Σε κινούμενη άμμο ξανά η Μέση Ανατολή

Ζούμε σε ένα «εντελώς νέο περιβάλλον» το οποίο «μεταβάλλεται συνεχώς (…) και δεν μπορούμε να προβλέψουμε πότε –και αν ποτέ –θα ολοκληρωθεί» δήλωσε την περασμένη Τετάρτη η αρμόδια για τις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ βαρόνη Κάθριν Αστον μιλώντας στο Κίεβο, μεταξύ άλλων και για τις πρόσφατες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Λίγες ημέρες νωρίτερα δύο υπουργοί Εξωτερικών, ο Βρετανός Γουίλιαμ Χέιγκ και ο Ρώσος Σεργκέι Λαβρόφ – ο πρώτος στη Βουλή των Κοινοτήτων και ο δεύτερος στην Τεχεράνη, ύστερα από συνομιλία με τον ιρανό ομόλογό του Μουχάμαντ Ζαρίφ -, δήλωσαν το ίδιο και μάλιστα σχεδόν με τα ίδια λόγια. Ο Χέιγκ προσέθεσε ότι οι αλλαγές επί του παρόντος δεν είναι γεωγραφικές, ότι δηλαδή τα σημερινά σύνορα των κρατών στις χώρες της Μέσης Ανατολής δεν μεταβάλλονται. Αλλά και αυτό δεν είναι εξασφαλισμένο. Μιλώντας την περασμένη Πέμπτη σε συνεδρία για την τρομοκρατία του Ιδρύματος Jamestown της Ουάσιγκτον ο πρώην διευθυντής της CIA Μάικ Χέιντεν προέβλεψε ότι η Συρία οδηγείται σε «κατατεμαχισμό (…), τα σύνορα που χαράχθηκαν το 1916 δεν θα ισχύουν (…), όλα τα κράτη της περιοχής θα θιγούν, κυρίως ο Λίβανος, η Ιορδανία και το Ιράκ». Ας σημειωθεί εδώ ότι στο Ιράκ έχει αρχίσει από καιρό ένας τέτοιος κατατεμαχισμός και ήδη το κουρδικό τμήμα του Ιράκ στον Βορρά είναι ημιαυτόνομο.

Οι (πολιτικές) αλλαγές που συντελούνται στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου θα αποτελέσουν ένα κεφάλαιο στην ατζέντα των θεμάτων που θα συζητήσουν οι υπουργοί Εξωτερικών των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ στην ετήσια χειμερινή διάσκεψή τους την ερχόμενη εβδομάδα στις Βρυξέλλες. Οι υπουργοί δεν πρόκειται να κάνουν μια τυπική ανασκόπηση των όσων συνέβησαν από τον περασμένο Ιούνιο στην περιοχή. Ολες οι πηγές, περιλαμβανομένων των αμερικανικών, προσδιορίζουν ότι οι υπουργοί θα προσπαθήσουν να διαμορφώσουν έναν «στοιχειώδη οδικό χάρτη» με βάση τον οποίο οι χώρες του ΝΑΤΟ «θα παρακολουθούν, θα ελέγχουν και θα ασκούν» την πολιτική τους απέναντι στα κράτη που απλώνονται από το Μαρόκο ως το Ιράν. Υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες αν μπορεί να χαραχθεί σήμερα ένας τέτοιος χάρτης και είναι σχεδόν βέβαιον ότι, ακόμη και αν οι υπουργοί συμφωνήσουν σε κάτι τέτοιο, αυτό θα ξεπεραστεί από τις (αναμενόμενες) εξελίξεις και δεν θα εφαρμοστεί.

Δεν είναι μόνο οι τεκτονικές αλλαγές που σημειώνονται στην Ανατολική Μεσόγειο εκείνες που αλλάζουν τα ως σήμερα δεδομένα. Ενας νέος παράγων εμφανίζεται στην Ανατολική Μεσόγειο και αυτός, τυπικά τουλάχιστον, αλλάζει τις ισορροπίες. Η Ρωσία είχε να κάνει την εμφάνισή της από την εποχή της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ενωσης, τη δεκαετία του ’90. Μόνο τη ναυτική βάση της στη Συρία συντηρούσε. Τους τελευταίους τέσσερις μήνες όμως ρωσικά πολεμικά βρίσκονται διαρκώς από τα ανοικτά της Συρίας – Λιβάνου ως τα ανατολικά της Κρήτης. Την άνοιξη θα εγκατασταθεί και ένα αεροπλανοφόρο.

Πολύ πιο ουσιαστική είναι η ρωσική «επάνοδος» στην Αίγυπτο. Ενα μισοπανικόβλητο Στέιτ Ντιπάρτμεντ παρακολουθούσε στα μέσα Νοεμβρίου την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, το λιτό ανακοινωθέν που εκδόθηκε στο Κάιρο μετά τη συνάντησή του με τον ισχυρό άνδρα της «Νέας Αιγύπτου» στρατηγό Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι αλλά και τις συνομιλίες που είχε ο ρώσος υπουργός Αμυνας Σεργκέι Σόιγκου. Ο ελεγχόμενος αιγυπτιακός Τύπος έκανε λόγο και για «συνεργασία στη βάση των στρατιωτικών συμφωνιών», αν και επισήμως οι δύο χώρες δεν υπέγραψαν καμία στρατιωτική συμφωνία από το 1972, όταν ο τότε πρόεδρος Ανουάρ Σαντάτ έδιωξε τους ρώσους στρατιωτικούς συμβούλους.