Τα κρίσιμα ορυκτά της Ουκρανίας σε αριθμούς – Πού χρησιμοποιούνται, γιατί τα θέλει ο Τραμπ

Στο προσκήνιο έχουν έρθει οι σπάνιες γαίες που διαθέτει η Ουκρανία, με τη συμφωνία μεταξύ Βολοντίμιρ Ζελένσκι και Ντόναλντ Τραμπ να έχει κλείσει.

Πλέον, το ουκρανικό Υπουργικό Συμβούλιο θα συνέλθει το συντομότερο σήμερα, Τετάρτη, για να εγκρίνει την υπογραφή της συμφωνίας ή εντός της εβδομάδας και σε κάθε περίπτωση πριν ο Ζελένσκι ταξιδέψει στην Ουάσινγκτον.

Η ανακοίνωση ακολούθησε ημέρες έντονων διαπραγματεύσεων μεταξύ των ΗΠΑ και της Ουκρανίας, κατά τις οποίες ο Ζελένσκι κατηγόρησε τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι τον πιέζουν να υπογράψει μια συμφωνία αξίας άνω των 500 δισ. δολαρίων, η οποία θα ανάγκαζε «δέκα γενιές» Ουκρανών να την αποπληρώσουν. Δήλωσε επίσης ότι η συμφωνία δεν περιλάμβανε τις απαραίτητες εγγυήσεις ασφαλείας για το Κίεβο.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η νέα εκδοχή της συμφωνίας ήταν πιο ευνοϊκή για την Ουκρανία από την αρχική πρόταση της Ουάσινγκτον, αλλά δεν περιλαμβάνει αναφορές σε μακροπρόθεσμες εγγυήσεις ασφαλείας που επιθυμούσε το Κίεβο.

Τι είναι τα κρίσιμα ορυκτά;

Όπως μεταδίδει η Guardian, α κρίσιμα ορυκτά είναι τα μέταλλα και οι πρώτες ύλες που απαιτούνται για την παραγωγή τεχνολογικών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, ιδιαίτερα εκείνων που σχετίζονται με τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, αλλά και τα ηλεκτρονικά είδη, την τεχνητή νοημοσύνη και τα οπλικά συστήματα.

Η παγκόσμια στροφή προς την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα έχει προκαλέσει μια άνευ προηγουμένου ζήτηση για ορυκτά όπως το κοβάλτιο, ο χαλκός, το λίθιο και το νικέλιο, που είναι απαραίτητα για την ηλεκτροκίνηση των μεταφορών και την κατασκευή ανεμογεννητριών. Τα ίδια υλικά χρησιμοποιούνται επίσης στην παραγωγή κινητών τηλεφώνων, κέντρων δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης και όπλων, όπως τα μαχητικά αεροσκάφη F-35.

Καθώς η παγκόσμια οικονομία και τεχνολογία μετασχηματίζονται, η αξία των κρίσιμων ορυκτών αυξάνεται ραγδαία, και μαζί της εντείνεται ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός για την πρόσβαση σε αυτά. Το 2023, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) εκτίμησε ότι η αγορά κρίσιμων ορυκτών για την ενεργειακή μετάβαση έφτασε τα 385 δισ. ευρώ το 2022, διπλασιάζοντας την αξία της μέσα σε πέντε χρόνια. Αν οι χώρες εφαρμόσουν πλήρως τις δεσμεύσεις τους για την ενέργεια και το κλίμα, η ζήτηση αναμένεται να διπλασιαστεί έως το 2030 και να τριπλασιαστεί έως το 2040.

Ποια ορυκτά θεωρούνται κρίσιμα;

Ο όρος «κρίσιμα ορυκτά» δεν είναι επιστημονικός αλλά πολιτικός, και κάθε χώρα έχει τη δική της λίστα, ανάλογα με τους οικονομικούς και γεωπολιτικούς στόχους της.

Το 2022, η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (USGS) δημοσίευσε μια λίστα με 50 κρίσιμα ορυκτά, από το αλουμίνιο έως το ζιρκόνιο, τα οποία θεωρούνται σημαντικά για την εθνική ασφάλεια, την οικονομία, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τις υποδομές. Σημαντικές προσθήκες ήταν το αρσενικό (για ημιαγωγούς), το βηρύλλιο (για αεροδιαστημικές και αμυντικές βιομηχανίες), το κοβάλτιο, το λίθιο και ο γραφίτης (για μπαταρίες), το ίνδιο (για οθόνες αφής) και το τελλούριο (για ηλιακή ενέργεια).

Ο νόμος περί ενέργειας των ΗΠΑ απαιτεί η λίστα να ενημερώνεται κάθε τρία χρόνια, επομένως φέτος θα αναθεωρηθεί, γεγονός που μπορεί να αποκαλύψει νέες γεωπολιτικές προτεραιότητες.

Τι είναι οι σπάνιες γαίες;

Οι σπάνιες γαίες (Rare Earth Elements – REEs) είναι μια ομάδα 17 κρίσιμων ορυκτών που είναι απαραίτητα για κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρικά οχήματα, συστήματα καθοδήγησης πυραύλων και άλλες βιομηχανικές και ενεργειακές εφαρμογές.

Παρά το όνομά τους, οι σπάνιες γαίες δεν είναι τόσο σπάνιες, αλλά η εξόρυξη και η επεξεργασία τους είναι εξαιρετικά δύσκολες και επιβαρυντικές για το περιβάλλον.

Αυτό έχει οδηγήσει σε συγκέντρωση της παραγωγής σε λίγες χώρες, κυρίως στην Κίνα.

Οι REEs περιλαμβάνουν το ευρώπιο (για πυρηνικούς αντιδραστήρες), το δυσπρόσιο, το γαδολίνιο και το πρασεοδύμιο (για τους μαγνήτες στα κινητά τηλέφωνα), καθώς και το ολμιό και το ύττριο (για λέιζερ).

Ποια κρίσιμα ορυκτά διαθέτει η Ουκρανία;

Σύμφωνα με άρθρο του 2022 της προέδρου της Ένωσης Γεωλόγων της Ουκρανίας, Hanna Liventseva, η χώρα διαθέτει περίπου το 5% των παγκόσμιων κοιτασμάτων ορυκτών, παρά το ότι καταλαμβάνει μόλις το 0,4% της επιφάνειας της Γης.

Πηγή: Guardian

Δεδομένα της Ουκρανίας, που επικαλείται το Reuters, δείχνουν ότι η χώρα διαθέτει αποθέματα σε 22 από τα 34 κρίσιμα ορυκτά που έχει καταγράψει η ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των σπάνιων γαιών όπως το λανθάνιο, το σερίο, το νεοδύμιο, το έρβιο και το ύττριο.

Πριν από τον πόλεμο, η Ουκρανία ήταν βασικός προμηθευτής τιτανίου, παράγοντας περίπου το 7% της παγκόσμιας παραγωγής το 2019. Διέθετε επίσης αποθέματα 500.000 τόνων λιθίου και το 20% των παγκόσμιων αποθεμάτων γραφίτη, απαραίτητου για πυρηνικούς σταθμούς.

Ωστόσο, με το 20% της ουκρανικής επικράτειας υπό ρωσικό έλεγχο, μεγάλο μέρος αυτών των αποθεμάτων έχει χαθεί. Σύμφωνα με ουκρανικά think tanks, το 40% των μεταλλευτικών πόρων της χώρας βρίσκεται υπό ρωσική κατοχή, ενώ ρωσικά στρατεύματα ελέγχουν τουλάχιστον δύο από τα κοιτάσματα λιθίου της Ουκρανίας, στο Ντονέτσκ και τη Ζαπορίζια.

Γιατί ο Τραμπ θέλει τα κρίσιμα ορυκτά της Ουκρανίας;

Η απάντηση είναι μία: η Κίνα.

Η Κίνα κυριαρχεί στην επεξεργασία των κρίσιμων ορυκτών, με μερίδιο 90% στις σπάνιες γαίες. Με τον Τραμπ να ηγείται ενός εμπορικού πολέμου με την Κίνα, η πρόσβαση των ΗΠΑ σε αυτά τα ορυκτά κινδυνεύει. Στον παγκόσμιο αγώνα για τον έλεγχο των κρίσιμων ορυκτών, όποιος τα εξασφαλίσει, κερδίζει.