Εραστές των μύλων…

«Γιατί να ασχολούμαστε με τους μύλους και το πώς άλεθαν, αφού πρόκειται για παλιά και ξεπερασμένη τεχνολογία; Αυτή είναι μια πολύ συνηθισμένη ερώτηση που μας κάνουν φοιτητές και άνθρωποι με αντίστοιχο επιστημονικό υπόβαθρο», όπως μου εκμυστηρεύθηκε κάποιος από τους συγγραφείς του βιβλίου. Και αυτό συμβαίνει διότι κάνουν αρκετές ομιλίες για το αγαπημένο τους θέμα μπροστά σε διάφορα ακροατήρια.

Εννοείται πως ο καθένας μπορεί να έχει τη γνώμη του. Για γούστα, για χρώματα, για… μύλους αξίζει να μαλώσουμε; Ο αναγνώστης ας διαβάσει τα επόμενα και στο τέλος θα βγάλει το δικό του συμπέρασμα.

Μύλοι και…
διαίρεση!

Γιατί λοιπόν να μαθαίνουν πλέον τα παιδιά στο σχολείο την προπαίδεια του πολλαπλασιασμού ή ακόμη και την πρόσθεση, την αφαίρεση, τη διαίρεση; Θα υπάρχει πλέον τις περισσότερες φορές κοντά και γύρω τους ένα μηχάνημα που θα δίνει την απάντηση. Δεν ξέρω πόσοι θα επέμεναν να μη μαθαίνουν τα παιδιά τον μηχανισμό της διαίρεσης, παρόλο το παίδεμα για τους μικρούς μαθητές και τις μικρές μαθήτριες που με αυτό τους επιβαρύνει μέχρι να γίνει κτήμα τους.

Το βιβλίο για τους μύλους είναι επίσης μια απάντηση στο παραπάνω ερώτημα. Διότι αν και η εικονογράφησή του παραπέμπει σε παιδικό βιβλίο, περιέχει αρκετές τεχνολογικές παρατηρήσεις, είναι ένα μικρό εγχειρίδιο επί μέρους πατριδογνωσίας, ενδημούν σε αυτό άφθονες λαογραφικές αναφορές και είναι από μόνο του επιπλέον ένας κήπος με άφθονα και πολύτιμα γλωσσολογικά στοιχεία.

Για παράδειγμα, στη σελίδα 70 υπάρχει το εξής κείμενο σε σχέση με τον «Ταραλή» μύλο στα Πηγάδια της Καρπάθου: «Σύμφωνα με τη θεωρία του Μπερνούλι για τα ρευστά, όταν ο αέρας έχει μια ταχύτητα και αναγκαστεί να περάσει από έναν στενότερο αγωγό, τότε αυξάνει η ταχύτητά του. Την «αρχή» αυτή της Φυσικής περιέγραψε πρώτος ο φυσικός Ντανιέλ Μπερνούλι το 1738. Φυσικά δεν υπήρξε καμία επικοινωνία αυτού του φυσικού επιστήμονα με την Κάρπαθο, αλλά θα μπορούσε να πει κανείς ότι η παρατήρηση οδήγησε στην ανακάλυψη και αξιοποίηση από τους κατοίκους της Καρπάθου».

Παραδοσιακή
τεχνολογία

Η γλώσσα του κειμένου είναι στρωτή, εύληπτη, οι σελίδες πυκνογραμμένες. Γίνεται αναφορά αποκλειστικά σχεδόν σε μύλους που κινούσε ο άνεμος αλλά και σε υδραντλίες, εγκαταστάσεις δηλαδή για την άντληση νερού από τα βάθη της γης με τη βοήθεια του ανέμου (και κανένας συσχετισμός δεν επιχειρείται με τις τερατώδεις σημερινές ανεμογεννήτριες).

Στην ελληνική επικράτεια πάντως έχουν υπάρξει επίσης μπαρουτόμυλοι, ταμπακόμυλοι (είτε για καπνό είτε για δεψικές ύλες), ασβεστόμυλοι, κουρασανόμυλοι, ρυζόμυλοι, θειαφόμυλοι, χαρουπόμυλοι και άλλοι ακόμη. Ο σεβασμός που δείξαμε και δείχνουμε εμείς απέναντι σε όλους αυτούς τους μύλους (λεηλατημένους και σε ερειπιώδη πλέον κατάσταση)  δεν συγκρίνεται με τον σεβασμό για αντίστοιχα κτίσματα σε άλλες χώρες. Κάποιοι ερασιτέχνες, με την έννοια του «έρωτα» γι’ αυτό που κάνουν, μεταξύ αυτών και οι τρεις συγγραφείς του βιβλίου, προσπαθούν να συγκεντρώνουν στοιχεία για μύλους οπουδήποτε στον ελλαδικό χώρο, εκπονούν μελέτες και (συνήθως) αποτυγχάνουν να πείσουν τους τοπικούς άρχοντες να κάνουν κάτι για τα άτυχα αυτά κτίσματα (παρ’ όλα τα ενδιαφέροντα στοιχεία λαϊκής αρχιτεκτονικής που είναι έκτυπα στο «σώμα» τους) και τους αξιοπρόσεκτους μηχανισμούς τους.

Πέρα από την απαραίτητη ιστορική αναδρομή που γίνεται στο βιβλίο, εξετάζονται οκτώ διαφορετικές συνθέσεις ανεμόμυλων: ανεμόμυλος με οριζόντια φτερωτή, ανεμόμυλος με κατακόρυφο άξονα (Ταράλης), ανεμόμυλος με κατακόρυφο άξονα και τη φτερωτή στην ταράτσα (Ταβλόμυλος), ανεμόμυλος με κατακόρυφη φτερωτή, ανεμόμυλος με οριζόντιο άξονα, Μεσογειακός, Πεταλόσχημος (Αξετροχάρης), ανεμόμυλος με περιστρεφόμενη κατασκευή (Post Mill).

Υπάρχει επίσης περιγραφή αρκετά εκτενής για το χτίσιμο του πυργόμυλου, για τον μηχανισμό και περιγραφή ξεχωριστά για δεκαοκτώ μύλους σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Μαζί και ένας χάρτης κατατοπιστικός για το πού βρίσκονται ποια είδη, με ποια κατανομή στον ελληνικό χώρο.

Δεξιότητες
άνευ υπολογιστού

Το βιβλίο αυτό, πέρα από την πολύ ζωηρή εικονογράφηση και κάποια πολύ λίγα μικρά τυπογραφικά ή άλλα λάθη (π.χ. ένα σφυρί σε μια εικόνα αναφέρεται ως ζουμπάς, ενώ ο ζουμπάς είναι κάτι άλλο, που όμως περιγράφεται σχετικά σωστά μέσα στο κείμενο ή ότι ο Μπερνούλι ήταν Ελβετός ενώ γεννήθηκε στην Ολλανδία), έχει την ικανότητα να είναι μια πρώτη αξιόπιστη αναφορά όποιου θα ήθελε, περπατώντας στην ελληνική ύπαιθρο χώρα, όταν βρεθεί μπροστά στα χαλάσματα ενός μύλου, να μπορεί να φθάσει με τα μάτια του μέχρι βαθιά στο παρελθόν και πίσω από τον τοίχο. Να είναι επίσης εξοπλισμένος και με μια στοιχειώδη γνώση ώστε να μπορεί να θαυμάσει την επινοητικότητα αλλά και την επιμονή των ανθρώπων που λειτουργούσαν έναν μύλο.

Δεν είναι ατόφια παιδικό βιβλίο. Είναι βιβλίο που πιο καλά το διαβάζουν μεγάλοι και μικροί μαζί, το μοιράζονται ισόποσα και μάλλον στο τέλος δεν έχουν μετανιώσει για τον χρόνο που του αφιέρωσαν. Επίσης θα μπορούσε να δώσει ιδέες σε εκπαιδευτικούς με όρεξη, ζήλο και φαντασία για κατασκευές και παιχνίδια που όσο ωφέλιμη και της μόδας αν είναι η ρομποτική, κάποιες δεξιότητες σε πρώιμο ηλικιακά στάδιο, χωρίς τη βοήθεια του ηλεκτρικού ρεύματος και του υπολογιστή, είναι χρήσιμο να αποκτηθούν.

Σ. Μουζάκης, Σ. Νομικός, Γ. ΣπέηςΑνεμόμυλοι του τόπου μαςΕκδόσεις Αρτέον,σελ. 85 μεγάλου σχήματος, τιμή 25 ευρώ.Εικονογραφήσεις Αρτέον