“Είμαι ένας ευγενής σαλτιμπάγκος”
Στο ίδιο σπίτι, στο Παγκράτι, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, ο Βασίλης Παπαβασιλείου μου μιλούσε για τον «Κύνα», την παράσταση που θα σκηνοθετούσε εκείνο το καλοκαίρι. Δώδεκα χρόνια μετά, στο ίδιο διαμέρισμα (γεμάτο βιβλία, εφημερίδες και αφίσες), τον έχω και πάλι απέναντί μου, με μια κούπα καφέ στο χέρι και τα τσιγάρα να διαδέχονται το ένα το άλλο. Εχουν μεσολαβήσει πολλές συναντήσεις. Τούτη τη φορά όμως το κλίμα είναι διαφορετικό: γιορτάζοντας, ατύπως, τα τριακοστά θεατρικά του γενέθλια -το 1975 αποφοίτησε από τη Σχολή του Θεάτρου Τέχνης, νιώθει πραγματικά καλά. H επέτειος αυτή συμπίπτει με την παράσταση που έστησε στην Πάτρα – και από αύριο φιλοξενείται στην Αθήνα. Μια παράσταση που βασίζεται στο έργο του Εντουάρντο ντε Φιλίπο «Ανθρωπος και αρχοντάνθρωπος» και έχει τον τίτλο «Αν μια νύχτα του χειμώνα…», φράση που παραπέμπει στον Ιταλο Καλβίνο.
«Για πρώτη φορά εκτίθεμαι σε τέτοιον βαθμό και σε όλα τα επίπεδα» λέει ο Βασίλης Παπαβασιλείου που διασκεύασε (προσέθεσε πρόλογο και ξανάγραψε την τρίτη πράξη), σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί. «Ισως είναι μία από τις προσωπικότερες παραστάσεις μου που για να πραγματοποιηθεί χρειάστηκε να επιστρατευθούν τόσοι τρίτοι, ο Ντε Φιλίπο, ο Πιραντέλο και ο Καλβίνο. Οπως λέει ο Σεφέρης, “τα λόγια μας είναι παιδιά πολλών ανθρώπων”. Γιατί τώρα υπάρχει και η συγγραφική διάσταση, οπότε και κατά κάποιον τρόπο ολοκληρώνομαι ως σαλτιμπάγκος. Φεύγοντας από τη Θεσσαλονίκη, πριν από οκτώ χρόνια, ανέλαβα τον ρόλο του σαλτιμπάγκου, ενός ελπίζω ευγενούς σαλτιμπάγκου. Τώρα νομίζω ότι συμπληρώνεται το πορτρέτο».
Εδώ και περισσότερο από έναν χρόνο ο δραστήριος δημιουργός νιώθει πολιτογραφημένος Πατρινός. Το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο της αχαϊκής πρωτεύουσας τον κάλεσε να παρουσιάσει τον μονόλογό του «Ελένη» του Γιάννη Ρίτσου. Ακολούθησε η «Ψευτοϋπηρέτρια» του Μαριβό και τώρα ήρθε η σειρά του έργου «Αν μια νύχτα του χειμώνα…». Ευτυχής που δουλεύει στο θέατρο Απόλλων, σου μεταφέρει μιαν αγάπη για την Πάτρα, τους κατοίκους και τη σχέση της με την τέχνη. «Νομίζω ότι η Πάτρα σήμερα είναι ένας πόλος δημιουργίας, ο σημαντικότερος εκτός Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Σε μια πόλη 25.000 κατοίκων τη δική μας παράσταση είδαν 8.000 θεατές…» μου αναφέρει με υπερηφάνεια για τη δουλειά του αλλά και την πόλη.
Το νήμα της ιστορίας ξεκινάει με ένα μπουλούκι που καταφθάνει σε ένα θέρετρο κοντά στη Νάπολι για να δώσει κάποιες παραστάσεις. Μόνο που αυτή η παράσταση δεν πρέπει να φθάσει ποτέ στο κοινό. Ο θιασάρχης, για να αποφύγει τα δυσάρεστα, παθαίνει ένα ατύχημα και η δράση μεταφέρεται στο μεγαλοαστικό σαλόνι ενός γιατρού. «Από το θέατρο της σκηνής μεταφερόμαστε στο θέατρο της κοινωνικής ζωής» σχολιάζει. «Στον επίλογο το μοτίβο της προδοσίας που έχουμε ήδη δει να αναπτύσσεται – ο θίασος της συμφοράς προδίδει τον συγγραφέα, μια γυναίκα προδίδει τον σύζυγό της, καταλήγει στον ευγενή σαλτιμπάγκο, που προδίδει όλους γράφοντας το δικό του έργο». Αλλωστε η επίδραση του Σαίξπηρ στον ναπολιτάνο συγγραφέα είναι δεδομένη και η προδοσία αποτελεί αγαπημένο θέμα του Βάρδου.
Μέσα στα 30 χρόνια που κινείται στον χώρο ο Βασίλης Παπαβασιλείου παραμένει, όπως επισημαίνει, δύσπιστος προς το θέατρο: «Ανήκω σε εκείνους που συνεχίζουν να δυσπιστούν ενώ γνέφω καταφατικά στη δύναμη του θεάτρου. Το ερώτημα “πώς συμβαίνει θέατρο;” τίθεται για μένα κάθε φορά. Αυτός άλλωστε είναι ο λόγος ύπαρξης της τέχνης: να δημιουργεί τη θερμοκρασία και να προκαλεί την απόλαυση της ερώτησης. Αν υπάρχει ένα στοιχείο που προσδίδει μια ένταση σε αυτό που κάνω, είναι ο αγώνας για το ξεπέρασμα της δυσπιστίας… Και από προέλευση και από χαρακτήρα έχω τις προϋποθέσεις του (ασφυκτικά ενίοτε) διανοητικού ελέγχου αυτού που κάνω. Το θέατρο με δίδαξε κάτι: μπορεί να αθωώνει τον υποψιασμένο και να υποψιάζει τον αθώο. H ικανότητα προς παίγνιο, αυτό είναι το πιο σημαντικό στο θέατρο αλλά και στη ζωή». «Είχατε προβλέψει τότε πού θα είστε σήμερα;» τον ρωτώ. Προτού μου απαντήσει τον ακούω να γελάει δυνατά. «Οχι. Πηγαίνοντας στο Θέατρο Τέχνης ήξερα ότι ήθελα να γίνω σκηνοθέτης. Απλώς δόθηκα στον ρόλο του μαθητή και του ηθοποιού. Μετά άρχισαν όλα τα άλλα, η ιστορία της Σκηνής, της Εποχής, η ανάληψη άλλων ευθυνών (σ.σ.: καλλιτεχνικός διευθυντής στο ΚΘΒΕ). Οχι, δεν μπορούσα να προβλέψω… Και αν με ρωτούσατε πριν από πέντε χρόνια αν θα επανέλθω στη σκηνή, θα σας έλεγα “δεν το βλέπω”. Καταλυτικό ρόλο έπαιξε ο Ρίτσος με την “Ελένη”» προσθέτει.
Και σαν να ξανάπιασε το νήμα από την αρχή ομολογεί: «Δεν ξέρω ποιο είναι το πρόσωπο της Ιθάκης, ξέρω όμως τι σημαίνει να ταξιδεύει κανείς μέσα στη θάλασσα του θεάτρου, που είναι η θάλασσα της ζωής. Αλλωστε έχω την αίσθηση ότι δεν απέφυγα κανένα από τα καθοριστικά ραντεβού της ζωής μου. Εγινε ο κύκλος και τώρα κάνω ένα άλλο ξεκίνημα…».
Το έργο του Εντουάρντο ντε Φιλίπο «Αν μια νύχτα του χειμώνα…» παρουσιάζεται από το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας στην Αθήνα. Διασκευή – σκηνοθεσία: Βασίλης Παπαβασιλείου, μετάφραση: Λουίζα Μητσάκου, σκηνικό – κοστούμια: Μαρί-Νοέλ Σεμέ, μουσική επιμέλεια: Κώστας Θωμαΐδης, φωτισμοί: Θέμης Μουμουλίδης. Παίζουν: Βασίλης Παπαβασιλείου, Αιμίλιος Χειλάκης, Σοφία Σεϊρλή, Αθηνά Μαξίμου, Ηλίας Ζερβός, Γιάννης Κρανάς, Περικλής Βασιλόπουλος, Χρόνης Παυλίδης, Αννέτα Κοτσαρίδου. Πρεμιέρα αύριο Δευτέρα (28/2) στο Θέατρο Τέχνης της οδού Φρυνίχου (Φρυνίχου 14, Πλάκα, τηλ. 210 3222.464), στις 21.00. Παραστάσεις ως τις 24 Απριλίου.
