Σε κατάσταση «συναγερμού» βρίσκεται η Αττική στο θέμα της λειψυδρίας. Μετά από δύο ήπιους και άνομβρους χειμώνες, τα αποθέματα νερού μειώνονται δραματικά και στους τέσσερις ταμιευτήρες της Αττικής, κάτι το οποίο οδήγησε την κυβέρνηση να ανακοινώσει μέτρα, την Τετάρτη (23/7), για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Παρότι η σταθερή μείωση των αποθεμάτων των υδάτων, ειδικά στους ταμιευτήρες που υδροδοτούν το Λεκανοπέδιο, άρχισε να επανεμφανίζεται πριν από περίπου δύο χρόνια, δίνοντας ουσιαστικό χρόνο στην κυβέρνηση να προετοιμάσει και να θέσει προς υλοποίηση δράσεις, το κράτος δείχνει ολιγωρία για μία ακόμη φορά, ανακοινώνοντας παρεμβάσεις, που απαιτούν χρόνο και καλό σχεδιασμό, στο «και πέντε».
Οι ειδικοί δεν σταματούν να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, αφού η κατανάλωση είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από τις δυνατότητες κάλυψης της ζήτησης που έχει το υδροσύστημα της πόλης, δεδομένων των χαμηλών διαθέσιμων αποθεμάτων και υπό τον κίνδυνο μίας ακόμα άνομβρης χρονιάς.
«Είχαμε ενδείξεις για τη λειψυδρία από τον Ιούνιο του ’24. Είχαμε τον χρόνο να ξεκινήσουμε άμεσα με κάποιες δράσεις, όπως για παράδειγμα να τρέξουμε, ως χώρα, ένα οργανωμένο πρόγραμμα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης στα σχολεία την περασμένη σχολική χρονιά. Και δεν έγινε. Χάθηκε μία ευκαιρία αυτή τη χρονιά, και τώρα ερχόμαστε, ένα καλοκαίρι μετά, να βιώνουμε, λίγο έως πολύ, την ίδια κατάσταση», δηλώνει στο ΒΗΜΑ η Υδρολόγος – Διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ), Ελισσάβετ Φελώνη.
Την κατεπείγουσα ανάγκη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών για το σοβαρό ζήτημα της λειψυδρίας καταδεικνύει έρευνα που εκπονήθηκε από το ΠΑΔΑ, υπό την επίβλεψη της κυρίας Φελώνη, από την οποία προκύπτει, μεταξύ άλλων, ότι οι κάτοικοι της Αττικής δεν έχουν αντιληφθεί το μέγεθος του προβλήματος και συνεχίζουν, ακόμη και σήμερα, να σπαταλούν άσκοπα νερό για τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Ακόμη όμως, πιο ανησυχητικό και απαισιόδοξο, για το μέλλον, εύρημα είναι αυτό που δείχνει την άγνοια της νέας γενιάς, της αποκαλούμενης Gen Z, για το φαινόμενο της λειψυδρίας και τις ποσότητες που οι ίδιοι καταναλώνουν καθημερινά.
Μια σύντομη αναδρομή στα προηγούμενα πέντε χρόνια, αναφορικά με τα αποθέματα των υδάτων, δείχνουν το μέγεθος της κρίσης. Σύμφωνα με την κυρία Φελώνη, τα «καλά χρόνια» (σ.σ. η τελευταία περίοδος μέχρι και το 2022), τα αποθέματα υδάτων ήταν πάνω από 1 δισ. κυβικά. Όλα άρχισαν να αλλάζουν το επόμενο υδρολογικό έτος, οπότε παρουσιάστηκε η πρώτη άνομβρη περίοδος. Στις 18 Ιουλίου 2024 τα αποθέματα υδάτων ήταν 770 εκατ. κυβικά. Σήμερα, τα αποθέματα ανέρχονται σε 517 εκατ. κυβικά (240 εκατ. κυβικά νερού λιγότερα από πέρσι την ίδια ημέρα), όταν οι ετήσιες ανάγκες ξεπερνούν τα 400 εκατ. κυβικά. «Στην αρχή του υδρολογικού έτους καθυστέρησαν οι βροχοπτώσεις με τις πρώτες σημαντικές να εμφανίζονται τέλος του φθινοπώρου του ΄24 με αρχές του ΄25, και όταν ήρθαν ήταν περιορισμένες, με αποτέλεσμα να μην αναπληρωθούν επαρκώς τα αποθέματα. Επίσης, τα δύο τελευταία χρόνια είχαμε περιορισμένες χιονοπτώσεις, ήπιους χειμώνες», εξηγεί.
Αν δεν γίνουν παρεμβάσεις, το καλοκαίρι του ’26 η Αττική θα έχει πρόβλημα
Όπως αναφέρει, ουδείς γνωρίζει με βεβαιότητα αν θα έχουμε έναν ακόμη άνομβρο χειμώνα. «Αυτό που συμβαίνει συνήθως είναι ότι τα ξηρά χρόνια, δηλαδή οι ακραίες χρονιές με χαμηλές βροχοπτώσεις, εμφανίζονται κατά συστάδες. Μόλις περάσει η άνομβρη περίοδος, έρχονται τα “καλά” χρόνια. Απλώς, δεν γνωρίζεις από πριν πόσα χρόνια θα διαρκέσουν τα “ξηρά”, αν θα είναι δύο, τέσσερα ή ακόμα και έξι. Επίσης, παίζει ρόλο πόσο ακραία ξηρά θα είναι. Δηλαδή, αν θα είναι μέτρια ξηρά, όπως η περσινή χρονιά, ή ακραία ξηρά, όπως ήταν η προπέρσινη. Είναι περιττό να πω ότι αν δεν προχωρήσουν άμεσα οι παρεμβάσεις και έχουμε έναν ακόμη ξηρό χειμώνα, η Αττική το επόμενο καλοκαίρι θα αντιμετωπίζει οξύ πρόβλημα».
Αγνοούν το πρόβλημα οι κάτοικοι του Λεκανοπεδίου
Παρά τη σοβαρότητα της κατάστασης, ο πληθυσμός της Αθήνας φαίνεται να μην έχει συνειδητοποιήσει τον κίνδυνο υδατικής κρίσης: δεν ευαισθητοποιείται και συνεχίζει να καταναλώνει νερό ανεξέλεγκτα, όπως προκύπτει και από την έρευνα του ΠΑΔΑ. «Δυστυχώς, την άσκοπη κατανάλωση ύδατος τη βλέπουμε καθημερινά ο καθένας στη γειτονιά του. Βγαίνουν με το λάστιχο και πλένουν ακόμη και τα πεζοδρόμια. Ειδικά περιοχές της Αττικής που έχουν μονοκατοικίες ή πολυκατοικίες με κήπους, όλοι είναι με ένα λάστιχο», σχολιάζει η κυρία Φελώνη.
Η έρευνα γνώμης του ΠΑΔΑ διενεργήθηκε τον χειμώνα του ’25, προκειμένου οι συμμετέχοντες να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο αμερόληπτοι (σ.σ. τη χειμερινή περίοδο, λόγω καιρού, το πρόβλημα δεν είναι ιδιαιτέρως οξύ). Το μορφωτικό επίπεδο των συμμετεχόντων είναι υψηλό, αφού ο ένας στους δύο (52,48%) έχει μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές και το 35,36% πτυχίο ΑΕΙ, ενώ το 21,5% ανήκει στη γενιά Z (έτος γέννησης 1997 – 2012).
Κατ’ αρχάς, μόνο το 21,92% των πολιτών πανελλαδικά (και το 22,66% των κατοίκων της Αττικής) αναφέρει ότι έχει επαρκή ενημέρωση σχετικά με το πρόβλημα της λειψυδρίας. Οι περισσότεροι (78,07 πανελλαδικά και 77,35% στην Αττική) δηλώνουν ότι η ενημέρωσή τους είναι από καθόλου έως μέτρια. Ως κύρια αιτία του φαινομένου στην Ελλάδα το 42,72% αναφέρει την κλιματική αλλαγή, το 25,46% την απώλεια νερού από τις απαρχαιωμένες υποδομές και το 23,06% την υπερκατανάλωση νερού.
Υπάρχει πρόβλημα λειψυδρίας, αλλά όχι στο… σπίτι μου
Οι επόμενες δύο ερωτήσεις δείχνουν τη σύγχυση που έχει ο κόσμος γύρω από το φαινόμενο της λειψυδρίας. Το 66,76% πανελλαδικά και το 64,04% των κατοίκων της Αττικής, θεωρούν πολύ σοβαρό το πρόβλημα της λειψυδρίας στην Ελλάδα. Τα ποσοστά όμως, μειώνονται στο μισό στην ερώτηση αν θεωρούν σοβαρό το πρόβλημα λειψυδρίας στην περιοχή όπου διαμένουν (35.08% πανελλαδικά, μόλις 25,12% οι κάτοικοι της Αττικής).
Δεν αλλάζουν συνήθειες
Μολονότι οι πολίτες στην πλειοψηφία τους (69,17%) πιστεύουν ότι η κατάσταση με το νερό στην Ελλάδα θα χειροτερέψει μέσα στην επόμενη πενταετία, εντούτοις όταν ερωτώνται αν η λειψυδρία του περασμένου καλοκαιριού επηρέασε τις καθημερινές συνήθειές τους, οι περισσότεροι σε πανελλαδικό επίπεδο απαντούν αρνητικά ή «λίγο» (32,39% και 34,51%, αντίστοιχα). Στην Αττική, όπου το πρόβλημα είναι εντονότερο, αρνητικά απάντησε μεγαλύτερο ποσοστό των συμμετεχόντων (38,67%) και «λίγο» το 36,21%. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η στάση της νέας γενιάς (Z), καθώς το 45,39% παραδέχεται ότι δεν έχει τροποποιήσει τις συνήθειές του και το 30,26% έχει κάνει μικρές αλλαγές. Άλλωστε, οι πολίτες στην μεγάλη πλειοψηφία τους, δεν γνωρίζουν την ποσότητα του νερού που καταναλώνουν καθημερινά για κάθε χρήση (σ.σ. από πόση έως καθαριότητα).
Αναφορικά με τις συνήθειες που έχουν υιοθετήσει για εξοικονόμηση νερού στο σπίτι τους, η πλειοψηφία των συμμετεχόντων στην έρευνα απάντησε το πλήρως φορτωμένο πλυντήριο κατά την πλύση (23,66% πανελλαδικά, 25,21% οι κάτοικοι της Αττικής, 24,43% η Gen Z).
Δεν γνωρίζουν τις καταναλώσεις τους
Σε πανελλαδικό επίπεδο, το 35,5% των πολιτών παραδέχεται ότι δεν γνωρίζει την ποσότητα που καταναλώνει, ενώ το 41,73% θεωρεί ότι καταναλώνει λιγότερα από 100 λίτρα ημερησίως. Μόνο το 16,27% απαντά σωστά ότι μέση ημερήσια κατά κεφαλήν κατανάλωση κυμαίνεται από 100 έως 200 λίτρα.
Σπάνια ελέγχουν πιθανές διαρροές
Στο ερώτημα πόσο συχνά γίνεται έλεγχος για διαρροές στο σύστημα ύδρευσης του σπιτιού, το 43,71% απάντησε «σπάνια» και το 19,24% «ποτέ», ενώ μόλις το 36,63% είπε «συχνά». Επίσης, το 62,52% ανέφερε ότι δεν χρησιμοποιεί συσκευές που συμβάλουν στην εξοικονόμηση νερού.
Τι φοβούνται οι πολίτες
Οι περισσότεροι (21,60%) δηλώνουν ότι η λειψυδρία μπορεί να φέρει κι άλλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, το 17,49%, πιθανά υγειονομικά προβλήματα και το 15,4% αλλαγές στην τιμολόγηση του νερού. Το 13,96% ανησυχεί ότι μπορεί να έχει επιπτώσεις στην αγροτική παραγωγή, και το 12,3% ότι ενδέχεται να χρειαστεί να αλλάξει τις προσωπικές του συνήθειες.
Ενημέρωση από το Διαδίκτυο
Άρθρα που δημοσιεύονται στο Διαδίκτυο επιλέγουν οι πολίτες, όλων των ηλικιών, προκειμένου να ενημερωθούν για την λειψυδρία. Πανελλαδικά το ποσοστό αυτό αγγίζει το 37,39%, στην Αττική το 39,04% και το 33,2% στη Gen Z. Ακολουθούν οι επιστημονικές δημοσιεύσεις, τα social media και η τηλεόραση.
Οι πολίτες ζητούν ενημέρωση και εκπαίδευση
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι συμμετέχοντες στην έρευνα θεωρούν πολύ σημαντική την ενημέρωση και εκπαίδευση των πολιτών στην εξοικονόμηση νερού (90,81% πανελλαδικά, 91,13% στην Αττική, 88,82% στη Gen Z). Όταν όμως ερωτώνται αν συμμετάσχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα ή άλλες σχετικές δράσεις, το ποσοστό των ατόμων που απαντούν θετικά πέφτει στο 5,66%. Το 60,11% απαντά «ποτέ» και το 29,14% «σπάνια».
Ωστόσο, το 45,26% θεωρεί ότι πρέπει να ενσωματωθούν στα σχολεία δράσεις ευαισθητοποίησης των μαθητών (σχολικός κήπος κλπ.) και το 41,58% να δημιουργηθούν ειδικά προγράμματα και εργαστήρια (π.χ. πειράματα, εκπαιδευτικές εκδρομές).
Στην αξιολόγηση επιμέρους πρωτοβουλιών, το 80,91% κρίνει ότι απαιτείται εκπαίδευση στα σχολεία, το 71,71% αλλαγή συμπεριφοράς των πολιτών με καμπάνιες ενημέρωσης και το 34,09% με την επιβολή μέτρων. Το 59,69% θεωρεί σημαντική την ανάληψη πρωτοβουλιών από την Τοπική Αυτοδιοίκηση για την ενημέρωση των πολιτών, το 58,84% πιστεύει ότι χρειάζεται ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης τύπου «Εξοικονομώ Κατ’ Οίκον» για την υιοθέτηση τεχνολογιών εξοικονόμησης νερού, και το 75,67% κρίνει ότι απαιτείται πρόγραμμα εκπαίδευσης και οικονομικής ενίσχυσης των αγροτών για την υιοθέτηση νέων μεθόδων άρδευσης.
Τέλος, η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων (81,33%) θεωρεί πολύ σημαντική τη συνεργασία μεταξύ των πολιτών και των αρμόδιων Αρχών για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας.
