Μια εκκρεμότητα που έκλεισε…

Από χίλια κύματα πέρασε μέχρι να ανοίξει, πριν από λίγες ημέρες, το ισλαμικό τέμενος των Αθηνών στην Ιερά Οδό – στην περιοχή του Ελαιώνα. Η κριτική που ασκήθηκε υπήρξε σκληρή, από ανθρώπους που θεωρούν ότι το Ισλάμ – συλλήβδην – συνιστά εχθρό. Ωστόσο, το νέο, διοικούμενο από το Δημόσιο, τέμενος, με πρώτο ιμάμη τον 49χρονο Μαροκινό Σίντι Μοχάμεντ Ζάκι, ρυθμίζει μια εκκρεμότητα σημαντική. Και δεν είναι μόνο αυτό. Σε μια εποχή που ο ισλαμικός εξτρεμισμός φαίνεται να επιστρέφει δυναμικά και η γειτονική Τουρκία επιδιώκει να παρουσιαστεί ως ηγέτιδα δύναμη του (σουνιτικού) Ισλάμ, καλλιεργώντας εις βάθος τις σχέσεις της με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, η έλλειψη ενός σαφούς νομικού πλαισίου θα άφηνε άπλετο χώρο για παρεμβάσεις από ανθρώπους που ήδη επιδιώκουν να μηδενίσουν το άνοιγμα του τεμένους.

Πολεοδομικές και
δικαστικές περιπέτειες

Χρειάστηκε να περάσουν 14 χρόνια από τον νόμο Γιαννάκου (πρόκειται για τον 3512/2006, ο οποίος έλαβε το όνομά του από την πρώην υπουργό Παιδείας Μαριέττα Γιαννάκου) για να ολοκληρωθεί η επίπονη διαδικασία. Ο εν λόγω νόμος μάλιστα υπέστη, συνολικά, έξι τροποποιήσεις προκειμένου να αντιμετωπιστούν πολεοδομικά ζητήματα. Ο χώρος δε της αποθήκης του Πολεμικού Ναυτικού, που τελικώς επελέγη, έλυνε αυτά τα προβλήματα, καθώς δεν απαιτείτο αλλαγή των συντελεστών δόμησης. Το πρόβλημα της χρηματοδότησης επίσης δεν ήταν διόλου αμελητέο. Το αρχικό σχέδιο του αρχιτεκτονικού γραφείου Τομπάζη, που περιελάμβανε και μιναρέ, προέβλεπε κόστος περίπου 10 εκατομμυρίων ευρώ. Τελικώς, υπήρξε η προσαρμογή, από το ίδιο γραφείο, στα σημερινά δεδομένα ώστε να μην προκαλούνται και πολεοδομικά προβλήματα, με το κόστος να φθάνει τις 800.000 ευρώ.

Οι δικαστικές περιπέτειες υπήρξαν επίσης πολλές. Η βασικότερη από αυτές ήταν η προσφυγή (αίτηση ακυρώσεως) που κατέθεσαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας το 2011 ο Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ και ομάδα πολιτών. Η εκδίκαση της υπόθεσης υπήρξε περιπετειώδης. Αρχικώς, σύμφωνα με τις πληροφορίες, η αίτηση ακυρώσεως ήταν να συζητηθεί σε ένα από τα Τμήματα του ΣτΕ στο οποίο προήδρευε δικαστικός που είχε ταχθεί παλαιότερα ακόμη και κατά του νόμου Γιαννάκου και είχε διακινήσει σε συνομιλητές του ότι η αίτηση ακυρώσεως θα γίνει δεκτή (αργότερα ετάχθη και κατά των Μνημονίων). Υπήρξε κινητοποίηση των αρμοδίων παραγόντων για την εξεύρεση λύσης. Αυτή ήταν να εξεταστεί η προσφυγή από την Ολομέλεια και όχι από Τμήμα του ΣτΕ. Εκείνη την περίοδο (επί πρωθυπουργίας Αντώνη Σαμαρά), πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας ήταν ο Κωνσταντίνος Μενουδάκος. Τελικά, η απόφαση του ΣτΕ εκδόθηκε το 2014 και απέρριψε την αίτηση ακυρώσεως. Ακόμη και σήμερα συνεχίζονται δικαστικές διαμάχες με ομάδες πολιτών που μάλιστα στο παρελθόν είχαν προχωρήσει και σε κατάληψη του χώρου ανέγερσης του τεμένους, «στήνοντας» μάλιστα και… μικρή εκκλησία! Μέχρι και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) προσέφυγαν ορισμένοι, καταθέτοντας αίτηση ακύρωσης, αλλά χωρίς επιτυχία.

Οι υπονομευτές
και οι ανησυχίες

Αυτό που αρκετοί από τους πολέμιους του τεμένους δεν αντιλαμβάνονται είναι ότι η παρεμπόδιση της ανέγερσής του μάλλον μειώνει παρά διευρύνει τα περιθώρια ελιγμών «τρίτων παικτών», όπως η Αγκυρα, που επιθυμούν να αποκτήσουν έλεγχο επί του μουσουλμανικού πληθυσμού στην Ελλάδα.

Ο βασικός εκ των εκφραστών των τουρκικών επιθυμιών εν Ελλάδι είναι ο Ναΐμ Ελγαντούρ, πρόεδρος της Μουσουλμανικής Ενωσης Ελλάδος, που είχε στο πρόσφατο παρελθόν (το 2019) εκφραστεί πλήρως απαξιωτικά για το τέμενος παρομοιάζοντάς το με «μεγάλο περίπτερο». Ο κ. Ελγαντούρ, αιγυπτιακής καταγωγής, δεν μπορεί φυσικά να κρύψει τα φιλικά του αισθήματα προς την Αγκυρα. Πριν από μερικά χρόνια, το 2015, ο κ. Ελγαντούρ είχε βρεθεί στον Εχίνο, ορεινό χωριό του Νομού Ξάνθης που κατοικείται αποκλειστικά από έλληνες μουσουλμάνους, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης εκεί του Μπιλάλ Ερντογάν, γιου του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Δεν δίστασε δε, όπως είχε ήδη από τότε γράψει «Το Βήμα», να φιλήσει του χέρι του Μπιλάλ Ερντογάν, αποκαλώντας τον «γιο του μεγάλου ήρωα του Ισλάμ, Ερντογάν». Ο κ. Ελγαντούρ δεν είχε επίσης κρύψει, προεκλογικά, τη στήριξή του προς τον ΣΥΡΙΖΑ, ενώ φέρεται να είχε ζητήσει από υπουργικά στελέχη τη διαγραφή χρέους του προς γνωστή ΔΕΚΟ!

Ωστόσο, η πλειονότητα των μουσουλμάνων εν Ελλάδι δεν εμφορούνται από ακραίες απόψεις. Οι Πακιστανοί και οι Μπανγκλαντεσιανοί διατηρούν αγαστές σχέσεις με τις αρμόδιες ελληνικές αρχές και το μόνο που ζητούν είναι ο σεβασμός των θρησκευτικών τους αναγκών.

Οι προσπάθειες ανέγερσης απότη δεκαετία του 1930

Ηδη από τη δεκαετία του 1930, αραβικές χώρες είχαν επιδιώξει να αναλάβουν την κατασκευή ισλαμικού τεμένους στην Ελλάδα. Αρχικά, ήταν η Αίγυπτος και η έκταση στην οποία προοριζόταν να κατασκευαστεί το τέμενος βρισκόταν πλησίον του κτήματος Συγγρού. Μεταπολεμικά υπήρξαν προσεγγίσεις και από άλλες αραβικές χώρες. Κατά τη διάρκεια της απριλιανής δικτατορίας, ο Στυλιανός Παττακός είχε εκφράσει την έντονη επιθυμία του να ανοίξουν τα δύο οθωμανικά τζαμιά των Αθηνών, συγκεκριμένα το Φετιχιέ (γνωστό ως και «τζαμί του σταροπάζαρου») και το Τζαμί Τσισδαράκη. Παρά τις πιέσεις του, η Αρχαιολογική Υπηρεσία αποφάνθηκε αρνητικά. Κατά τη Μεταπολίτευση και στο πλαίσιο του ανοίγματος στον αραβικό κόσμο, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε υποσχεθεί στους Σαουδάραβες την ανέγερση τεμένους – με έμφαση κυρίως στην κάλυψη των αναγκών των αράβων διπλωματών και των μελών της παροικίας αράβων επιχειρηματιών. Τότε, η ιδέα αφορούσε την ανέγερσή του στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το κτίριο του υπουργείου Παιδείας (θέση «Ψαλίδι»). Εν όψει της πραγματοποίησης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, έπεσε στο τραπέζι η πρόταση για κατασκευή τεμένους στην Παιανία ώστε να καλυφθούν και οι ανάγκες λατρείας των αθλητών που ήταν μουσουλμάνοι. Ολες αυτές οι προτάσεις δεν ευοδώθηκαν.

Φόβοι για εξτρεμιστικά ισλαμικά στοιχεία

Εσχάτως έχει ανέλθει στα μέσα ενημέρωσης η υπόθεση της πιθανής παρουσίας εξτρεμιστικών ισλαμικών στοιχείων στη χώρα μας. Η Ελλάδα όμως αποτελεί απλώς χώρα transit για τέτοια στοιχεία προς άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Μία παράμετρος πάντως που θα πρέπει να απασχολήσει την ελληνική πλευρά είναι ότι έχουν αρχίσει και εμφανίζονται στους κόλπους της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη στοιχεία αντισημιτισμού – προάγγελος πιο εξτρεμιστικών συμπεριφορών στο μέλλον.