Η Ευρώπη αναζητεί «αμυντική ταυτότητα»

Ισως να ακούγεται παράξενο, αλλά έπειτα από πολύ καιρό μια Σύνοδος Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δεν θα έχει ως πρώτο θέμα στην ατζέντα του την οικονομία και την κρίση. Στις 19 και 20 Δεκεμβρίου στις Βρυξέλλες οι «27» καλούνται να συζητήσουν για ένα ζήτημα ξεχασμένο: για την Κοινή Πολιτική Ασφαλείας και Αμυνας. Πρέπει να γυρίσει κανείς το ρολόι πολλά χρόνια πίσω για να εντοπίσει πότε έγινε ξανά αυτό –με ουσιαστικό τρόπο.

Ωστόσο, με τους Αμερικανούς να κοιτούν πλέον προς τον Ειρηνικό, αναζητώντας τρόπους απεγκλωβισμού τους ακόμη και από τη Μέση Ανατολή, με μια γεωπολιτική γειτονιά που κυριολεκτικά «βράζει» (π.χ., Συριακό, παράνομη μετανάστευση, διαμάχες για την ενέργεια, θαλάσσια ασφάλεια), αλλά και με τα χρήματα να λιγοστεύουν, οι Ευρωπαίοι καλούνται να αναλάβουν τις ευθύνες τους χωρίς να περιμένουν κάποιον «από μηχανής θεό» να λύσει τα προβλήματά τους.

«Η κρίση έχει αλλάξει τον τρόπο που τόσο οι ηγεσίες όσο και οι απλοί πολίτες αντιμετωπίζουν τα ευρωπαϊκά θέματα. Από την άλλη, η Κοινή Πολιτική Ασφαλείας και Αμυνας είναι συστατικό κομμάτι του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Το ερώτημα επιστρέφει και πάλι στο τι Ευρώπη θέλουμε: μια μεγάλη αγορά ή έναν διεθνή παίκτη σε ένα παγκοσμιοποιημένο και σκληρά ανταγωνιστικό περιβάλλον όπου κανείς, ούτε καν ο πιο ισχυρός, δεν μπορεί μόνος του;» σημειώνει η κυρία Μαριλένα Κοππά.

Η ευρωβουλευτής του ΠαΣοΚ ήταν η εισηγήτρια της έκθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη CSDP που εγκρίθηκε με συντριπτική πλειοψηφία και περιλαμβάνει ιδιαίτερα προωθημένες θέσεις, όπως π.χ. η δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού στρατηγείου. Οπως σημειώνει, «το βασικό δεν είναι να πάμε όλοι με τον ίδιο βηματισμό, μια και υπάρχουν πολλές επί μέρους ιδιαιτερότητες. Οσοι όμως επιθυμούν να προχωρήσουν σε στενότερη συνεργασία πρέπει να μπορούν να το κάνουν χωρίς οι άλλοι να μπορούν να ασκήσουν βέτο σε αυτό».

Τα τρία μέτωπα

Ουσιαστικά η συζήτηση που έχει και πάλι ξεκινήσει επικεντρώνεται σε τρία σημεία. Το πρώτο αφορά την αποτελεσματικότητα της CSDP. Το δεύτερο, την ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων της ΕΕ. Και το τρίτο, την ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω της προώθησης μεγάλων κοινών επενδυτικών σχεδίων.

Η βάση επί της οποίας θα γίνει η συζήτηση στις 19 και 20 Δεκεμβρίου είναι η έκθεση της Υπάτης Εκπροσώπου για την CSDP Κάθριν Αστον. Η Βρετανίδα Αστον, η οποία στην αρχή της θητείας της άκουσε ουκ ολίγα για τις δυνατότητές της αλλά αποχωρεί με παράσημα όπως η Συμφωνία Βελιγραδίου – Πρίστινας και ο γεφυροποιητικός ρόλος της στη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, έχει καταθέσει αρκετά προωθημένο έργο, όπως εκτιμούν και κοινοτικές πηγές στις Βρυξέλλες.

Η αμερικανική στροφή

Σε αυτό τονίζει ξεκάθαρα ότι «το στρατηγικό περιβάλλον έχει αλλάξει» και ότι μια σειρά παράγοντες όπως η περιφερειακή και παγκόσμια αστάθεια, οι νέες προκλήσεις ασφαλείας, η αμερικανική στροφή προς την Ασία και η οικονομική κρίση καλούν για άμεση λήψη αποφάσεων αλλά και για την ανάγκη «η Ευρώπη να αναλάβει περισσότερες ευθύνες για την ασφάλειά της αλλά και για την ασφάλεια της γειτονιάς της». Εκεί «πρέπει πρώτα να υλοποιηθεί η στρατηγική αυτονομία» της ΕΕ, εκτιμά η κυρία Αστον.

«Οι υπουργοί Αμυνας στις περισσότερες χώρες έχουν συνηθίσει σε περικοπές αμυντικών δαπανών» λέει στο «Βήμα» ο Σβεν Μπίσκοπ, αναλυτής επί θεμάτων ευρωπαϊκής άμυνας στο Egmont Institute των Βρυξελλών. «Ωστόσο η αμερικανική στροφή στον Ειρηνικό έχει πυροδοτήσει μια έντονη συζήτηση» εξηγεί, «σε συνδυασμό με την αμερικανική απροθυμία να εμπλακούν στη νότια γειτονιά της ΕΕ», αλλά και με την άποψη των ΗΠΑ ότι μέσα στο ΝΑΤΟ πρέπει να μοιραστεί το οικονομικό βάρος εξίσου μεταξύ Αμερικανών και Ευρωπαίων.

Ενα από τα ζητήματα στα οποία οι «27» καλούνται να βρουν απάντηση είναι πώς θα διευκολύνεται η λήψη αποφάσεων, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις κρίσης. Η παρατήρηση της κυρίας Κοππά ότι όσοι θέλουν πρέπει να μπορούν να προχωρούν μόνοι τους, εκμεταλλευόμενοι την πρόβλεψη της Συνθήκης της Λισαβόνας για αξιοποίηση της «μόνιμης διαρθρωμένης συνεργασίας» (permanent structured cooperation), θα μπορούσε να είναι μια λύση ώστε να παρακαμφθούν εμπόδια όπως το βρετανικό βέτο. Ωστόσο ο κ. Μπίσκοπ εκφράζει σοβαρές επιφυλάξεις, ενώ δεν είναι απολύτως σαφές πόσο διατεθειμένες είναι να κινηθούν σε αυτό τον δρόμο η Γαλλία και η Γερμανία.