Η πόλη του απρόβλεπτου
Το απρόβλεπτο είναι που κάνει την Αβάνα μια τρομακτικά ενδιαφέρουσα πόλη. Από το πρωί που θα ξυπνήσεις ως το βράδυ είναι αδύνατον να φανταστείς τι μπορεί να σου συμβεί και πραγματικά χρειάζεται πειθαρχία για να ακολουθήσεις ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Ολα είναι πιθανά: μπορεί να περάσεις δύο ώρες στο ντους, με τα σαπούνια στα μάτια, λόγω προσωρινής διακοπής της παροχής νερού ή μπορεί να βρεθείς παντρεμένος με μια εκπληκτική μουλάτα ή αντίστοιχα με έναν πρασινομάτη μελαχρινό ή ακόμη να εμπλακείς σε περίεργες διαπραγματεύσεις, από το να αγοράζεις αμφίβολης ποιότητας πούρα στη μαύρη αγορά ως το να παζαρεύεις το διαβατήριό σου για λίγα δολάρια.
Τώρα που η λέξη «επανάσταση» στον δυτικό μας κόσμο εμφανίζεται μόνο στα διαφημιστικά σλόγκαν των κινητών τηλεφώνων, η φράση «Creemos en la Revolucion» («Πιστεύουμε στην Επανάσταση»), η οποία είναι και η πρώτη εικόνα που αντικρίζεις κατεβαίνοντας την αερόσκαλα στο αεροδρόμιο της Αβάνας, δημιουργεί αρχικά έναν περίεργο ενθουσιασμό στον ευρωπαίο ταξιδιώτη. Ειδικά όταν η εφηβεία σου έχει κατά κάποιον τρόπο καταναλωθεί στον μηδενισμό των Sex Pistols και στη σκοτεινή τεχνοκρατική αντίληψη της δεκαετίας του ’80.
Δυστυχώς αλλά φυσικά ύστερα από λίγο, συνειδητοποιώντας την έκταση της προπαγάνδας δεν υπάρχουν γιγαντοδιαφημίσεις προϊόντων αλλά άπειρες γιγαντοαφίσες και φωτογραφίες του Τσε Γκεβάρα, με κλασικά πια μηνύματα, όπως «Hasta la Victoria siembre, commandante» , αντικρίζοντας την πραγματικότητα, ο αρχικός ενθουσιασμός εξαφανίζεται.
Τη θέση του όμως παίρνει ο θαυμασμός για το κουράγιο και τη δύναμη αυτών των ανθρώπων να παλεύουν για την καθημερινή επιβίωση, να πολεμούν για μια ανεξαρτησία, γεγονός που τους κάνει να ζουν τη ζωή με πάθος. Κοντσέρτο αρχιτεκτονικών ρυθμών…
Το ταξί που με οδηγεί στη Habana Vieja, την Παλιά Αβάνα, όπως ονομάζεται το κέντρο της πόλης, είναι ένα παλιό Φορντ του ’50. Ακόμη και η μετακίνηση στην Κούβα μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: είτε με τον νόμιμο, δηλαδή με τα κρατικά ταξί, είτε με τον παράνομο, δηλαδή με τα particular, τα ιδιωτικά αυτοκίνητα όπου το μίσθωμα γίνεται με συμφωνία και είναι ο πιο βολικός τρόπος να κινηθείς όχι μόνο μέσα στην Αβάνα αλλά και για να ταξιδέψεις σε ολόκληρη την Κούβα. Αν το σασί το σηκώνει και ο οδηγός είναι πρόθυμος, μπορείς να «δανειστείς» λίγο από τον αέρα μιας κινηματογραφικής ταινίας του ’50, στο πίσω κάθισμα μιας αυθεντικής Chevrolet του ’56.
Διασχίζοντας τα πέντε χιλιόμετρα της παραλιακής του Malecon, του περιδέραιου της Αβάνας, όπως ονομάζεται, καταβροχθίζω τις εικόνες και η πόλη ξεδιπλώνει τη μαγεία της μπροστά μου, στα έντονα χρώματα που ξεφλουδίζουν στις προσόψεις των κτιρίων αποκαλύπτοντας τα προηγούμενα. Τα κτίρια μοιάζουν εγκαταλελειμμένα αλλά οι κάτοικοί τους το διαψεύδουν μόνο και μόνο με την παρουσία τους στα μπαλκόνια, ακουμπώντας νωχελικά στις εξώπορτες ή παίζοντας ντόμινο σε ένα τραπεζάκι μπροστά στην είσοδο.
Μια μαγική έκπληξη περιμένει τον επισκέπτη σε κάθε γωνιά της παλιάς πόλης: ξεχνώντας προσωρινά ότι βρίσκεσαι στο μέσο της Καραϊβικής, άλλοτε την απαραίτητη στάση όλων αυτών που κατευθύνονταν προς τον Ατλαντικό, νομίζεις ότι βρίσκεσαι στη Σεβίλλη ή στο Cadiz, στη Λίμα, ή στην Καρθαγένη της Κολομβίας. Οταν βρέχει μπορείς να διασχίσεις την πόλη χωρίς να πέσει πάνω σου ούτε μία σταγόνα: στοές και ατελείωτοι διάδρομοι με φιλοτεχνημένες κολόνες φέρνουν κάτι από τον ζεστό αέρα της Ανδαλουσίας και προστατεύουν από τις τροπικές βροχές.
Πέρα όμως από την παλιά πόλη, η αρχιτεκτονική είναι ένα περίεργο μείγμα μπαρόκ και Σοβιέτ. Επιβλητικά τετράγωνοι όγκοι φαντάζουν τόσο παράταιροι με το κλίμα της Καραϊβικής. Οι πολυκατοικίες με τα τετράγωνα μπαλκόνια βάφονται επίσης σε έντονα χρώματα δίνοντας έτσι μια χαρούμενη νότα στον τσιμεντένιο αυστηρό όγκο.
Αν και η Unesco έχει ανακηρύξει τη Habana Vieja σε ένα από τα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από το 1982, γύρω στα 300 κτίρια τον χρόνο καταρρέουν αφήνοντας τους κατοίκους τους σε αναζήτηση νέας στέγης και την πόλη φτωχότερη από τα σημάδια αυτής της ανυπέρβλητης ισπανοαποικιοκρατικής αρχιτεκτονικής.
Πολλά από αυτά τα υπέροχα κτίρια φιλοξενούν μουσεία ή άλλους οργανισμούς αλλά μια βόλτα πέρα από τη συνηθισμένη διαδρομή του τουρίστα στα σοκάκια της πόλης, εκεί όπου δεν έχει φθάσει ακόμη η Υπηρεσία Συντήρησης, σε μεταφέρει νοητά στη «γειτονιά» της Αθήνας της δεκαετίας του ’50. Ισως γι’ αυτό οι Ελληνες έχουν υπερδιπλασιάσει τις βίζες στην πρεσβεία της Κούβας στην Αθήνα: στην Αβάνα βρίσκει κανείς αυτό που εμείς οι νεότεροι έχουμε μόνο δει στις ελληνικές ταινίες του ’50. Τη γειτονιά, το παιχνίδι στον δρόμο, το ανοιχτό παράθυρο και την διάπλατα ανοιχτή πόρτα. Ναι, όντως… Το θέατρο του δρόμου
Η ζωή εξελίσσεται στον δρόμο και όλα μοιάζουν ένα ατελείωτο σκηνικό. Οι ρυθμοί είναι χαλαροί, άλλωστε γιατί να βιάζεται κανείς; Μια συνένοχη καρτερικότητα διακρίνει τα βλέμματα των τόσο χαρούμενων και αισιόδοξων κατοίκων της πόλης, που γίνεται ολοένα και ο πιο δημοφιλής προορισμός των περισσοτέρων Ευρωπαίων.
Λόγω της έλλειψης βενζίνης το οτοστόπ όχι μόνο είναι νόμιμο αλλά μπορεί και κάποιος να έχει κυρώσεις αν δεν εξυπηρετήσει τον «σύντροφο» που πηγαίνει στην ίδια κατεύθυνση. Ετσι στις διασταυρώσεις, ειδικά στα κομβικά σημεία της πόλης, βλέπεις ένα πολύχρωμο πλήθος, σχεδόν όλες τις ώρες της ημέρας, που περιμένει υπομονετικά να μετακινηθεί, να πάει ακόμη και στη δουλειά του.
Το πιο δημοφιλές όχημα, αν δεν έχεις αυτοκίνητο, είναι το ποδήλατο και μπορεί να αποτελέσει και σημαντική πηγή εισοδήματος. Οσοι τυχεροί κατέχουν ένα από τα ποδήλατα που εισήχθησαν από την Κίνα σε κομμάτια το 1991 τα χρησιμοποιούν για να πηγαίνουν στη δουλειά τους ή στο σχολείο αλλά πολλοί τα έχουν μετατρέψει σε ταξί για τους τουρίστες.
Ετσι τα διθέσια ταξί θυμίζουν λίγο Ινδονησία αλλά είναι ένας τρόπος να αποκτήσεις μερικά δολάρια από τους τουρίστες που αποτελούν τη μοναδική πηγή του δημοφιλούς χαρτονομίσματος. Η γεύση των παλαδάρ
Αν δεν εκμεταλλεύεσαι το ποδήλατό σου, μπορείς κάλλιστα να εκμεταλλευθείς το χολ ή το σαλόνι του σπιτιού σου και να στήσεις μία από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις που επιτρέπει η κυβέρνηση Κάστρο: το paladar, δηλαδή ένα εστιατόριο δυναμικού μέχρι 12 ατόμων, όσα επιτρέπει ο νόμος δηλαδή.
Στα παλαδάρ μπορεί κάποιος να γευτεί την κουβανική κουζίνα, που κατά βάση είναι κρεολέζικη, με κάποιους περιορισμούς: μόνο χοιρινό και κοτόπουλο σερβίρονται στα παλαδάρ. Παρ’ όλα αυτά, μπορεί κανείς να δοκιμάσει τα κλασικά πιάτα της κουβανικής κουζίνας, δηλαδή το ρύζι με τα μαύρα φασόλια, το γιούκα (ένα είδος γλυκοπατάτας) και τις τηγανητές μπανάνες (platanos frittos).
Δεν χρειάζεται να έρθει το βράδυ για να διασκεδάσει κανείς στην Αβάνα. Από το μεσημέρι κιόλας οι μουσικοί ξεκινούν το κεφάτο πρόγραμμά τους και τα mohito και cuba libre, τα πιο δημοφιλή κοκτέιλ, αλλάζουν χέρια σαν ψωμί. Γύρω στα 100 διαφορετικά κοκτέιλ αριθμεί ο επίσημος οδηγός των μπάρμεν στην Αβάνα.
Η νύχτα όμως έχει μια άλλη μαγεία.
El carino que te tengo, Την αγάπη που σου έχω
Υο no lo puedo negar, δεν μπορώ να αρνηθώ.
Se me sale la babita, Μου τρέχουνε τα σάλια.
Υο no lo puedo evitar, Δεν μπορώ να το αποφύγω
Το τραγούδι αυτό, το «Chan Chan», που έγραψε ο Compay Segundo, 89 χρόνων σήμερα, έφερε στα CD player των έθνικ μπαρ της Ευρώπης ο γνωστός για τις διεθνείς συνεργασίες του Ry Cooder. Είναι το αγαπημένο κομμάτι των τουριστών, πράγμα που έχουν καταλάβει οι περιπλανώμενες κομπανίες που τραγουδούν στα ζευγαράκια που αγκαλιάζονται στο Malecon, στην παραλιακή της Αβάνας.
Στο τοιχάκι της Malecon συχνάζουν όλοι οι Κουβανοί, άλλοι με τις οικογένειές τους, άλλοι με τους φίλους τους, και με ένα μπουκάλι ρούμι διασκεδάζουν την ώρα τους, είτε αγναντεύοντας τον Κόλπο είτε σχολιάζοντας είτε σκαρώνοντας πειράγματα στους περαστικούς, τουρίστες και μη.
Ολα ανταλλάσσονται με εξωτική ομορφιά και διάθεση για έρωτα. Μια διάθεση που δεν κρύβεται. Παρ’ όλες τις δυσκολίες και τις στερήσεις, το χαμόγελο, η αισιοδοξία και η πίστη στο μέλλον δεν εγκαταλείπουν τους κατοίκους του νησιού, πράγμα που τους χαρακτηρίζει. Και όπως λέει ένα παλιό τουριστικό σλόγκαν, «Κούβα: χαρούμενη όπως και ο ήλιος της», όταν ακουστούν οι πρώτες νότες της σάλσα, δεν υπάρχουν παρά μόνο ο ρυθμός και η ένταση.
Στις Κουβανές (και στους Κουβανούς) αρέσει να κάνουν έρωτα και δεν διστάζουν να το φωνάξουν με το σώμα τους και με τα μάτια τους, όπως λέει ο φίλος μου ο Rolando:
«Οι Κουβανοί τα λένε όλα με το πρόσωπο και με τους γοφούς: «διαβάζεις» τα μάτια τους και όταν αρχίσουν να κουνούν τους γοφούς τους τα έχεις καταλάβει όλα!!!».
ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ
* Στο ιστορικό Hotel Nacional (5 αστέρων), τηλ. 0053-7- 333564, fax: 0053-7-335054. Ο νεοαποικιακός ρυθμός του Nacional και η ατμόσφαιρα που καταφέρνει να διατηρεί σε μεταφέρει σε άλλες εποχές. Αν σας συγκινεί το γεγονός ότι μπορεί να κοιμηθείτε στο ίδιο δωμάτιο που έχει φιλοξενήσει τον Γουίνστον Τσόρτσιλ, την Αβα Γκάρντνερ ή τον Φρανκ Σινάτρα, δεν έχετε παρά να μείνετε στο Nacional, που ναι μεν έχει χτιστεί το 1930 αλλά ανακαινίστηκε το 1992.
* Στο Habana Libre – calle Ly 23, Vedado, τηλ.
0053-7-334011, fax: 0053-7-333141. Το μεγαλύτερο ξενοδοχείο της Αβάνας.
* Σο Ambos Mundos – calle Obispo Νο153 y Mercaderes, Habana Vieja, τηλ. 0053-7-614887. Πρόσφατα ανακαινισμένο, το ξενοδοχείο που φιλοξένησε τον αμερικανό συγγραφέα Ερνεστ Χέμινγκγουεϊ.
ΠΟΥ ΘΑ ΦΑΤΕ
* Στα paladar το φαγητό είναι συνήθως πολύ καλής ποιότητας. Για να τα βρείτε συνήθως ρωτάτε! Πολλά δεν έχουν ταμπέλες, αλλά σιγουρευτείτε για το τι θα σας χρεώσουν ζητώντας τον τιμοκατάλογο.
* Στο Bodeguita del Medio, στην Habana Vieja.
ΠΟΥ ΘΑ ΑΚΟΥΣΕΤΕ SALSA
* Στο Palacio de la Salsa, στο ξενοδοχείο Riviera, Paseo y Malecon, εμφανίζονται καθημερινά τα σπουδαιότερα ονόματα της μουσικής salsa.
* Στην Casa de la Musica, calle 20 y 35, Miramar.
* Ολες τις ώρες, τριγυρνώντας στην Habana Vieja…
ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ
* Το μουσείο Casa de Africa, όπου θα μυηθείτε στη σχέση της Κούβας με την Αφρική και ειδικά με την αφροκουβανέζικη santeria, θρησκεία στην οποία πιστεύουν πολλοί Κουβανοί.
* Την Plaza Vieja, μια από τις παλαιότερες πλατείες της Αβάνας (16ος αιώνας). Ανάμεσα στα κτίρια που περιτριγυρίζουν την πλατεία θα βρείτε και τη Fototeca de Cuba, που παρουσιάζει πάντα αξιόλογες εκθέσεις φωτογραφίας κουβανών καλλιτεχνών.
* Το Μουσείο de Arte Colonial, στην πλατεία Plaza de la Catedral, στο οποίο παρουσιάζονται διάφορα αντικείμενα τέχνης σε αποικιοκρατικό στυλ.
* Μια Fabrica de Tabacos για να δείτε πώς κατασκευάζονται τα περίφημα πούρα Αβάνας και να αγοράσετε από την «πηγή» τους! Η Real Fabrica de Tabacos Partagas, Industria no 520, βρίσκεται πίσω από το Capitolio και η οργανωμένη επίσκεψη γίνεται κάθε μέρα στις 10 το πρωί (αν και θα ήταν προτιμότερο να το ελέγξετε μιας και υπάρχουν και αλλαγές).
