Οι διαδρομές του μολυσμένου ηλιελαίου

Στο τηγάνι των εστιατορίων και των ταβερνών καραδοκεί ο κίνδυνος από το επιμολυσμένο με ορυκτέλαιο ηλιέλαιο που εισήχθη στη χώρα από την Ουκρανία. Περίπου 1.200 τόνοι επιμολυσμένου με την τοξική και καρκινογόνο ουσία ηλιελαίου έχουν διακινηθεί σε 15 χονδρεμπόρους της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και της Λάρισας και από εκεί σε άγνωστο αριθμό επιχειρήσεων εστίασης σε ολόκληρη τη χώρα, γεγονός που δίνει απρόβλεπτες διαστάσεις στη διατροφική βόμβα που απειλεί τους έλληνες καταναλωτές. Ενδεχομένως επιμολυσμένο ηλιέλαιο πρόλαβε να φτάσει ως τα ράφια και των σουπερμάρκετ. Αυτή, ωστόσο, είναι μάλλον η πιο εύκολη διαδρομή για τον εντοπισμό συνολικά 935 τόνων ακόμη ουκρανικού ηλιελαίου, καθώς φέρει την επωνυμία των δύο μεγαλυτέρων εταιρειών του κλάδου στην Ελλάδα, της Μινέρβα και της Ελαΐδος. Οι δύο εταιρείες έσπευσαν να ανακαλέσουν για προληπτικούς λόγους κάποιες από τις παρτίδες τού ενδεχομένως επικίνδυνου για τη δημόσια υγεία ηλιελαίου.

Ο μεγαλύτερος, καθ’ ότι άγνωστος ακόμη, κίνδυνος βρίσκεται στη χρήση συνολικά 1.182 τόνων επιμολυσμένου ηλιελαίου για τηγάνισμα από επιχειρήσεις εστίασης στις οποίες το διέθεσε η εταιρεία Μάνος. Η συγκεκριμένη παρτίδα έφτασε στη χώρα στις 28 Φεβρουαρίου και, σύμφωνα με την προειδοποίηση που ελήφθη την περασμένη Τρίτη από τις ελβετικές αρχές, περιέχει 900 mg ορυκτέλαιο ανά λίτρο. Αν και αυτό το νούμερο θεωρείται μικρό και άρα όχι ιδιαίτερα επικίνδυνο για την υγεία, διατροφολόγοι εκφράζουν αβεβαιότητα για τη συμπεριφορά του ορυκτελαίου κατά τη θερμική επεξεργασία του – όταν δηλαδή επιμολυσμένο ηλιέλαιο χρησιμοποιηθεί για τηγάνισμα.

* Στο ράφι και στο τηγάνι

Οπως επισημαίνουν, οι πολυκυκλικοί και άλλοι υδρογονάνθρακες που περιέχονται στο ορυκτέλαιο πιθανώς να γίνουν επικίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία κατά την ανάπτυξη μεγάλων θερμοκρασιών, κάτι που τους ανησυχεί ιδιαίτερα καθώς αντιλαμβάνονται ότι το ηλιέλαιο μπορεί να βρίσκεται ήδη παντού, «από το καλύτερο εστιατόριο και τη μεγάλη αλυσίδα fast food ως την ταβερνούλα δίπλα στη θάλασσα». Εκφράζοντας τον προβληματισμό τους για την καθυστέρηση στον εντοπισμό του ηλιελαίου που έχει διακινηθεί στην αγορά, εκτιμούν ότι ο ΕΦΕΤ πρέπει άμεσα να πραγματοποιήσει εφόδους στις εταιρείες που έχουν προμηθευθεί το επικίνδυνο ηλιέλαιο, ώστε να δεσμεύσει το συντομότερο δυνατό τις ποσότητες που κυκλοφορούν στην αγορά.

Σε συνεργασία με το υπουργείο Ανάπτυξης, ο ΕΦΕΤ δίνει μάχη με τον χρόνο ώστε να εντοπίσει και δεσμεύσει πάνω από δύο τόνους ύποπτου ηλιελαίου που έχει διακινηθεί στην ελληνική αγορά. Ο πρόεδρος του ΕΦΕΤ κ. Ευάγγ. Λάζος ζητεί από τις εταιρείες που μεταπώλησαν το προϊόν να το ανακαλέσουν από τους πελάτες τους και από όλα τα σημεία πώλησης, είτε αυτό διατίθεται στην αγορά ως ραφιναρισμένο ή ακατέργαστο ηλιέλαιο, είτε έχει χρησιμοποιηθεί σε ποσοστό μεγαλύτερο του 10% σε άλλα τελικά προϊόντα.

Κρίσιμος για τον εντοπισμό της πορείας του επικίνδυνου ηλιελαίου είναι ο ρόλος των ελεγκτικών υπηρεσιών του υπουργείου, οι οποίες είναι και οι μόνες που έχουν τη δικαιοδοσία να δεσμεύσουν τιμολόγια και πελατολόγια, ώστε να φτάσουν στους τελικούς αποδέκτες του ουκρανικού ηλιελαίου και να διασφαλίσουν την απόσυρσή του. Ο υφυπουργός Ανάπτυξης κ. Γ. Βλάχος δήλωσε ότι έχουν ήδη βρεθεί τα σχετικά στοιχεία για τις 15 εταιρείες χονδρεμπορίου.

Από την πλευρά τους επιστήμονες του Χημείου του Κράτους επισημαίνουν ότι το περιστατικό είναι τόσο σπάνιο που ο σχετικός Κώδικας Τροφίμων και Ποτών δεν προβλέπει ποσοτικό όριο που να εγγυάται την ασφάλεια ενός τροφίμου σε περίπτωση που αυτό περιέχει ορυκτέλαιο. Πάντως, αν επιβεβαιωθούν, τα 900 mg ανά λίτρο που εντοπίστηκαν στην Ελβετία θεωρούνται μικρή ποσότητα. Οι επιστήμονες του Χημείου εκφράζουν αμφιβολίες αν με τα υπάρχοντα επιστημονικά όργανα μπορούν να εντοπίσουν με ακρίβεια το ορυκτέλαιο. Σε κάθε περίπτωση, η χημική ανάλυση γίνεται με τη διαδικασία του κατεπείγοντος και τα αποτελέσματά της αναμένονται μέσα στην εβδομάδα. Ως την Παρασκευή, πάντως, είχαν κατατεθεί προς χημική ανάλυση δείγματα μόνο από την παρτίδα των 835 τόνων ηλιελαίου που εντοπίστηκαν εγκαίρως, προτού διακινηθούν στην αγορά, σε αποθήκη της εταιρείας Αγροτική, στον Ασπρόπυργο.

* Οι βλάβες που προκαλούνται

Βλάβες στα νεφρά και στην καρδιά, καρκίνος, μεταλλάξεις στα κύτταρα και επιδράσεις στην ανάπτυξη μιας νέας ζωής που κυοφορείται, αυτές είναι οι κυριότερες επιπτώσεις της συστηματικής και σε μακρά περίοδο χρόνου κατανάλωσης των ποσοτήτων του επιμολυσμένου με ορυκτέλαιο ηλιελαίου. Η βλάβη στο ουροποιητικό σύστημα μπορεί να φθάσει μέχρι τη νεφρική ανεπάρκεια, με συνεπακόλουθη την επιβάρυνση του καρδιαγγειακού συστήματος και την καρδιακή ανεπάρκεια. Οι ουσίες που ανιχνεύονται στο ανεπεξέργαστο ορυκτέλαιο, ή αλλιώς ορυκτέλαιο σε κατάσταση grund – για την ακρίβεια η υψηλή περιεκτικότητα σε πολυκυκλικούς υδρογονάνθρακες – ευθύνονται για την εμφάνιση κακοήθων όγκων, όπως έχει παρατηρηθεί σε πειραματόζωα. Οι όγκοι, σύμφωνα με τις παρατηρήσεις και τις εκτιμήσεις των ειδικών, προσβάλλουν κατ’ αρχάς το ουροποιητικό σύστημα, ενώ υπολογίζεται ιδιαίτερα αυξημένος ο κίνδυνος για καρκίνο του παχέος εντέρου, του στομάχου και των οστών. Η ζοφερή εικόνα συμπληρώνεται με τις παρατηρούμενες μεταλλάξεις στο γεννητικό υλικό και την επιβάρυνση που μεταβιβάζεται στο κυοφορούμενο έμβρυο, με αποτέλεσμα την πιθανότητα ανάπτυξης όγκων ήδη από το διάστημα της κύησης.


ΟΙ ΧΟΝΔΡΕΜΠΟΡΟΙ ΠΟΥ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗΚΑΝ ΤΟ ΕΠΙΜΟΛΥΣΜΕΝΟ ΗΛΙΕΛΑΙΟ

ΕΛΤΡΟ ΑΕ, Θεσσαλονίκη

ΟΣΠΡΕΧ ΑΕ, Θεσσαλονίκη

ΜΟΥΣΤΑΚΑΤΟΥ ΑΙΜΙΛΙΑ, Αχαρναί

ΙΩΑΝ. ΚΩΣΤΑΚΗΣ ΑΕ, Λάρισα

ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΑ ΚΡΗΤΗΣ ΑΒΕΕ, Σπάτα

ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ ΓΡΑΨΑΣ & ΣΙΑ ΕΠΕ, Αθήνα

ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛ Π. ΒΑΣΙΛΙΚΗ, Αγχίαλος Θεσσαλονίκης

Η. ΚΟΚΟΛΙΝΑΚΗΣ ΑΕ, Θεσσαλονίκη

ΑΓΡΟΤΥΠ ΑΒΕΕ, Λαζοχώρι Βέροιας

DESSINA BALKAN, Κορυτσά Αλβανίας

ΑΦΟΙ ΠΑΝ. ΜΠΑΚΤΑΛΙΑ ΑΕΒΕ, Κόρινθος

ΣΕΦ ΑΒΕΕ, Τύρναβος

ΥΙΟΙ Γ. ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ ΟΕ, Γέρακας Αττικής

ΑΦΟΙ ΧΑΛΚΙΔΗ ΑΕΒΕ, Λάρισα

ΕΛΕΜΧΟ ΑΕ, Βριλήσσια Αθήνα


ΜΙΝΕΡΒΑ ΚΑΙ ΕΛΑΪΣ Ποιες παρτίδες αποσύρθηκαν

Συνολικά 935 τόνοι από ενδεχομένως επικίνδυνο ηλιέλαιο έφτασαν επίσης στα εργοστάσια της Μινέρβας και της Ελαΐς, δύο ιστορικών εταιρειών που σήμερα είναι οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις συσκευασίας ελαίων της χώρας, και από εκεί στα ράφια των σουπερμάρκετ. Οπως ανακοίνωσε η εταιρεία Μινέρβα, για προληπτικούς λόγους αποφάσισε να αποσύρει από τα ράφια ηλιέλαιο με την εμπορική της φίρμα, και συγκεκριμένα συσκευασίες ηλιελαίου 1 λίτρου με ημερομηνίες λήξης 14 και 17.1.2009 και 3.2.2009, 4.2.2009, 16.2.2009 και 17.2.2009. Επίσης, αποσύρει συσκευασίες ηλιελαίου 2 λίτρων με ημερομηνίες λήξης 28.1.2009, 4.2.2009 και 21.2.2009, συσκευασίες ηλιελαίου 5 λίτρων με ημερομηνίες λήξης 17.5.2009 και 15.6.2009, καθώς και συσκευασίες ηλιελαίου 10 λίτρων με ημερομηνίες λήξης 17.1.2009, 18.1.2009, 20.1.2009, 31.1.2009 και 1.2.2009, 14.2.2009 και 22.2.2009. Από την πλευρά της, η Ελαΐς ανέφερε σε ανακοίνωσή της ότι «μετά από διεξοδικούς εργαστηριακούς έλεγχους σε διεθνές αναγνωρισμένο εργαστήριο, τα προϊόντα της είναι απολύτως ασφαλή, με βάση τα όρια που συστήνει η ευρωπαϊκή αρχή για την ασφάλεια των τροφίμων». Ωστόσο, προέβη και αυτή σε προληπτική απόσυρση των συγκεκριμένων παρτίδων ηλιελαίου.


ΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΣΚΑΝΔΑΛΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Από το τοξικό λάδι στις τρελές αγελάδες

Από το «σύνδρομο του τοξικού λαδιού» στις «τρελές αγελάδες» και από τις διοξίνες στα κοτόπουλα στα «ντοπαρισμένα» γουρούνια και στις χημικές σάλτσες. Είναι ορισμένες μόνον από τις περιπτώσεις διατροφικών σκανδάλων στην Ευρώπη που επηρέασαν τις συνήθειες και την καθημερινότητα εκατομμυρίων καταναλωτών, στοιχίζοντας τη ζωή σε εκατοντάδες άλλους.

Το 1981, ποσότητα νοθευμένου ελαιολάδου με ραφινέλαιο προορισμένο για βιομηχανική χρήση δηλητηριάζει – αποδεδειγμένα, λόγω των νοσημάτων που ανέπτυξαν οι καταναλωτές – το πιάτο 25.000 Ισπανών. Μέσα σε μία δεκαπενταετία θα πεθάνουν πάνω από 1.200 άτομα, ενώ περίπου 4.000 θα μείνουν ανάπηροι, καθώς το «σύνδρομο του τοξικού λαδιού», όπως ονομάστηκε, προκαλεί πλήθος αναπνευστικών προβλημάτων και οξείες αλλεργικές αντιδράσεις, οδηγώντας κατόπιν σε νευρομυϊκή παράλυση και σε έσχατο σημείο στον θάνατο.

Το 1997, αποκαλύπτεται σειρά κρουσμάτων της ασθένειας Κρόιτσφελντ – Γιάκομπς (ή αλλιώς της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας) σε εκατοντάδες βοοειδή στη Μεγάλη Βρετανία. Επιβάλλεται εμπάργκο στις εξαγωγές βοδινού κρέατος από τα βρετανικά νησιά, σφαγιάζονται πάνω από 5.000.000 βοοειδή μέσα στην επόμενη τριετία, αλλά το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς χτυπά «κόκκινος συναγερμός» στις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όταν αποκαλύπτεται παράνομη διοχέτευση βρετανικού κρέατος μέσω Βελγίου στις αγορές της Ανατολικής Ευρώπης. Οι έλεγχοι εντατικοποιούνται, κατάσχονται μεγάλες ποσότητες, αλλά περίπου 1.000 τόνοι αμφίβολης ποιότητας καταλήγουν στα ράφια των καταστημάτων. Δύο χρόνια μετά, η «νόσος των τρελών αγελάδων», όπως έχει περάσει στο καθημερινό λεξιλόγιο, μολύνει βοοειδή στην Πορτογαλία, για να περάσει το 2001 σε φάρμες της Γερμανίας.

Από το 2002 και ως το 2004, έρχεται η σειρά του Βελγίου και της Ολλανδίας να βρεθούν στον κυκεώνα της επισφαλούς διατροφής, έπειτα από τις αποκαλύψεις για την παρουσία διοξινών στον κύκλο σίτισης χοίρων, κοτόπουλων αλλά και ψαριών από ιχθυοτροφεία. Σύντομα ο συναγερμός αφορά τις σάλτσες, στις οποίες ανιχνεύονται καρκινογόνες χρωστικές ουσίες, και επεκτείνεται το 2005 σε γλυκίσματα, ζυμαρικά και άλλα ζαχαρώδη είδη από την Ιταλία, που περιέχουν ως βάση παρασκευής τους παρτίδα ακατάλληλων αβγών.