Απ’ το κακό στο χειρότερο οι σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας

Μια απρόβλεπτη επιδείνωση των αμερικανο-τουρκικών σχέσεων, οι οποίες «πάσχουν σοβαρά» από πολλών ετών, σημειώθηκε την περασμένη εβδομάδα και υπάρχουν ενδείξεις ότι οι σχέσεις αυτές θα ενταθούν ακόμη περισσότερο τις ερχόμενες εβδομάδες. Αφορμή ήταν η δήλωση του αμερικανού πρεσβευτή Τζον Μπας, ο οποίος προορίζεται να αναλάβει πρεσβευτής των Ηνωμένων Πολιτειών στην Τουρκία, ότι ο πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αν εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας, «θα ωθήσει τη χώρα προς τον ολοκληρωτισμό». Οπως ήταν επόμενο, η Αγκυρα αντέδρασε –και μάλιστα βίαια.

Καταθέτοντας, όπως απαιτεί το τυπικό, στην Επιτροπή Εξωτερικών της Γερουσίας ο πρεσβευτής Τζον Μπας προσπάθησε να αποφύγει ερωτήσεις γερουσιαστών για τις εκτιμήσεις του σχετικά με τις πολιτικές ελευθερίες στην Τουρκία καταφεύγοντας σε γενικότητες, αναγκάστηκε όμως να αλλάξει στάση όταν ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Τζο Μακ Κέιν τον κάλεσε «να απαντήσει ευθέως και σαφώς» αν ο κ. Ερντογάν θα αλλάξει το Σύνταγμα και θα δημιουργήσει μια «σκληρή προεδρία». Τρεις φορές του ζήτησε να απαντήσει «με ένα ναι ή με όχι» στην ερώτησή του, ο πρεσβευτής προσπαθούσε να αποφύγει τον σκόπελο και τελικά εξαναγκάστηκε να απαντήσει μόνο όταν ο γερουσιαστής δήλωσε ότι «αν δεν λάβει συγκεκριμένη απάντηση, δεν θα επιτρέψει τη συνέχιση της διαδικασίας». Αυτό ισοδυναμούσε με το ότι δεν επρόκειτο να εγκρίνει η Επιτροπή την τοποθέτηση του Μπας στην πρεσβεία της Αγκυρας.

Κάλυψη από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ

Η δήλωση του αμερικανού διπλωμάτη ίσως «να έπεφτε στο κενό» αν το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν έσπευδε να τον καλύψει και μάλιστα διευρύνοντας το ζήτημα των ελευθεριών στην Τουρκία. Η εκπρόσωπός του Τζεν Ψάκι δήλωσε ότι «το σχόλιο (του πρέσβη) είναι σύμφωνο με τις ανησυχίες που έχουμε ήδη εκφράσει» για την κατάσταση στην Τουρκία και τόνισε ότι ο Μπας ως πρεσβευτής στην Αγκυρα «θα είναι μια ισχυρή φωνή υποστήριξης των δημοκρατικών θεσμών».

Η τουρκική απάντηση ήταν έντονη. Ο υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου σε δήλωσή του στην τηλεόραση μίλησε για «προσπάθεια των ΗΠΑ να ανατρέψουν τη νομιμότητα και τη σημασία του σπουδαίου έργου που πραγματοποίησε το (κυβερνητικό) κόμμα και να το διαλύσουν».

Το «επεισόδιο» δεν είναι από τα συνηθισμένα επειδή θα έχει συνέπειες, συμφωνούν πηγές στην Ουάσιγκτον και στην Αγκυρα. Αν εγκριθεί από τη Γερουσία η τοποθέτησή του –αυτό θα απαιτήσει κάποιο διάστημα -, ο κ. Μπας πρέπει να επιδώσει τα διαπιστευτήριά του στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Αλλά Πρόεδρος της Δημοκρατίας θεωρείται σχεδόν βέβαιον ότι θα εκλεγεί από τον πρώτο γύρο, στις 10 Αυγούστου, ο πρωθυπουργός Ερντογάν. Είναι όμως δυνατόν ο αμερικανός πρεσβευτής να παρουσιαστεί στον αρχηγό του κράτους για τον οποίο θεωρεί ότι οδηγεί τη χώρα του στον ολοκληρωτισμό;

Στην Αγκυρα φοβούνται ότι η τουρκική κυβέρνηση θα κηρύξει τον Μπας persona non grata και δεν θα τον δεχθεί. Στην Ουάσιγκτον δεν το αποκλείουν, προβλέπουν ότι η αμερικανική πρεσβεία στην τουρκική πρωτεύουσα θα μείνει κενή αρκετό διάστημα και ότι «έτσι ή αλλιώς» οι σχέσεις των δύο χωρών «θα παραμείνουν σε χαμηλό βαθμό ψύξης».

Πηγές που διαθέτουν φιλικές πολιτικές σχέσεις με την τουρκική κυβέρνηση πιστεύουν ότι «ο γερουσιαστής Μακ Κέιν θέλησε να στείλει ένα ξεκάθαρο μήνυμα στον Ερντογάν για το πώς βλέπουν στην Αμερική την πολιτική του» («Hurrijet»). Δεν πρόκειται όμως μόνο για την Αμερική. Η κούφια δημαγωγία του Ερντογάν «κάνει πιο εκκωφαντικά και πιο συχνά τα αρνητικά μηνύματα από το εξωτερικό» σημείωσε ο ανταποκριτής του Γαλλικού Πρακτορείου, στον οποίο «σημαντική τουρκική προσωπικότητα» εξεδήλωσε «ανησυχία για την όλο και μεγαλύτερη διεθνή απομόνωση» της χώρας και προέβλεψε ότι «η προοπτική για την Τουρκία με προεδρία Ερντογάν δεν φαίνεται ρόδινη». Ως δείγμα αυτής της απομόνωσης τουρκικές πηγές σημειώνουν την αποτυχία της «πρωτοβουλίας Νταβούτογλου» για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα και τα αρνητικά σχόλια που αυτή εξασφάλισε στην Ουάσιγκτον αλλά και στο Κάιρο.

Ο αποτυχημένος κ. Νταβούτογλου

Στην Αγκυρα πολιτικοί σχολιαστές, ακόμη και από τον φιλοκυβερνητικό χώρο, «χρεώνουν» τη «νέα σύγκρουση» με την Ουάσιγκτον στην (αποτυχημένη) «στρατηγική Ερντογάν την οποία ασκεί ο Νταβούτογλου» («Zaman») και η οποία καλύπτει όλο το φάσμα των σχέσεων της Τουρκίας με το εξωτερικό. Μιλούν για «κυβερνητικές σκοπιμότητες με στόχο κομματικά και προσωπικά οφέλη». Μάλιστα αποδίδουν σε «μια αχαρακτήριστη επιχείρηση να κολακευθούν οι πιστοί του μωαμεθανισμού» τις σκληρές επικρίσεις που εξαπέλυσε τελευταία ο κ. Ερντογάν εναντίον των αραβικών κρατών τα οποία «παραμένουν απαθή (…) στη γενοκτονία που διαπράττει το Ισραήλ στη Γάζα» («Hurriyet»).