Η πρωτοφανής κίνηση του ηγέτη της ανατολικής Λιβύης να απομακρύνει ως «ανεπιθύμητα» τα μέλη της Ευρωπαϊκής Αντιπροσωπείας που θέλησαν να τον επισκεφθούν (υπουργοί από την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Μάλτα υπό τον Ευρωπαίο Επίτροπο Μετανάστευσης, Μάγκνους Μπρούνερ) καθώς επίσης και η τεράστια αύξηση των μεταναστευτικών ροών την τελευταία περίοδο από τη Λιβύη προς τις χώρες της ΕΕ έχουν δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μείγμα ανησυχίας, το οποίο όμως, σύμφωνα με την ανάλυση του Politico, δεν φαίνεται να συμμερίζονται οι Βρυξέλλες και το ΝΑΤΟ.
Οι μεταναστευτικές ροές από τη Λιβύη αυξάνονται ξανά τονίζει το μέσο, σε μια εποχή που η Ρώμη ανησυχεί ολοένα και περισσότερο για την αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας στο ασταθές βορειοαφρικανικό έθνος, η οποία ασκείται μέσω προμηθειών όπλων και μιας πιθανής νέας ναυτικής βάσης στο βορειοανατολικό λιμάνι του Τομπρούκ.
Η Αθήνα, ως γνωστόν, έχει επίσης στείλει δύο πολεμικά πλοία για να πραγματοποιήσουν περιπολίες στα ανοιχτά της Λιβύης, σε απάντηση στο κύμα μεταναστευτικών ροών και στις στρατηγικές ανησυχίες της ότι ο αντίπαλός της, η Τουρκία, συνεργάζεται με τους Λίβυους για να χωρίσουν τη Μεσόγειο σε θαλάσσιες ζώνες και να ξεκινήσουν έρευνες στον τομέα της ενέργειας.
«Έκτακτη ανάγκη που η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει από κοινού»
Ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών Αντόνιο Ταγιάνι χαρακτήρισε τα όσα συμβαίνουν με τη Λιβύη ως «μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης που η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει από κοινού», αλλά η ευρωπαϊκή προσπάθεια να σημειωθεί κάποια διπλωματική πρόοδος την περασμένη εβδομάδα εκφυλίστηκε σε φάρσα.
Η Ευρωπαϊκή Αντιπροσωπεία, όπως προαναφέρθηκε, κηρύχθηκε «ανεπιθύμητη» στη Βεγγάζη, την περιοχή που εδρεύει ο ισχυρός άνδρας της ανατολικής Λιβύης, Χαλίφα Χάφταρ. Κατηγορούμενη για απροσδιόριστες «παραβιάσεις», η αντιπροσωπεία διατάχθηκε να αποχωρήσει.
«Ο ρόλος της Ρωσίας στη Λιβύη συνεχίζει να επεκτείνεται, χρησιμοποιώντας την ως κεντρικό κόμβο στην αφρικανική της στρατηγική», προειδοποίησε διπλωμάτης της ΕΕ που παρακολουθεί στενά τον φάκελο. Ο διπλωμάτης πρόσθεσε ότι ένα πολιτικά συνδεδεμένο δίκτυο λαθρεμπορίου στη Λιβύη υποστήριζε τις στρατηγικές προσπάθειες της Ρωσίας, βοηθώντας τη Μόσχα να παρακάμψει τις κυρώσεις και να οπλίσει τη μετανάστευση.
Η Ιταλία και η Ελλάδα γνωρίζουν, ωστόσο, ότι η αντιμετώπιση ενός τόσο περίπλοκου προβλήματος όπως η Λιβύη – μια χώρα με μέγεθος πάνω από τρεις φορές μεγαλύτερο από την Ισπανία – θα απαιτήσει την υποστήριξη μεγάλων συμμάχων όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία.
Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η αντίδραση αυτών των συμμάχων είναι απογοητευτική.
Ο ρόλος της Ρωσίας στη Λιβύη
Συν τοις άλλοις, μια πρόσφατη επίδειξη ρωσικών όπλων στη Βεγγάζη κατά τη διάρκεια στρατιωτικής παρέλασης έδειξε την αυξανόμενη εγγύτητα του Κρεμλίνου με το καθεστώς του Χαφτάρ.
Η Ρωσία θέλει ένα οχυρό στη Μεσόγειο, ειδικά μετά το τέλος της πρόσβασής της στο Λιμάνι της Ταρτούς από τις νέες αρχές στη Συρία μετά την πτώση του Μπασάρ αλ-Άσαντ. Ο Ιταλόςυπουργός Εξωτερικώ, Αντόνιο Ταγιάνι εκδίδει τακτικές προειδοποιήσεις ότι η Λιβύη είναι η πιο πιθανή επιλογή για να αντικαταστήσει τη ρωσική ναυτική βάση.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του πρακτορείου ειδήσεων Agenzia Nova, η Μόσχα θέλει επίσης να εγκαταστήσει πυραυλικά συστήματα σε στρατιωτική βάση στη Σεμπά στη νότια Λιβύη, η οποία ελέγχεται από τον Χαφτάρ, και να στρέψει τους πυραύλους αυτούς προς την Ευρώπη.
Από την άλλη πλευρά, πολλοί αναλυτές και διπλωμάτες είναι επιφυλακτικοί για το έαν η Μόσχα βρίσκεται ήδη στο στάδιο της στόχευσης πυραύλων προς την Ευρώπη από τη Λιβύη. Αλλά ακόμη και χωρίς τους πυραύλους, η Ρωσία μπορεί ήδη να χρησιμοποιήσει στρατιωτικές βάσεις στη Λιβύη για ανεφοδιασμό, «οι οποίες θεωρητικά θα μπορούσαν να πλήξουν την Ευρώπη», δήλωσε ο Arturo Varvelli, ανώτερος συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων.
Μέχρι στιγμής, η Ρωσία έχει χρησιμοποιήσει κυρίως τις βάσεις της Λιβύης για να διεξάγει τις επιχειρήσεις της στην υπόλοιπη Αφρική, λειτουργώντας κυρίως μέσω του Africa Corps, με την υποστήριξη του ρωσικού υπουργείου Άμυνας.
Οι μεταναστευτικές ροές και ο υβριδικός πόλεμος από τη Ρωσία
Υπάρχουν επίσης αυξανόμενοι φόβοι μεταξύ των αξιωματούχων της Νότιας Ευρώπης ότι η Ρωσία θα μπορούσε σύντομα να είναι σε θέση να αξιοποιήσει τη μετανάστευση από τη Λιβύη σε μια επανάληψη του υβριδικού πολέμου που ξεκίνησε στο ανατολικό μέτωπο της ΕΕ, όταν ανάγκασε πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή να περάσουν τα σύνορα από τη Λευκορωσία στην Πολωνία.
Ωστόσο, δεν πάνε όλα προς το συμφέρον της Ρωσίας. Ένας από τους διπλωμάτες ανέφερε ότι το κόστος του πολέμου στην Ουκρανία στερούσε από το ρωσικό σώμα της Αφρικής τη χρηματοδότηση που χρειαζόταν για να πληρώσει τις λιβυκές πολιτοφυλακές, δημιουργώντας εντάσεις με τους πληρεξούσιούς του και τον Χαφτάρ.
«Δεν βλέπω τους Ρώσους να αναλαμβάνουν την επιχείρηση λαθρεμπορίου μεταναστών», δήλωσε ο Καρίμ Μεζράν, ανώτερος συνεργάτης του Ατλαντικού Συμβουλίου, αλλά «βλέπω τους Ρώσους να λένε στον λαό: Τώρα είμαι ο νέος ηγεμόνας και εσείς απλώς ακολουθείτε τις εντολές μου».
Αναζητώντας συμμάχους
Παρά τη σοβαρότητα όμως αυτών των απειλών από τη Λιβύη, η Ιταλία και η Ελλάδα αγωνίζονται να πείσουν τους συμμάχους τους να αναλάβουν δράση. Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι συζήτησε το θέμα της Λιβύης με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν σε μια τρίωρη συνάντηση στη Ρώμη στις 4 Ιουνίου.
Η Λιβύη «είναι φυσικά ένα θέμα καίριας σημασίας τόσο για την Ιταλία όσο και για τη Γαλλία», δήλωσε Ιταλός αξιωματούχος με άμεση γνώση των συνομιλιών μεταξύ Παρισιού και Ρώμης, τονίζοντας πως οι δύο χώρες έχουν «κοινές ανησυχίες, ιδίως για την ασφάλεια – όσον αφορά και την αυξανόμενη παρουσία της Ρωσίας εκεί – και τη μετανάστευση».
Ο Ιταλός αξιωματούχος, ωστόσο, αναγνώρισε ότι υπάρχουν «διαφορετικές αποχρώσεις» μεταξύ των θέσεων των δύο χωρών «σχετικά με τις πιθανές πολιτικές λύσεις».
Η Λιβύη προστίθεται όλο και περισσότερο στην ατζέντα περισσότερων διπλωματικών συζητήσεων, αλλά στην πράξη λίγα συμβαίνουν, τονίζει το Politico. Ενώ η Ιταλία επιθυμεί απεγνωσμένα την υποστήριξη της στρατιωτικά πολύ ισχυρής Γαλλίας, το θέμα απλά δεν είναι τόσο ζωτικής σημασίας για το Παρίσι όσο για τη Ρώμη, και μάλιστα εκθέτει τις πρόσφατες αποτυχίες της Γαλλίας στο Μάλι και τον Νίγηρα.
«Για την Ιταλία, το ζήτημα της Λιβύης είναι πιο κεντρικό βραχυπρόθεσμα από ό,τι για τη Γαλλία», δήλωσε η Βιρτζίνι Κολομπιέ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Luiss στη Ρώμη και ειδική σε θέματα Λιβύης.
Η στάση των ΗΠΑ
Παράλληλα, με τις ΗΠΑ να στρέφονται ολοένα και περισσότερο προς τον Ειρηνικό, υπάρχουν ελάχιστες ελπίδες ότι η Ουάσιγκτον θα επενδύσει μεγάλο πολιτικό κεφάλαιο στη σταθεροποίηση της Λιβύης. Το πιο χαρακτηριστικό σχετικό στοιχείο είναι ότι η πιο πρόσφατη διακήρυξη του ΝΑΤΟ, που υπογράφηκε στις 25 Ιουνίου στη Χάγη, δεν αναφέρεται καν στην Αφρική.
«Κανείς δεν ήθελε να συμπεριληφθούν διχαστικά ζητήματα, καθώς το ΝΑΤΟ έχει πλέον μια πολύ μινιμαλιστική ατζέντα», δήλωσε ο Αλεσάντρο Μαρόνε, επικεφαλής του προγράμματος άμυνας, ασφάλειας και διαστήματος στη δεξαμενή σκέψης Istituto Affari Internazionali με έδρα τη Ρώμη.
Η Ρώμη πρέπει «τώρα να αντιμετωπίσει αυτή την πραγματικότητα», πρόσθεσε ο Μαρόνε.
