Ο κόσμος τιμά τον Ξενάκη
Δέκα χρόνια από τον θάνατο του «δικού μας» Ιάννη Ξενάκη συμπληρώνονται στις 4 Φεβρουαρίου 2011. Ωστόσο οι εκδηλώσεις στη μνήμη του έχουν ήδη αρχίσει στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Το Λος Αντζελες, για παράδειγμα, είναι κιόλας ο τρίτος σταθμός της έκθεσης «Ιάννης Ξενάκης: Συνθέτης, αρχιτέκτονας, οραματιστής» η οποία εγκαινιάστηκε την περασμένη άνοιξη στη Νέα Υόρκη και κατόπιν ταξίδεψε στο Μόντρεαλ του Καναδά, ενώ αναμένεται να συνεχίσει την πορεία της σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης μέσα στο 2011 (στην Ελλάδα, άραγε, θα τη δούμε;). Επιλέγω να αναφερθώ ειδικά στο Λος Αντζελες γιατί εκεί η εν λόγω έκθεση, η οποία εντάσσεται σε μια σειρά εκδηλώσεων στη μνήμη του Ξενάκη που έχουν προγραμματιστεί στη Νότια Καλιφόρνια, συνδυάστηκε με άλλο ένα σημαντικό γεγονός: την αναβίωση του έργου του συνθέτη «Περσέπολις», το οποίο αποτελεί σταθμό στην ιστορία της σύγχρονης μουσικής.
Πολύτοπα με ήχο και φως
Γραμμένο το 1971, είναι ένα από τα γνωστότερα «Πολύτοπα», όπως ονομάστηκαν τα σύνθετα έργα του Ξενάκη- με σαφείς αναφορές στην ευκλείδια γεωμετρία-, όπου η μουσική συνδυαζόταν με οπτικά ερεθίσματα σε συγκεκριμένους, ειδικά διαμορφωμένους χώρους. Η διαμόρφωση της τοποθεσίας, η οποία ήταν συχνά κάποιος σημαντικός ιστορικός-αρχαιολογικός χώρος, είχε στόχο τη βίωση μιας ιδιαίτερης οπτικοακουστικής εμπειρίας από τους παρισταμένους. Για τον σκοπό αυτόν «επιστρατεύονταν» τόσο ο ήχος, με ηχεία κατάλληλα τοποθετημένα σε διάφορα σημεία, όσο και το φως, με προβολείς που το κατηύθυναν προς τους θεατές ανάλογα με την ανάπτυξη της μουσικής και βάσει μαθηματικών νόμων.
Διχογνωμία και παρακαταθήκη
Η «Περσέπολις» πρωτοπαρουσιάστηκε στα ερείπια του ναού του Δαρείου και σηματοδότησε την εναρκτήρια εκδήλωση του Φεστιβάλ Shiraz του Ιράν το 1971, προκαλώντας αμφιλεγόμενα σχόλια στην πρεμιέρα του. Και αυτό επειδή η συγκεκριμένη διοργάνωση εθεωρείτο ένα από τα ενδεικτικότερα σύμβολα της τότε εξουσίας της χώρας, με αποτέλεσμα ο συνθέτης- αλλά και άλλοι καλλιτέχνες, όπως ο επίσης συνθέτης Τζον Κέιτζ, ο χορογράφος Μερς Κάνινγκχαμ κ.ά.να δεχθούν κριτική ότι ταυτίζονται με ένα καταπιεστικό καθεστώς. Για τον λόγο αυτόν ο Ξενάκης αποσύρθηκε από κάθε άλλη συμμετοχή του στο φεστιβάλ. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Γερμανό Ντάνιελ Τάιγκε, ειδικό στο έργο του Ξενάκη, «η παράσταση εκείνη παραμένει μοναδικό γεγονός στα παγκόσμια χρονικά».
Η αναβίωση του έργου το περασμένο Σάββατο στο Ιστορικό Πάρκο του Λος Αντζελες είχε σκοπό να τιμήσει τον Ξενάκη με μια παράσταση πιο κοντά στις προθέσεις του απ΄ οτιδήποτε έχει παρουσιαστεί στη διάρκεια των 39 αυτών χρόνων. Η συνέχεια αναμένεται. Στην Καλιφόρνια (και όχι μόνο) είναι ήδη προγραμματισμένη. Στην Ελλάδα;
