Φαίνεται πως υπάρχει ζήτηση για νέα κόμματα. Eπτά στους δέκα πολίτες επιθυμούν την ίδρυση νέων σχημάτων (MRB 20/11). Το ίδιο υποδεικνύουν έμμεσα και άλλοι δείκτες. Στην καταλληλότητα για την πρωθυπουργία, τον Μητσοτάκη ανταγωνίζεται ο «Κανένας». Ομοίως στην ικανότητα διακυβέρνησης, προηγείται η κυβέρνηση με 23,7% και ακολουθεί η επιλογή «κανένα» κόμμα με 20,8% (MRB Τάσεις Δεκεμβρίου).
Η ζήτηση διευκολύνεται από τρεις παράγοντες. Την φθορά της ΝΔ, την κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ και την αδυναμία του ΠαΣοΚ να καλύψει το κενό.
Στις συνθήκες αυτές, τρία πρόσωπα εξετάζουν το ενδεχόμενο δημιουργίας νέων φορέων: Σαμαράς, Τσίπρας και Καρυστιανού. Στην πιθανότητα ψήφου, όσοι απαντούν πως είναι «πολύ» πιθανό να τους στηρίξουν, υπολογίζονται σε 5%, 11% και 14% αντίστοιχα (Metron 18/12). Πολιτικός «χώρος» φαίνεται να υπάρχει.
Ωστόσο, αν το ζητούμενο είναι να αλλάξει ριζικά το πολιτικό σκηνικό, τότε οι δημοσκοπικες αφετηρίες μοιάζουν χαμηλές. Και τα εμπόδια είναι αρκετά.
Για την περίπτωση Σαμαρά, η δεξαμενή συντηρητικών ψηφοφόρων είναι υπαρκτή. Η ΝΔ, συγκριτικά με τις κάλπες του 2023, έχει απωλέσει έξι περίπου μονάδες του εκλογικού σώματος προς τα δεξιά της – Ελληνική Λύση, Φωνή Λογικής και Νίκη (Metron 18/12). Επίσης άλλο ένα 6% των ψηφοφόρων της έχει μετακινηθεί στη ζώνη της αδιευκρίνιστης ψήφου. Όσοι κινούνται όμως δεξιότερα κάνουν επιλογές «αντισυστημικές» και δύσκολα θα προτιμούσαν το κόμμα ενός πρώην πρωθυπουργού. Όσοι πάλι είναι αναποφάσιστοι, συνήθως έχουν προτεραιότητα την κυβερνησιμότητα. Δύσκολα συνεπώς θα στήριζαν ένα κόμμα που θα απέρριπτε πιθανή κυβέρνηση συνεργασίας ή τον αρχηγό του πρώτου κόμματος για πρωθυπουργό.
Για την περίπτωση Τσίπρα, το κενό στην ευρύτερη κεντροαριστερά είναι μεγαλύτερο λόγω της εκλογικής καθίζησης και της πολυδιάσπασης του ΣΥΡΙΖΑ. Όμως το βασικό εμπόδιο για τον ίδιο, είναι ότι φέρει μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την καθίζηση και τη διάσπαση. Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ κατέρρευσε το 2023, βρισκόταν στην ηγεσία του. Άρα είναι ασαφές πως θα θεραπεύσει ένα πρόβλημα στη δημιουργία του οποίου συνέβαλε.
Για το κόμμα Καρυστιανού το τοπίο είναι διαφορετικό, καθώς πρόκειται για πρόσωπο εκτός πολιτικής με ειδικά χαρακτηριστικά. Συνεπώς κάθε πολιτική εκτίμηση θεωρείται επισφαλής.
Ωστόσο μπορούν να γίνουν τέσσερις επισημάνσεις.
Πρώτον, το δυστύχημα των Τεμπών αν και αποτελεί ζήτημα σημαντικό, παραμένει χαμηλότερα στις προτεραιότητες της κοινής γνώμης συγκριτικά με άλλα. Σύμφωνα με τις Τάσεις Δεκεμβρίου της MRB, θέματα όπως ο πληθωρισμός, τα εισοδήματα και η υγεία βρίσκονται ψηλότερα στην ιεράρχηση.
Δεύτερον, το αίτημα για «δικαιοσύνη», με το οποίο έχει συνδεθεί, συμπίπτει το 2026 με την έναρξη της δίκης και τη συνέχιση της δικαστικής διερεύνησης των ευθυνών πολιτικών προσώπων.
Τρίτον στο ακροατήριο που έχει ως προτεραιότητα το ζήτημα των Τεμπών, ο κομματικός ανταγωνισμός είναι ισχυρός. Ειδικά από όσα κόμματα θεωρούνται «αντισυστημικά». Η Πλεύση Ελευθερίας και η Ελληνική Λύση κινούνται σε διψήφια ποσοστά στην εκτίμηση ψήφου.
Τέταρτον, η ρητορική του υπό σύσταση κόμματος που εστιάζει στην αμφισβήτηση των θεσμών και τη συνολική απόρριψη του «παλιού» πολιτικού συστήματος, δεν είναι καινούρια. Από θεωρητική σκοπιά, αντανακλά βασικά γνωρίσματα του λαϊκισμού – πολιτικού φαινομένου με παράδοση τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Στην ελληνική περίπτωση, βρέθηκε στην εξουσία τελευταία φορά τον Ιανουάριο 2015 στο πλαίσιο του αντιμνημονιακού μετώπου με όχημα την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, ο ΣΥΡΙΖΑ επανεξελέγη εκπροσωπώντας το «νέο» απέναντι στο «παλιό» πολιτικό σύστημα. Οι βασικοί του υποστηρικτές τότε προέρχονταν κυρίως από την κεντροαριστερά και την αριστερά. Ίσως να μην είναι τυχαίο ότι το υπό σύσταση κόμμα σήμερα, εμφανίζει βάσει της Metron (18/12), μεγαλύτερη απήχηση σε ψηφοφόρους κεντροαριστερούς και αριστερούς.
Ο Πάνος Κολιαστάσης είναι δρ. Πολιτικής Επιστήμης του Queen Mary University of London (QMUL) και διδάσκων στο ΕΑΠ.
