυπήθηκε από ακραία καιρικά φαινόμενα, τα οποία με «σύμμαχο» τα μπαζωμένα ρέματα, τα παράνομα φράγματα, την αυθαίρετη δόμηση… θέριεψαν. Και έτσι περιοχές όπως η Εύβοια, η Θεσσαλία, η Κρήτη, η Χαλκιδική, τα Επτάνησα μέτρησαν απώλειες ανθρώπων, καταστροφές περιουσιών και σημαντικών υποδομών.

Ενας κλιματικός νόμος που θα ενσωματώνει λύσεις με στόχο τον μετριασμό των επιπτώσεων της μεταβολής του κλίματος και την προσαρμογή απέναντι στις φυσικές καταστροφές είναι πλέον απαραίτητος και το WWF Ελλάς με το Vouliwatch καλεί πολίτες και οικονομικούς, κοινωνικούς και επιστημονικούς φορείς να συμμετέχουν ενεργά στη συνδιαμόρφωση μιας πρότασης. Την ίδια στιγμή 15 ευρωπαϊκά κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν ήδη υιοθετήσει εθνικούς κλιματικούς νόμους και άλλα 7 βρίσκονται σε φάση προετοιμασίας.

Συνεχίζονται οι καταδίκες

Η ελληνική διοίκηση ωστόσο δεν φημίζεται για την υιοθέτηση αποτελεσματικών δράσεων για την προστασία της φύσης. Στα μέσα Δεκεμβρίου η χώρα μας πρόσθεσε άλλη μια καταδίκη από το Ευρωδικαστήριο στη λίστα με τις περιβαλλοντικές της… επιδόσεις. Και αυτό διότι δεν έχει θεσπίσει στόχους διατήρησης για τις προστατευόμενες περιοχές, μια διεργασία η οποία θα έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί το 2012.

Την ανεπάρκεια και την αναποτελεσματικότητα των μέτρων για την αντιμετώπιση των απωλειών της βιοποικιλότητας στην Ελλάδα καταδεικνύει πρόσφατη έκθεση της δεξαμενής σκέψης The Green Tank, η οποία αξιολογεί την πορεία υλοποίησης της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα, με σημείο αφετηρίας την έγκρισή της το 2014 έως το 2020. Σύμφωνα με αυτή, δεν έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος για κανέναν από τους 13 γενικούς και τους 39 ειδικούς στόχους που θέτει η Εθνική Στρατηγική.

Η Ελλάδα έχει εντάξει στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura το 19% των εγχώριων υδάτων της και από τις χερσαίες εκτάσεις το 27,3% ή το 35% αν προστεθούν και άλλες εθνικά προστατευόμενες περιοχές (π.χ. εθνικά πάρκα, καταφύγια άγριας ζωής κ.λπ).

Το ζήτημα της διαχείρισης

Ωστόσο, όπως αναφέρει η διευθύντρια Πολιτικής στο Green Tank, κυρία Ιόλη Χριστοπούλου, δεν αρκεί η πολιτεία να ορίζει τις προστατευόμενες περιοχές, πρέπει και να τις διαχειρίζεται ορθά. «Για τις περισσότερες ακόμη δεν έχουν οριστεί στόχοι διατήρησης, δεν έχουν οριοθετηθεί ζώνες και δεν έχουν καθοριστεί όροι, αυστηρής ή όχι, προστασίας, ενώ σε ελάχιστες περιοχές έχει εγκριθεί σχέδιο διαχείρισης» σημειώνει η ίδια.

Για την προστασία της βιοποικιλότητας το ΥΠΕΝ έχει αιτηθεί 160 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης. Στόχος η υλοποίηση δράσεων για την αναβάθμιση υποδομών και φύλαξης των προστατευόμενων περιοχών, καθώς και η δρομολόγηση συστήματος πιστοποίησης προϊόντων που παράγονται σε προστατευόμενες περιοχές υπό την ομπρέλα ενός κοινού brand, με σκοπό την υποστήριξη βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων. Επίσης, έχει ζητήσει 310 εκατ. ευρώ, τα οποία μαζί με πρόσθετους πόρους από το ΕΣΠΑ θα στηρίξουν το Εθνικό Σχέδιο Αναδασώσεων για την αναδάσωση 500.000 στρεμμάτων με περίπου 30 εκατομμύρια δέντρα.

Καθοριστικό βήμα, σε σύμπνοια με το ευρωπαϊκό Green Deal, αποτελεί η απόφαση της κυβέρνησης για ταχεία απολιγνιτοποίηση έως το 2028 και μετάβαση της οικονομίας των δύο ενεργειακών περιφερειών της χώρας (Δυτικής Μακεδονίας και Αρκαδίας) σε ένα καθαρό αύριο.

Αποκατάσταση εδαφών

Πέρα από τα κονδύλια του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης και άλλους ευρωπαϊκούς πόρους, το ΥΠΕΝ έχει αιτηθεί 300 εκατομμύρια χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης για την αποκατάσταση εδαφών στις λιγνιτικές περιοχές, ώστε να προστατευτεί το περιβάλλον και να μπορέσει να στηριχθεί το νέο παραγωγικό μοντέλο.

Επίσης, η χώρα μας αναζητεί κονδύλια για άλλες δράσεις που θα οδηγήσουν σε περιορισμό των επικίνδυνων για το κλίμα αερίων. Ειδικότερα, το ΥΠΕΝ έχει γίνει αποδέκτης επενδυτικών προτάσεων για έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) για δανειοδοτήσεις της τάξης των 10 δισ. ευρώ από το σχετικό σκέλος του Ταμείου Ανάκαμψης. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται σε καινοτόμες τεχνολογίες, όπως σε υβριδικές μονάδες παραγωγής ενέργειας και σε μονάδες αποθήκευσης ενέργειας, για τις οποίες ετοιμάζεται και το απαραίτητο ρυθμιστικό πλαίσιο.

Αντιστοίχως, επιδιώκεται η άντληση από το Ταμείο Ανάκαμψης 600 εκατ. ευρώ για έργα ηλεκτρικής διασύνδεσης των νησιών προκειμένου να σταματήσει η λειτουργία των ρυπογόνων πετρελαϊκών μονάδων παραγωγής ρεύματος.

Ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων

Προς την κατεύθυνση της εξοικονόμησης ενέργειας, άρα και του περιορισμού των εκπομπών ρύπων, το ΥΠΕΝ έχει αιτηθεί 3 δισ. ευρώ για έργα ενεργειακής αναβάθμισης στον κτιριακό τομέα, ο οποίος ευθύνεται για υψηλά ποσοστά ρύπανσης, καθώς και 850 εκατ. ευρώ για την αντικατάσταση των παλιών ρολογιών της ΔΕΗ με έξυπνους μετρητές.

Πώς η καταστροφή της φύσης οδηγεί σε νέες πανδημίες

«Το καθοριστικό μας καθήκον για τον 21ο αιώνα είναι η αποκατάσταση της ειρήνης με τη φύση» επεσήμανε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες σε ομιλία που έδωσε στις αρχές Δεκεμβρίου στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια για την κατάσταση του πλανήτη. Μια φράση που συμπυκνώνει όλα τα μαθήματα που πήρε (ή θα έπρεπε να πάρει) η ανθρωπότητα από τη χρονιά-όλεθρο του 2020. Στην επιτακτική ανάγκη προστασίας της φύσης είχε αναφερθεί, με άλλα λόγια, και ο προκάτοχός του στο αξίωμα Μπαν Κι Μουν ήδη από το 2013. Είχε τότε υποστηρίξει ότι δεν μπορεί να υπάρξει Plan B για τον πλανήτη διότι πολύ απλά «δεν υπάρχει planet B».

Οι δύο πλευρές

του ίδιου νομίσματος

Το παγκόσμιο κλίμα είναι… στραβό εδώ και δεκαετίες. Και η επιστημονική κοινότητα έχει περιγράψει σαφώς τις ανθρωπογενείς αιτίες και τις επιπτώσεις αν δεν εφαρμοστούν άμεσα κλιματικές πολιτικές, οι οποίες προϋποθέτουν κατάργηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων και μια ουδέτερη περιβαλλοντικά οικονομία. «Το να αναρρώσουμε από την COVID-19 και να επισκευάσουμε τον πλανήτη είναι οι δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος» τόνισε ο κ. Γκουτέρες, διότι, όπως είπε χαρακτηριστικά, δεν υπάρχει εμβόλιο για τον πλανήτη.

Η σύνδεση του κορωνοϊού

με την κλιματική αλλαγή

Η πανδημία του SARS-CoV-2 και η σύνδεσή του με την καταστροφή της φύσης και την κλιματική αλλαγή ήταν ο «σπινθήρας» που προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις και επιτάχυνε την… πράσινη στροφή της ευρωπαϊκής οικονομίας, με το περίφημο Green Deal να διαπερνά πλέον όλους τους παραγωγικούς τομείς της Γηραιάς Ηπείρου, αλλά και τις αποφάσεις που λαμβάνονται. Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι το 37% των πόρων του περίφημου Ταμείου Ανάκαμψης θα διατεθεί για πράσινες δράσεις και έργα.

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) το 2019 είχε ανακοινώσει ότι θα πάψει να χρηματοδοτεί από το 2022 νέα έργα ορυκτών καυσίμων. Εν μέσω της υγειονομικής κρίσης, και η ομάδα ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών οργανισμών ανάπτυξης (DFI) έκανε γνωστό ότι σχεδιάζει να βάλει «φρένο» στον δανεισμό έργων ορυκτών καυσίμων έως το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας. Στο ίδιο μήκος κύματος, το ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης δεν θα χρηματοδοτήσει δράσεις που βασίζονται στο φυσικό αέριο για τη μετάβαση των περιοχών που σήμερα στηρίζονται στον λιγνίτη σε μια οικονομία μηδενικού άνθρακα. Κι αυτό διότι τα αέρια του θερμοκηπίου που εκλύονται με την καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούν μια από τις βασικότερες αιτίες της κλιματικής αλλαγής, μαζί με την εντατική κτηνοτροφία και την καταστροφή των φυσικών οικοσυστημάτων.

Η κρίσιμη σύνοδος

COP26 του ΟΗΕ

Την ίδια ώρα, ελέω υγειονομικής κρίσης, μετατέθηκε για τον Νοέμβριο 2021 η σύνοδος COP26 του ΟΗΕ, η σημαντικότερη μετά τις συνομιλίες του 2015 στο Παρίσι που είχαν οδηγήσει στην περίφημη Συμφωνία για το Κλίμα. Η χρονοκαθυστέρηση ενδέχεται να βγει και σε καλό, καθώς μετά την εκλογή του Τζο Μπάιντεν οι ΗΠΑ, ο μεγαλύτερος ρυπαντής του πλανήτη, πιθανότητα να επανέλθουν στη συμφωνία, από την οποία αποχώρησαν πριν από λίγο καιρό με πρωτοβουλία του Ντόναλντ Τραμπ.

Στόχος της νέας COP είναι η δέσμευση των κυβερνήσεων σε πιο αυστηρούς όρους για τον περιορισμό των αερίων που ενοχοποιούνται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ώστε να περιοριστεί η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου (°C) σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο. Ηδη η μέση θερμοκρασία του πλανήτη είναι 1,1°C πιο υψηλή και διαρκώς αυξάνεται.

Πιο κοντά ο άνθρωπος

στην επόμενη πανδημία

Σύμφωνα με ειδικά επιστημονικά μοντέλα, οι ισχύουσες δεσμεύσεις δεν επαρκούν και αν δεν ληφθούν αυστηρότερες θα οδηγηθούμε σε αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 3°C ως το 2100. Και όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, η καταστροφή της φύσης φέρνει πιο κοντά τον άνθρωπο στην επόμενη πανδημία. Η κλιματική αλλαγή επιταχύνει το λιώσιμο των πάγων, όπου ενδέχεται να βρίσκονται εγκλωβισμένοι ιοί από άλλες εποχές. Παράλληλα, η αποψίλωση των δασών φέρνει πιο κοντά στον άνθρωπο σε είδη όπως οι αρουραίοι, που μεταφέρουν επικίνδυνους μικροοργανισμούς.