Τον λένε «νονό της σόουλ»… Μπαίνει πρώτος στην αίθουσα των VIP στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Πίσω του τέσσερις κοπέλες πανύψηλες. Ολες ξανθές, ακόμη και οι μαύρες. Του αρέσουν οι ξανθές λευκές γυναίκες! Του αρέσουν τα αντίθετα, τα επικίνδυνα, τα υπερβολικά. Φοράει κατακαλόκαιρο μαύρα δερμάτινα γάντια, μαύρο με λεπτή άσπρη ρίγα κοστούμι και κατάμαυρο πουκάμισο. Φοράει τα μαύρα διάσημα γυαλιά του και τα μυτερά μαύρα παπούτσια του. Νομίζεις ότι μιλάει με 100 μόνο λέξεις. Δεν δείχνει 70 χρόνων. Φαίνεται νέος, ένας πιτσιρίκος που μόλις τώρα βγήκε από το σπίτι του εντελώς μόνος και θέλει όλα να τα ζήσει. «Ο Τζέιμς Μπράουν», λέει ο ίδιος γυρίζοντας το κεφάλι του προς το μέρος μας, «σας χαιρετάει όλους… Ο Θεός αγαπάει όλους τους ανθρώπους, επομένως και ο Τζέιμς Μπράουν». Μας απευθύνεται σαν να μιλάει για κάποιον άλλο. Μιλάει για τον μύθο μας, για τον ήρωα των εφηβικών χορευτικών μας απολαύσεων.
Ο Τζέιμς Μπράουν είναι για όλους εμάς ο πρωταγωνιστής στα πάρτι της εφηβείας μας, είναι το «αναμορφωτήριο» καλεσμένο στο σπίτι των γονιών μας, είναι ό,τι δεν κάναμε αλλά θα θέλαμε να κάνουμε. Είναι, τέλος, ο αλήτης φίλος μας που μιλούσε βρίζοντας, που κοιτούσε γύρω του τρώγοντας με τα μάτια του τα πάντα και τους πάντες… Ενας αχόρταγος ήταν και είναι ο Τζέιμς Μπράουν.
Οση ώρα τον χαζεύω βυθισμένο στις μαύρες δερμάτινες πολυθρόνες του αεροδρομίου, αυτός χαϊδεύει το χέρι της λευκής ξανθιάς κυρίας που κάθεται πλάι του και στέλνει σε όλους γύρω χαμόγελα. Κάποια στιγμή η ευτραφής μαύρη κυρία με το βαμμένο ξανθό μαλλί απέναντί του βγάζει μια πράσινη τσατσάρα τεράστια σε μέγεθος, όπως και αυτή, σηκώνεται, πλησιάζει τον θεό της σόουλ και τον χτενίζει. Τελειοποιεί την κόμη του, να μην πετάει ούτε τρίχα… Δεν το επιτρέπει η ιστορία, βλέπετε, που έχει ακινητοποιήσει τη θρυλική χωρίστρα του! Ο Τζέιμς Μπράουν πού και πού γυρίζει προς τον κόσμο που κάθεται γύρω του και φωνάζει βγάζοντας κραυγές σαν ένα ζώο που δεν αντέχει τόση ώρα σιωπηλό… Θέλει να εκτοξευτεί, να γεμίσει τον χώρο, να πετάξει πάνω από τα κεφάλια μας, να επέμβει σε όσα μας απασχολούν, να βάλει, αν είναι δυνατόν, χέρι στις γυναίκες μας, να κάνει έρωτα στο ταβάνι ανάποδα, ολόκληρος σε κοινή θέα! Η υπεύθυνη της Ολυμπιακής εντός ολίγου μας προσκαλεί να μπούμε στο λεωφορείο 41. «Ο κύριος Μπράουν», λέει ο «νονός της σόουλ», «θα έρθει με το Λεωφορείο ο Πόθος». Τελειώνοντας τη φράση του σκάει στα γέλια.
Ο κύριος Μπράουν δεν μπαίνει ποτέ ούτε στο λεωφορείο μόνος ή μάλλον χωρίς την παρέα του, τις ξανθές αδυναμίες του. Λίγη ώρα αργότερα στη Θεσσαλονίκη θα απαντήσει σε πρότασή μας: «Δεν μπορώ να κατεβώ στην Αθήνα με το πολυτελές οκταθέσιο αεροπλάνο που μου προτείνετε γιατί δεν χωράει τους ανθρώπους μου, τη συντροφιά μου… Ξέρετε, δεν ταξιδεύω ποτέ χωρίς τη συντροφιά μου. Νιώθω απελπιστικά μόνος αν δεν υπάρχει μια γυναίκα πλάι μου… Κατά προτίμηση λευκή, ξανθιά, λεπτή, γαλανομάτα, με υπέροχη φωνή σαν την Τζάνις Τσόπλιν!». Δεν προλαβαίνει να τελειώσει τη φράση του και η κοπέλα πλάι του αρχίζει να τραγουδάει ένα τραγούδι της Τζάνις Τσόπλιν. Εχει πράγματι μοναδική φωνή… Ο Τζέιμς Μπράουν όμως τη διακόπτει πιάνοντας με το γαντοφορεμένο χέρι του τη λευκή σάρκα της. Μια ερώτηση-πυροβολισμός φεύγει από τα χείλη ενός νεαρού κατά τη διάρκεια της πρες κόμφερανς στο ξενοδοχείο «Χαγιάτι» της Θεσσαλονίκης: «Εσείς μια τέτοια αξία στο χρηματιστήριο; Δεν είναι ύβρις;». Ο Τζέιμς Μπράουν τρώει την ερώτηση κατακέφαλα!
Οταν συνέρχεται φωνάζει έναν νεαρό Εβραίο που βρίσκεται ανάμεσα στο κοινό να καθήσει στην άδεια ακριανή καρέκλα του πάνελ και να εξηγήσει τα του χρηματιστηρίου. Με μπαγκράουντ τη σιωπή του μύθου, ο νεαρός εξηγεί τα νούμερα… Και ο «νονός» κλείνει τη συζήτηση: «Πήρα πολλά από τον κόσμο που με αγάπησε! Καιρός να τους δώσω και εγώ μια σύνταξη για τα γεράματά τους!». Γελάει με τη φράση του και μαζί με αυτόν σκάει στα γέλια και ο μάνατζέρ του. «Ο Τζέιμς Μπράουν μπορεί να έχει χρηματιστηριακή αξία 100.000.000 δολαρίων, αλλά η πραγματική αξία του είναι ανυπολόγιστη» λέει ο χοντρός μαύρος κύριος με τις τιράντες, με τον κατάλευκο γιακά του πουκαμίσου, με τα χρυσά μανικετόκουμπα και το χοντρό χρυσό δαχτυλίδι στο μικρό δεξιό δάχτυλο του χεριού του! Ο Τζέιμς Μπράουν με πολύ δυνατή φωνή συμπληρώνει τη φράση του μάνατζέρ του: «Τα δώρα του Θεού δεν αγοράζονται, δεν έχουν χρηματιστηριακή αξία, είναι σπάνια, δωρίζονται μόνο». Ακούω όλα αυτά και χωρίς να το θέλω κάνω φλας μπακ σε μια στιγμή που έζησα πριν από λίγο μέσα στο αεροπλάνο. Ο Κωστής με την κάμερα στο χέρι καταγράφει την είσοδο του βασιλιά της σόουλ στο αεροπλάνο… Ο μάνατζέρ του βλέπει τη σκηνή και αντιδρά αμέσως. Ανοίγει μια τσάντα παράξενου ταξιδιώτη που έχει μαζί του, βγάζει ένα χαρτί από μέσα και μας ζητάει να υπογράψουμε ότι δεν θα χρησιμοποιήσουμε το υλικό δημοσίως. Σόου μπίζνες αθάνατες!
Η πρες κόμφερανς στη Θεσσαλονίκη τελειώνει. Ενας χώρος ειδικά διαμορφωμένος μας περιμένει. «Εδώ θα γίνει η συνέντευξή σας με τον κύριο Μπράουν» μου λέει η υπεύθυνη για τη διοργάνωση της συναυλίας. Περιμένουμε μία ώρα. Ο «νονός της σόουλ» όμως δεν θα έρθει, θα πάει κατευθείαν στο κατάστημα του ξενοδοχείου όπου θα αγοράσει τρία μαγιό στην ξανθιά φιλενάδα του και μετά θα αποσυρθεί στο δωμάτιό του. Μόλις μαθαίνουν την εξέλιξη οι διοργανωτές διαμαρτύρονται δίκαια στον μάνατζερ και στον «λογιστή»… «Μα στο συμβόλαιο υπάρχει η υποχρέωση να δώσει μια συνέντευξη. Φέραμε τους ανθρώπους από την Αθήνα». Ο μάνατζερ προσπαθεί να βρει μια λύση. «Ισως αύριο πριν από τη συναυλία να σας δώσει τη συνέντευξη». «Πόση ώρα και ποια ώρα;» ρωτάω εγώ. «Το πολύ πέντε λεπτά» ξεσπαθώνει με γέλια. «Δεν με ενδιαφέρει. Καλύτερα αφήστε το… φεύγω». Γυρίζω το ίδιο βράδυ στην Αθήνα. Δύο ημέρες μετά, στις 4.30 το απόγευμα, χτυπάει το τηλέφωνό μου. «Ο Τζέιμς Μπράουν θα βρίσκεται στις 5 το απόγευμα στο ξενοδοχείο “Αστήρ Παλάς” στο Σύνταγμα. Παρακαλώ να είστε στη σουίτα 512. Προτού πάει στο δωμάτιό του θα σας δώσει τη συνέντευξη που σας υποσχέθηκε. Δεν πολυπιστεύω στα αφτιά μου. Πάω στο ξενοδοχείο. Πέντε ακριβώς ο κύριος Μπράουν μπαίνει στη σουίτα 512.
Ο άνθρωπος που τις δύο προηγούμενες ημέρες δεν έλεγε πολλά, απλώς μούγκριζε, τώρα μπροστά μου λέει αυτό που σκέφτεται με μεγάλη ευκολία. Μιλάει όχι μόνο με το στόμα του αλλά και με το σώμα του. Μαζί του, πλάι του, η ίδια ξανθιά κυρία, αλλά ευτυχώς κανένας άλλος από την υπόλοιπη συνοδεία. Επειτα από 45 λεπτά της ώρας δηλώνει ότι πεινάει σαν σκύλος. Με χαιρετάει και αποχωρεί. «Αυτός είναι ένας αληθινός σταρ» σκέφτομαι. «Μιλάει σπάνια και ακόμη πιο σπάνια υποκύπτει σε εκβιασμούς» ψιθυρίζει ο μάνατζέρ του. «Σας συμπάθησε πολύ» μου λέει. «Πρώτη φορά μιλάει τόση ώρα σε δημοσιογράφο…». Ετοιμάζομαι να φύγω και πίσω από το αφτί μου ακούω να έρχεται η φράση ως απειλή: «Το υλικό μετά τη χρήση του στην Ελλάδα να μας αποσταλεί… Εχετε υπογράψει άλλωστε».
Πώς ήταν το σόου στη Θεσσαλονίκη;
«Υπέροχα. Ηταν φανταστικό».
Πότε ένα σόου είναι φανταστικό;
«Για μένα κάθε φορά που βρίσκομαι στη σκηνή είναι κάτι το φανταστικό».
Ο,τι νιώθετε εσείς νιώθει και ο κόσμος;
«Ετσι νομίζω… Αυτό πιστεύω. Αν δεν το πίστευα άλλωστε δεν θα μπορούσα να ανεβώ στη σκηνή. Για να νιώσω εγώ υπέροχα πρέπει να αισθάνομαι ότι το ίδιο υπέροχα νιώθει και ο κόσμος!».
Υπάρχουν στιγμές που ο κόσμος δεν νιώθει όπως εσείς;
«Ισως, δεν θέλω όμως να τις θυμάμαι. Θυμάμαι μόνο ό,τι θέλω και ό,τι μου αρέσει». (γέλια)
Γι’ αυτό έχουμε τη μνήμη; μόνο για τα ευχάριστα;
«Τα ευχάριστα είναι πάνω πάνω στη μνήμη. Η μνήμη είναι μια θάλασσα… Τα ευχάριστα είναι ο αφρός της».
Γιατί τα ευχάριστα είναι πάνω πάνω; Γιατί είναι ο αφρός;
«Γιατί τα δυσάρεστα είναι βαριά και πάνε αμέσως στον πάτο! (γέλια) Βέβαια με τα βαριά αντιμετωπίζουμε τη ζωή… Με τα βαριά δοκιμάζουμε τις δυνάμεις μας».
Τα δυσάρεστα μας κάνουν ποιητές;
«Ναι. Τα δυσάρεστα, αυτά που θέλουμε να ξεχάσουμε, γεννάνε νότες και στίχους».
Για εσάς η σκηνή είναι ένας χώρος για να ξεχάσετε ή για να θυμηθείτε τα δυσάρεστα;
«Οταν είμαι στη σκηνή τα δυσάρεστα είναι κάτω από τα πόδια μου, με καίνε, γι’ αυτό χορεύω για να μην καώ ολοκληρωτικά. Τραγουδάω για να κάνω τα δυσάρεστα που με καίνε ευχάριστα… Το τραγούδι είναι ένας τρόπος να θυμάσαι και να ξεχνάς! Ποτέ δεν είναι μόνο για να θυμάσαι ή μόνο για να ξεχνάς». (γέλια)
Ξέρετε τι είναι αυτό που τρελαίνει τον κόσμο όταν εσείς βρίσκεστε στη σκηνή;
«Είναι μια ευκαιρία να συναντηθεί ο κόσμος με τον Θεό! Αυτό είναι που τους τρελαίνει! Ο Θεός τρελαίνει τους ανθρώπους! Τους κάνει να νιώθουν σιγουριά. Το ότι υπάρχω εγώ στη σκηνή είναι μια απόδειξη ότι ο Θεός υπάρχει».
Νιώθετε λίγο θεός;
«Νιώθω μικρός και γι’ αυτό πιστεύω ότι ο Θεός μπαίνει μέσα μου όταν βρίσκομαι στη σκηνή. Ο Θεός διαλέγει κάποιους ανθρώπους, μπαίνει μέσα τους και έτσι φανερώνεται στους υπόλοιπους ανθρώπους».
Γιατί το κάνει αυτό ο Θεός;
«Γιατί νοιάζεται για τους ανθρώπους. Αγαπάει τα δημιουργήματά του και ειδικά τα παιδιά».
Γιατί ειδικά τα παιδιά;
«Είναι απροστάτευτα. Είναι στα χέρια των μεγάλων απροστάτευτα και αδύναμα. Ο Θεός μισεί τη δύναμη επίδειξης που κάνουν οι μεγάλοι στα παιδιά».
Ο Θεός διάλεξε να φανερώνεται μέσω του εαυτού σας, όπως λέτε… Αρα είστε εκλεκτός Του;
«Του οφείλω τα πάντα. Αν δεν με είχε διαλέξει ο Θεός θα είχα πεθάνει ως τώρα χίλιες φορές. Ο σίγουρος θάνατος είναι η μοίρα κάθε μαύρου στην Αμερική προτού καλά καλά γνωρίσει τη ζωή».
Γεννηθήκατε «νονός της σόουλ» ή σας έκανε η ζωή;
«Δεν μπορώ να απαντήσω σίγουρα. Κανένας δεν ξέρει τα μυστικά αυτού του κόσμου… Κανένας».
Ωραία, μην απαντάτε σίγουρα. Μπορείτε να απαντήσετε… περίπου. (γέλια)
«Νομίζω ότι γεννήθηκα για να κάνω αυτό που κάνω. Εγώ γεννήθηκα νεκρός… Κάθε μαύρος, όπως σας είπα, γεννιέται νεκρός. Αν τον διαλέξει ο Θεός κάποια στιγμή νιώθει, ενώ όλα έχουν χαθεί, ότι ξαναγεννιέται. Εγώ γεννήθηκα νεκρός και μετά, κάποια στιγμή, ξαναγεννήθηκα. Ως Τζέιμς Μπράουν που γνωρίζετε όλοι εσείς είναι η δεύτερη φορά που ζω. Την πρώτη φορά δεν ήμουν αυτός που ξέρετε».
Θυμάστε τι ήσασταν την πρώτη φορά που ζήσατε;
«Την πρώτη φορά ήμουν μόνο πνεύμα. Δεν θυμάμαι καν το σώμα μου. Γι’ αυτό άντεχα, γιατί ήμουν μόνο πνεύμα».
Αλήθεια, το πνεύμα δεν πονάει;
«Δεν μπορώ να απαντήσω. Δεν θυμάμαι τίποτε από αυτά που με ρωτάτε… Το μόνο που θυμάμαι είναι ότι έζησα πρώτα ως πνεύμα και μετά όλα τα άλλα».
Ολοι οι άνθρωποι ζουν δύο ζωές;
«Οχι…».
Ποιοι ζουν δύο ζωές;
«Μόνο οι εκλεκτοί του Θεού!».
Γιατί ειδικά αυτοί; Δεν είναι μια θεϊκή αδικία αυτό;
«Οχι. Κάθε άνθρωπος που αναλαμβάνει μια ειδική αποστολή δεν είναι σε κάτι πιο ευνοούμενος από τους άλλους. Θέλει πολλή εκπαίδευση για να καταφέρει να τα βγάλει πέρα στη δύσκολη αποστολή που έχει αναλάβει. Είναι δύσκολο να είσαι εκλεκτός του Θεού».
Δεν νιώθετε λίγο υπερφίαλα όταν λέτε τέτοια πράγματα; Δηλαδή και εκλεκτός του Θεού να είστε είναι υπερφίαλο να το ομολογείτε…
«Ισως να το σκέφτεστε έτσι γιατί θεωρείται ότι είναι κάτι υπέροχο, χωρίς προβλήματα, το να είναι κάποιος εκλεκτός του Θεού! Αλλωστε δεν ανήκει σε μένα αυτή η επιλογή τού να νιώθω μοναδικός. Στον Θεό ανήκει. Μέσω εμού ο Θεός αποδεικνύει ότι είναι μοναδικός! Εγώ κάθε φορά που ξεφεύγω και νιώθω μοναδικός το πληρώνω θανάσιμα».
Μου αρέσει που μιλάτε συνεχώς για τον Θεό… Τελικά τι είναι για εσάς ο Θεός;
«Ο Θεός είναι πνεύμα! Μια υπέρτατη ανεξήγητη δύναμη! Κάτι που δεν μπορώ να περιγράψω, αλλά το ένιωσα πολλές φορές! Στη ζωή μου ήταν πάντα παρών».
Φαίνεται ασαφής η απάντησή σας…
«Καθόλου. Σας είπα ότι πολλές φορές ήρθα αντιμέτωπος με τον θάνατο. Χίλιες φορές, αλλά τελικώς επέζησα. Αυτό δεν είναι μια απόδειξη της ύπαρξης του Θεού; Τι άλλο θέλετε να σας πω… Αυτό δεν φτάνει;».
Βεβαίως, ευχαριστώ.
«Χαίρομαι που δεν επιμένετε. Θα ένιωθα ότι καμιά σχέση με τον Θεό δεν έχετε, αν επιμένατε». (γέλια)
Ή ότι δεν κινδύνεψα ποτέ πραγματικά.
«Αυτό δεν είναι υπέρ σας. Για να ζήσει κανείς τη ζωή πρέπει να ζήσει μια ζωή απέναντι στον θάνατο. Πάντα ο θάνατος κρύβεται πίσω από τη ζωή. Οποιος δεν το ξέρει αυτό, δεν ζει ή δεν βλέπει. Σας είπα ότι γύρω μας είναι πολλοί νεκροί που περπατούν, που κάνουν έρωτα, που βγάζουν λεφτά, που αγοράζουν σπίτια, αυτοκίνητα και όπλα… Σκοτώνουν με ευκολία γιατί αυτοί οι ίδιοι είναι πεθαμένοι. Οι ζωντανοί αγαπούν τους ανθρώπους και ειδικά τα παιδιά… Δεν θέλουν να πάθουν τίποτε οι άνθρωποι. Να ξέρετε ότι, όταν ένας άνθρωπος υποφέρει δίπλα σας, κάποιος νεκρός-ζωντανός βρίσκεται στα πέριξ. Ψάξτε και θα δείτε ότι έχω δίκιο». (γέλια)
Με συγχωρείτε που επανέρχομαι, αλλά θέλω να ξέρω… Ο τρόπος που μεγαλώσατε, η παιδική σας ηλικία, το γεγονός ότι είστε μαύρος δεν έπαιξαν κάποιο ρόλο σε ό,τι γίνατε τελικά;
«Νομίζω ότι έχω απαντήσει. Μόνο ο Θεός ευθύνεται για ό,τι έγινε. Κανένας άλλος. Η οικογένειά μου δεν είχε τίποτε. Τίποτε! Αυτό το τίποτε που σας λέω είναι ένα πραγματικό τίποτε!».
Γιατί το τονίζετε το τίποτε;
«Γιατί πολλοί γύρω μας λένε “τίποτε” και εννοούν τα πάντα. Θέλω να πω ότι έχουν τα πάντα και λένε ότι δεν έχουν τίποτε. Αυτοί είναι οι πραγματικά βλάσφημοι αυτού του κόσμου. Δεν τιμούν τη θεϊκή εύνοια. Είναι σκατάνθρωποι».
Η οικογένειά σας λοιπόν δεν είχε τίποτε…
«Ναι, ήμασταν πολύ φτωχοί. Με δυσκολία βρίσκαμε ακόμη και να φάμε. Σε αυτή την κατάσταση βρίσκονται ακόμη και σήμερα πολλοί μαύροι στην Αμερική».
Και λευκοί…
«Πολύ λιγότεροι λευκοί όμως».
Είχε κάποιος από την οικογένειά σας σχέση με τη μουσική;
«Η πείνα προηγείτο όλων. Δεν είχαμε χρόνο για να κάνουμε κάτι άλλο. Ολοι μας κυνηγούσαμε το φαΐ. Παλεύαμε την κακιά μας μοίρα».
Μαζί με τους δικούς σας παλεύατε την κακιά σας μοίρα;
«Τι άλλο να έκανα δηλαδή; Η επιβίωση, κύριε Λάλα, είναι ο πρόωρος θάνατος όλων των φτωχών! Σαν τσίχλα στο μυαλό είναι η επιβίωση. Κολλάει και δεν αφήνει τίποτε άλλο να σου περάσει από το μυαλό».
Εσείς τι κάνατε για να επιβιώσετε;
«Τα πάντα. Ασχολήθηκα με όλα… Επαιξα μπέιζμπολ, αμερικανικό ποδόσφαιρο… Εκανα όλες τις δουλειές που κάνει ένας μαύρος στη ζωή του για να επιβιώσει».
Πώς μπήκατε στο τραγούδι;
«Κάποια στιγμή που είχα πεθάνει και οι γύρω ετοίμαζαν την κηδεία μου όλα άλλαξαν. Γεννήθηκα ξανά».
Πότε συνέβησαν όλα αυτά;
«Νομίζω το ’66. Ετοίμαζαν την κηδεία μου, είχε αρχίσει η τελετή, όλοι έκλαιγαν επειδή συνηθίζουμε να κλαίμε στις κηδείες και ξαφνικά εμφανίστηκε εν μέσω της κηδείας μου ο Θεός με το θείο δώρο στα χέρια του».
Τι είπαν οι άλλοι όταν εμφανίστηκε ο Θεός στη ζωή σας;
«Ο Θεός είναι πνεύμα. Ερχεται χωρίς να τον παίρνει είδηση κανένας. Κανένας δεν το βλέπει. Αυτή είναι η δύναμη του πνεύματος. Σε κάνει νικητή χωρίς να αφήνει σημάδια στον ηττημένο». (γέλια)
Το ταλέντο είναι αυτό που ονομάζετε θείο δώρο;
«Θείο δώρο είναι η επιλογή ότι θα είσαι εκλεκτός του Θεού! Δεν ξέρω αν το ταλέντο φτάνει για να γίνεις εκλεκτός».
Το ταλέντο δεν είναι θείο χάρισμα;
«Πιστεύω ότι με κάποιο ταλέντο γεννιούνται όλοι. Αυτό όμως δεν φτάνει. Αν γυρίσετε το κεφάλι σας, θα δείτε γύρω σας πολλά ταλέντα… Οι εκλεκτοί του Θεού όμως σπανίζουν. Αλλο ταλέντο, άλλο εκλεκτός του Θεού. Υπάρχει διαφορά».
Επιλέγει ποτέ ο Θεός έναν εκλεκτό χωρίς ταλέντο;
«Μερικές φορές. Βλέπεις ανθρώπους που δεν έχουν κανένα ταλέντο και όμως τα μάτια μας δεν μπορούν να ξεκολλήσουν από πάνω τους. Το ταλέντο είναι ικανότητα, το θείο δώρο είναι κάτι άπιαστο. Είναι αυτό που όταν το συναντάμε το νιώθουμε αλλά είναι άπιαστο και ανεξήγητο. Τα θεία δώρα είναι από τα μυστήρια της ζωής».
Εσείς, εκτός από εκλεκτός, είστε και ταλαντούχος;
«Ναι… Ετσι νομίζω».
Το ταλέντο σας το συναντήσατε όταν εμφανίστηκε στη ζωή σας ο Θεός; Ή υπήρξε μια πρώτη στιγμή πριν από αυτό το γεγονός;
«Οχι, δεν υπήρξε για μένα πρώτη στιγμή. Σε όλη μου τη ζωή είχα μια επαφή με το ταλέντο. Πάντα ό,τι ήχο και αν άκουγα μπορούσα χωρίς αμφιβολία να τον μετατρέψω σε κάτι δικό μου. Ποτέ δεν άκουγα απλώς μουσική. Πάντα πατούσα πάνω στη μουσική και την έκανα δική μου. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου έτρωγα μουσική και χόρταινα. Εγώ την καταπίνω τη μουσική. Ποτέ δεν άκουσα απλώς μουσική». (γέλια)
Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο χαμηλότερο και στο υψηλότερο σκαλοπάτι της ζωής;
«Μεγάλη».
Ποια είναι η διαφορά;
«Ποιες είναι οι διαφορές, θέλετε να πείτε. Επειδή δεν είναι μόνο μία…».
Σωστά… Εσείς όμως πείτε μου μία.
«Συνήθως οι άνθρωποι όταν βρίσκονται στα χαμηλότερα σκαλοπάτια είναι πιο έντιμοι. Συνήθως ανεβαίνουμε τα σκαλοπάτια της ζωής οδηγούμενοι στην ανεντιμότητα. Ή μάλλον χάνοντας την εντιμότητά μας. Παράξενο; (γέλια) Αυτό συμβαίνει… Εγώ το βρίσκω φυσικό. Είναι δύσκολο να μείνεις έντιμος ανεβαίνοντας τα σκαλοπάτια».
Από τι κινδυνεύει ένας άνθρωπος όταν έχει καταφέρει να ανεβεί στο υψηλότερο σκαλοπάτι της ζωής;
«Από χαζομάρα. (γέλια) Στα υψηλότερα σκαλοπάτια οι άνθρωποι γίνονται χαζοί».
Γιατί;
«Η χαζομάρα ευδοκιμεί στα ψηλά. Εκεί πετάει, εκεί σε βρίσκει. Οσο είσαι κοντά στη γη, στο έδαφος, δύσκολα γίνεσαι χαζός. Η επιβίωση θέλει εξυπνάδα για να μη σε εξαφανίσει. Η εξυπνάδα είναι το κύριο όπλο για να επιβιώσουμε και να ξεφύγουμε από την επιβίωση… Εγώ στα ψηλά σκαλοπάτια της ζωής δεν συνάντησα παρά μόνο χαζούς. Ακόμη και έξυπνους που γνώρισα σε άλλες φάσεις της ζωής τους, όταν τους ξανασυνάντησα στο ρετιρέ της ζωής είχαν γίνει χαζοί. (γέλια) Οι άνθρωποι μακριά από τη γη, όσο απομακρύνονται από το έδαφος, χάνουν τον εαυτό τους. Ισως γιατί το έδαφος είναι η φυσική τους κατάσταση και όχι ο αέρας. Οπως τα πουλιά βρίσκουν τον εαυτό τους στον αέρα, οι άνθρωποι εκεί τον χάνουν».
Εσείς στα ψηλά δεν κινδυνέψατε να χάσετε τον εαυτό σας;
«Φοβήθηκα μερικές φορές πολύ».
Πού έχετε φοβηθεί περισσότερο; στα χαμηλά ή στα ψηλά;
«Στα ψηλά».
Γιατί;
«Στα ψηλά όταν βρεθείς συνήθως δεν είσαι προετοιμασμένος… Δεν είσαι έτοιμος να αντιμετωπίσεις το ύψος. Το ύψος είναι απειλητικό για τον άνθρωπο».
Από τι κινδυνεύει περισσότερο ο άνθρωπος που έρχεται στη ζωή;
«Νομίζω ότι σας είπα. Στα ψηλά χάνεις πιο εύκολα τον εαυτό σου. Και εκεί δεν υπάρχει κανένας να σε βοηθήσει. Οσο πιο ψηλά τόσο πιο μόνος».
Και πώς αντιμετωπίσατε εσείς όλη αυτή την εκτίναξη στα ύψη;
«Στα ψηλά είναι πιο εύκολο να το ρίξεις στα ναρκωτικά. Σε περιστοιχίζουν οι ωραίες γυναίκες! Αλλά το κυριότερο είναι ότι μπαίνουν στη μέση τα πολλά λεφτά. Με τα πολλά λεφτά μπορείς να αγοράσεις τα πάντα, εκτός από τον εαυτό σου. Αλλά αυτό επειδή δεν είμαστε έτοιμοι όταν φθάνουμε στην κορυφή δεν το ξέρουμε…. Νομίζουμε ότι με τα λεφτά θα κερδίσουμε τον χαμένο μας εαυτό. Ξοδεύουμε τα πάντα και τελικά χωρίς να το καταλάβουμε βρισκόμαστε πάλι στον λάκκο».
Πέφτει κανείς πιο εύκολα από την κορυφή; Πολύ λένε ότι δύσκολα ανεβαίνεις, εύκολα πέφτεις…
«Εύκολα πέφτεις αν δεν έχεις βρει τον εαυτό σου. Κανένας που βρήκε τον εαυτό του στην κορυφή δεν έπεσε. Χωρίς τον εαυτό σου όμως είσαι φτερό στον άνεμο».
Τι σας συγκινεί στα ψηλά; Τι σας συγκινεί περισσότερο;
«Προσωπικά τίποτε από όλα αυτά που έχει η κορυφή δεν με συγκινεί πια».
Συνεχίζετε να παίρνετε ναρκωτικά;
«Οχι… Σπάνια».
Γιατί παίρνατε ναρκωτικά κάποτε;
«Ενας άνθρωπος σαν εμένα καταλήγει να παίρνει ναρκωτικά όταν νιώθει ότι δεν αγαπιέται πια! Εγώ δεν αντέχω να μην αγαπιέμαι, να είμαι μόνος μου, να είμαι φτωχός…».
Ακούω συχνά κάποιους που τα έχουν ζήσει όλα στη ζωή τους, και τα ψηλά και τα χαμηλά, να λένε: «Χίλιες φορές φτωχός παρά πλούσιος». Συμφωνείτε;
«Οχι, όχι… Αυτά είναι μαλακίες. Δεν υπάρχει χειρότερο από τη φτώχεια· να θες κάτι και να μην μπορείς να το αποκτήσεις. Στον πλούτο επίσης είναι κακό να γίνεσαι ένα με το χρήμα. Πολλοί κάνουν ό,τι κάνουν από ένα σημείο και μετά μόνο για το χρήμα. Ερωτεύονται τα λεφτά. Τα λεφτά όμως είναι απλώς κάτι που χρειαζόμαστε. Τίποτε περισσότερο, τίποτε λιγότερο. Αυτό από μόνο του τα κάνει κάτι σημαντικό και απαραίτητο. Ακόμη και ο Θεός έχει ανάγκη τα λεφτά».
Ναι, ε; Αυτό δεν το έχω ξανακούσει…
«Δεν ξέρετε ότι ο Θεός έγινε ξυλουργός για να ζήσει;».
Οχι μόνο για αυτό όμως…
«Αλλά και για αυτό… Αν δεν δούλευε όπως όλοι οι άλλοι δεν θα τον πίστευε κανένας. Κανένας δεν πιστεύει έναν εκλεκτό που δεν βασανίζεται για να πετύχει ό,τι και αυτοί».
Πιστεύετε ότι αλλάξατε τη μαύρη μουσική;
«Δεν πιστεύω σε μαύρη και άσπρη μουσική».
Πιστεύετε ότι ένας μαύρος κάνει άλλη μουσική από έναν λευκό;
«Δεν ξέρω γιατί ρωτάτε… Προσωπικά στο αίμα μου έχω τέσσερις διαφορετικές γραμμές αίματος: από τη μητέρα μου κρατώ από τους Γιαπωνέζους και τους Ινδούς· από την πλευρά του πατέρα μου από τους Ατζέκους και τους Ινδιάνους της φυλής των Απάτσι».
Δεν μου απαντήσατε όμως…
«Εγώ την ενέργειά μου δεν την παίρνω από το χρώμα του δέρματός μου… Την ενέργεια μου τη δίνουν ο ίδιος ο εαυτός μου και ο Θεός».
Αλήθεια, τι είναι αυτό που σας πιάνει κάποιες στιγμές και τα ανατρέπετε όλα στη ζωή σας;
«Για μένα ο κόσμος έχει ενδιαφέρον όταν τον ανακατεύουμε. Και η θάλασσα έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον ταραγμένη παρά ήρεμη. Βέβαια και η ηρεμία κρύβει πάντα και μια επερχόμενη καταιγίδα… Σημασία έχει να τα καταφέρνει κανείς στην τρικυμία. Ολοι οι άνθρωποι συγκινούνται με την αναταραχή αλλά σπάνια την επιδιώκουν… Φοβούνται».
Πολλοί είναι αυτοί που υποκύπτουν σε περιόδους αναταραχής αυτό και μόνο δικαιολογεί τον φόβο των ανθρώπων…
«Εγώ δεν φοβάμαι τις αναταραχές. Από τις αναταραχές άλλωστε βγήκα πάντα νικητής. Κινδύνεψα αλλά νίκησα. Δεν αντέχω μια ζωή ίδια, μια καινούργια ημέρα σαν τη χθεσινή. Τι σκατά καινούργια ημέρα είναι αυτή; Η ζωή είναι μια δοκιμασία, ένα συνεχές μέτρημα. Μετριέμαι σημαίνει υπάρχω».
Τι σας έπιασε και κάνατε μια ένοπλη ληστεία όταν όλα στη ζωή σας πήγαιναν μια χαρά; Φαντάζομαι ότι δεν ληστέψατε τότε για να επιβιώσετε… Τότε που το κάνατε τα είχατε όλα.
«Δεν έγιναν έτσι τα πράγματα».
Μα καταδικαστήκατε…
«Αυτό είπαν οι άλλοι… Αυτοί που με συνέλαβαν και με έριξαν στη φυλακή. Επρεπε κάτι να πουν για να δικαιολογήσουν τη σύλληψή μου. Αυτοί το μόνο που ήθελαν ήταν να με συλλάβουν… Αν η εξουσία θέλει να σε τυλίξει σε μια κόλλα χαρτί, βρίσκει τον τρόπο. Η εξουσία είναι έτοιμη να κάνει το ψέμα σημαία αν πρόκειται να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα».
Γιατί η εξουσία ήθελε να σας τυλίξει σε μια κόλλα χαρτί;
«Επειδή ήμουν μαύρος, πλούσιος και διάσημος».
Και λοιπόν;
«Αυτό δεν το αντέχουν οι ασπροκόλληδες της Αμερικής».
Γιατί;
«Ζηλεύουν κάθε πετυχημένο μαύρο! Ολοι οι λευκοί Αμερικανοί είναι προκατειλημμένοι με τους μαύρους. Ή μάλλον όχι όλοι· η κυβέρνηση όμως είναι».
Γιατί ενοχλούνται από τους μαύρους; Τι είναι αυτό που τους τη δίνει; Εχετε καταλάβει τι τους τη δίνει τώρα πια;
«Ισα ίσα, τώρα πια τους τη δίνουμε ακόμη περισσότερο. Τους ενοχλεί το ότι από τους μαύρους ξεκινούν τα πάντα. Βέβαια κάνουν τα πάντα για να μην μπορέσουν οι μαύροι να ελέγξουν αυτά που ξεκινούν από αυτούς από τους μαύρους εννοώ. Ολη η κυβέρνηση αυτό προσπαθεί. Να μην πάρουν οι μαύροι τον έλεγχο αυτών που ανακάλυψαν. Η επανάσταση στη μουσική έχει πάντα έναν μαύρο επαναστάτη από πίσω, όμως οι λευκοί πάντα την εκμεταλλεύονται. Αυτό είναι το μόνο που μπορούν να κάνουν πια… Να ελέγχουν αυτά που φτιάχνουμε εμείς οι μαύροι».
Εσάς σας αντιμετωπίζουν ως επαναστάτη στον χώρο της μουσικής;
«Νομίζω ναι. Αυτό φάνηκε από το γεγονός ότι στην αρχή δεν έκαναν όλοι αυτοί τίποτε άλλο από το να μου κλείνουν τις πόρτες. Προσπάθησαν πολύ να μη γίνω ό,τι έγινα. Αλλά τα αυθεντικά πράγματα βρίσκουν πάντα τρόπο να μπουν στις ψυχές των ανθρώπων. Το αυθεντικό, και να του κλείσεις την πόρτα, θα μπει από το παράθυρο στις ψυχές των ανθρώπων. Και να του κλείσεις το παράθυρο, θα μπει από τη χαραμάδα, θα ρίξει τον τοίχο, αν χρειαστεί… Σε μένα τώρα πια τους ενοχλούν όλα, ακόμη και το ότι έχω δίπλα μου όμορφες ξανθές γυναίκες».
Από ό,τι διαπιστώνω όμως σας έλκει το λευκό… Είναι τυχαίο που προτιμάτε τις λευκές γυναίκες;
«Με έλκει η ομορφιά… Και μια όμορφη λευκή ξανθιά γυναίκα μπορεί να μου κλέψει το μυαλό».
Μια μαύρη όμορφη κυρία;
«Για εμένα οι ξανθές λευκές γυναίκες είναι οι ωραιότερες. Δεν είναι θέμα φυλετικό. Απλώς αυτή είναι η αισθητική προτίμησή μου. Μην προσπαθείτε να βγάλετε άλλα συμπεράσματα από αυτή την προτίμησή μου».
Υπάρχει ένας μουσικός που να σας έχει επηρεάσει σε τέτοιο βαθμό που να πείτε: «Αν δεν υπήρχε αυτός μπορεί να είχα γίνει κάτι άλλο στη ζωή μου;».
«Ο Λιούις Τζόρνταν».
Από όσους έχετε επηρεάσει υπάρχει κάποιος που εκτιμάτε περισσότερο;
«Ο Εμ Σι Χάμερ. Οχι μόνο καλός μουσικός αλλά και καλός άνθρωπος. Είναι ο μόνος που επηρεάστηκε από εμένα αλλά δεν με αντέγραψε. Οι περισσότεροι δεν επηρεάζονται, απλώς επηρεάζουν. Ο Χάμερ κάνει κάτι περισσότερο από αυτό. Παίρνει κάτι που έχεις κάνει εσύ και το πάει σε άλλο δρόμο… Στον δρόμο του. Οπως και αυτή (δείχνει τη λευκή ξανθιά γυναίκα που κάθεται πλάι του), και αυτή παίρνει διάφορα πράγματα αλλά τα κάνει κάτι δικό της. Γι’ αυτό την έχω πλάι μου».
Και εγώ που νόμιζα ότι την έχετε επειδή είναι όμορφη;
«Υπάρχουν πολλές χιλιάδες όμορφες γυναίκες που θα ήθελαν να είναι κοντά στον Τζέιμς Μπράουν. Οχι γιατί είμαι όμορφος… επειδή είμαι ο Τζέιμς Μπράουν απλώς. Εγώ όμως ποτέ δεν διαλέγω με μόνο κριτήριο την ομορφιά».
Η ομορφιά όμως παίζει ρόλο έτσι δεν είναι;
«Ναι. Η ομορφιά είναι σπάνιο πράγμα αλλά για τους σπάνιους ακόμη και η ομορφιά είναι σε αφθονία. Είμαι τυχερός σε αυτό. Εγώ διαλέγω ανάμεσα σε όμορφες μόνο γυναίκες, επομένως η ομορφιά δεν είναι ο μπούσουλάς μου. Φροντίζω πάντα όσοι είναι γύρω μου να παίρνουν κάτι από εμένα και να το κάνουν κάτι. Οχι μόνο να παίρνουν. Ενας που παίρνει από εσένα χωρίς να το κάνει κάτι είναι σαν να σε σπαταλάει. Λιγοστεύω και εγώ όταν δίνω σε ανθρώπους που δεν κάνουν τίποτε αυτό που τους δίνω. Γίνομαι περισσότερος μεγαλύτερος όταν δίνω σε ανθρώπους όπως ο Χάμερ».
Δεν μπορεί ένας άνθρωπος να είναι πλάι σας χωρίς να παίρνει τίποτε από εσάς;
«Οχι. Ολοι παίρνουμε και δίνουμε στους γύρω μας ανά πάσα στιγμή. Γι’ αυτό συνυπάρχουμε. Αυτό το πάρε-δώσε μας κάνει να κάνουμε παρέα. Να είμαστε μαζί. Αν δεν υπήρχε αυτή η ανάγκη δεν θα χρειαζόταν να ζούμε ως κοινωνία. Αυτό μας διώχνει τους φόβους, αυτό μας κάνει δημιουργούς: το πάρε-δώσε. (Γυρίζει προς την ξανθιά λευκή κυρία.) Ξέρετε αυτή τη γυναίκα ίσως την παντρευτώ». (γέλια)
Γιατί ίσως; Τι είναι αυτό που θα κάνει το ίσως γεγονός και βεβαιότητα;
«Η συμπεριφορά της». (γέλια)
Μα γιατί να αλλάξει η συμπεριφορά της;
«Είναι απλό. Κάποια στιγμή οι γυναίκες ζώντας με έναν άνθρωπο σαν και εμένα νιώθουν την ανάγκη να γίνουν και αυτές αρχηγοί. Αυτό τις χαλάει».
Δεν υπάρχουν γυναίκες αρχηγοί;
«Για εμένα μόνο οι άντρες είναι αρχηγοί. Οταν οι γυναίκες αρχίζουν να το παίζουν αρχηγοί γίνονται άντρες. Χάνουν τη θηλυκότητά τους. Αυτό μπορεί να είναι σωτήριο γι’ αυτές και για τις υπόλοιπες γυναίκες αλλά για εμένα παύουν να είναι το ίδιο ελκυστικές. Οι γυναίκες ηγέτες παύουν να έχουν ενδιαφέρον για έναν άντρα. Ολοι ψάχνουμε στη γυναίκα αυτό που δεν έχουμε ως άντρες».
Ποιο ρόλο έπαιξαν στη ζωή σας οι γυναίκες; Σας βοήθησαν ή σας κατέστρεψαν;
«Μπορεί να έπαιξαν και τους δύο ρόλους. Αυτό όμως που έχω να σας πω όμως για τις γυναίκες είναι ότι δεν μπορώ να τις αποχωριστώ. Είναι σαν τη δύναμη που προέρχεται από τον Θεό. Με μια γυναίκα γίνομαι πολύ πιο δυνατός. Μπορώ να κάνω έρωτα όλο το βράδυ».
Η ξανθιά κυρία δίπλα του συμπληρώνει:
«Ξέρετε στην Αμερική είναι κάτι που το συνηθίζουμε… να κάνουμε έρωτα όλο το βράδυ».
Υπήρξε μια στιγμή που νιώσατε τον «Τζέιμς Μπράουν» να πέφτει επάνω σας και να σας πλακώνει; Με άλλα λόγια να σας φυλακίζει το ίδιο το όνομά σας;
«Οχι ποτέ. Ποτέ δεν σκέφτηκα: “Τι καλά να ήμουν κάτι άλλο”. Ποτέ δεν θέλησα να είμαι κάτι άλλο από αυτό που είμαι. Είμαι ο εαυτός μου. Αισθάνομαι περίφημα που ο Θεός με έφτιαξε ακριβώς όπως είμαι. Αυτό που ο καθένας από τους εκλεκτούς του Θεού έχει να προσφέρει στην ιστορία της μουσικής είναι η αυθεντικότητά του, ο εαυτός του».
Υπάρχουν κάποιοι μουσικοί που αν δεν είχαν εμφανιστεί ποτέ η ιστορία της μουσικής θα ήταν τελείως διαφορετική;
«Υπάρχουν μερικοί. Ο Φρανκ Σινάτρα, η Νταϊάνα Ρος, η Τζάνις Τσόπλιν, η Αρίθα Φράνκλιν, ο Τελόνιους Μονκ… ».
Γιατί αξίζει να ζούμε όλοι εμείς ενώ δεν είμαστε εκλεκτοί του Θεού;
«Για να δούμε από κοντά και να ζήσουμε κάτι σπάνιο. Η ζωή είναι ένα σπάνιο δώρο. Αν θέλετε αξίζει να ζούμε για ό,τι δεν μπορούμε να αγοράσουμε».
Οπως;
«Πρώτα πρώτα τη ζωή. Η ζωή είναι το πρώτο που δεν μπορούμε να αγοράσουμε. Μετά την ομορφιά, την αγάπη, την ειρήνη, την ομόνοια, την παιδική ηλικία. Και πολλοί άνθρωποι σε αυτή τη ζωή χάνουν την παιδική ηλικία τους δυστυχώς».
Εσείς τη ζήσατε ή τη χάσατε;
«Ενα μεγάλο μέρος της το έχασα. Μεγάλωσα χωρίς μάνα και πατέρα. Μεγάλωσα μόνο με τη θεία μου και τον ξάδερφό μου. Ημουν μαζί τους όταν δεν ήμουν στο αναμορφωτήριο». (γέλια)
Πώς είναι να περνάει ένα παιδί το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής ηλικίας του στο αναμορφωτήριο;
«Υποθέτω καλύτερα από το να τριγυρνάει στους δρόμους. Για εμένα ήταν ένας τρόπος να μη χαθώ. Αλλωστε είναι καλύτερος ο κόσμος όταν τον βλέπεις από το χαμηλότερο δυνατό σημείο. Δεν μπορείς να φανταστείς τα χειρότερα και σκέφτεσαι μόνο τα καλύτερα. Ξέρεις, δεν μπορείς να πέσεις πιο κάτω. Το μόνο που μπορείς είναι να ανέβεις λίγο πιο επάνω από εκεί που είσαι».
Τι είναι αυτό που σας κάνει να συνεχίζετε στα 66 σας χρόνια να ανεβαίνετε στη σκηνή;
«Μα το να ανεβαίνω στη σκηνή είναι το μόνο που έμαθα να κάνω και που αγάπησα στη ζωή μου πραγματικά. Σας ενοχλεί να με βλέπετε επάνω στη σκηνή σε αυτή την ηλικία;».
Οχι βέβαια.
«Μπορεί να μην είμαι πια τέλειος, είμαι όμως τέλειος». (γέλια) Υπάρχει και τελειότητα και τελειότητα. Μου έχουν πει ότι υπάρχει ακόμη και τέλεια πτώση. (γέλια) Η τελειότητα είναι παντού παρούσα».
Η τελειότητα κάνει την ομορφιά;
«Οχι βέβαια. Η ομορφιά είναι υπεράνω κάθε λογικής. Επιβάλλεται δεν επιβάλλει».
Δεν σας καταλαβαίνω…
«Η Σάρον Στόουν μπορεί να έχει στο σώμα της κρυμμένες του κόσμου τις ατέλειες και όμως είναι όμορφη γιατί σου επιβάλλεται. Ετσι όμορφη είναι και η Νταϊάνα Ρος και η βασίλισσα της Αγγλίας». (γέλια)
Η Ελισάβετ εννοείτε;
«Ναι… Δεν είναι όμορφη. Ο Κάρολος δεν είναι το ίδιο όμορφος συμφωνώ! (γέλια) Είναι καλούτσικος. Είναι λίγο μαλθακός».
Εχετε συναντήσει από κοντά τη βρετανική βασιλική οικογένεια;
«Ναι… Είναι υπέροχη η βασίλισσα, οι υπόλοιποι όμως δεν έχουν μεγάλο ενδιαφέρον. Η Νταϊάνα ήταν η πιο όμορφη γυναίκα που έχω γνωρίσει. Από τον Κάρολο το μόνο που έμαθα είναι να φοράω τα υπέροχα μαύρα δερμάτινα γάντια. (Παίρνει τα γάντια του και αρχίζει να τα βάζει δείχνοντάς μας τι του έμαθε ο Κάρολος.) Το παν στη ζωή είναι να δώσεις ένα καλό δυνατό χτύπημα… (κάνει το γαντοφορεμένο του χέρι γροθιά και χτυπάει στον αέρα) υπήρξα ξέρετε μποξέρ και έχω μάθει τι σημαίνει μοιραίο χτύπημα. Σέβομαι τα μοιραία χτυπήματα».
Πότε ένα χτύπημα είναι μοιραίο;
«Το μόνο που μπορώ να σας πω τώρα κύριε Λάλα, είναι ότι πεινάω σαν λύκος. Σας ευχαριστώ για την κατανόηση».
Και εγώ σας ευχαριστώ.
(Ο νονός της σόουλ σηκώνεται, υπογράφει επάνω σε ένα λευκό χαρτί, παίρνει αγκαζέ την ξανθιά λευκή κυρία του και χάνεται στο σκοτάδι των διαδρόμων του Ε’ ορόφου του ξενοδοχείου «Αστήρ Παλλάς» όπου διαμένει.)
