Ο Πομπίλιος Νουμάς, ο πρώτος νομοθέτης και δεύτερος από τους επτά βασιλείς της Ρώμης πριν από την καθιέρωση του αβασίλευτου πολιτεύματός της που ονομάστηκε δημοκρατία, θεωρείται ότι βασίλευσε από το 715 ως το 673 π.X. H ζωή και το έργο του ανήκουν περισσότερο στη σφαίρα του θρύλου παρά της Ιστορίας.
Ισως τα περισσότερα από τα επιτεύγματα που η παράδοση αποδίδει στον Νουμά να οφείλονται στη σταδιακή εξελικτική πορεία της Ρώμης. Ωστόσο ο Πλούταρχος τον περιλαμβάνει στους Βίους του και ο ρωμαίος ιστορικός Τίτος Λίβιος (59/64 π.X.-17 μ.X.) κάνει εκτενή αναφορά στον Νουμά στην Ιστορία της Ρώμης.
Μετά τη θεαματική εξαφάνιση του πρώτου βασιλιά της Ρώμης Ρωμύλου ένας ξαφνικός κυκλώνας τον άρπαξε από τη γη και τον ανέβασε στον ουρανό η Ρώμη έμεινε χωρίς βασιλιά. Τότε το συμβούλιο των εκατό πατρικίων που είχε θεσπίσει ο Ρωμύλος χωρίστηκε σε δέκα δεκάδες και η κάθε δεκάδα εξέλεξε έναν εκπρόσωπο. Οι εκπρόσωποι αυτοί κυβερνούσαν την πόλη ανά πέντε ημέρες ο καθένας. Ο λαός όμως της Ρώμης δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος από αυτόν τον διακανονισμό. Ηθελε έναν βασιλιά. Από φόβο μήπως ο λαός εξεγερθεί, οι πατρίκιοι ενέδωσαν. H πρώτη επιλογή ήταν ο ενάρετος και δίκαιος Σαβίνος Πομπίλιος Νουμάς, γαμβρός του βασιλιά των Σαβίνων Τατίου είχε νυμφευθεί τη μοναχοκόρη του Τατία , ο οποίος, μετά τη συμφιλίωση Ρωμαίων και Σαβίνων, είχε συμβασιλεύσει στη Ρώμη με τον Ρωμύλο.
Μια άριστη επιλογή
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Πομπίλιος Νουμάς είχε όλα τα εχέγγυα για έναν καλό διάδοχο του Ρωμύλου. Είχε γεννηθεί στην πρωτεύουσα των Σαβίνων, τις Κύρεις, στις 21 Απριλίου, ημερομηνία όπου είχε οικοδομηθεί η Ρώμη, και όταν ο Τάτιος του έδωσε για σύζυγο την κόρη του, αυτός προτίμησε να ζήσει με την Τατία στην ήσυχη γενέτειρά του παρά στην πολύβουη Ρώμη. Μάλιστα, όταν η Τατία πέθανε ύστερα από δεκατρία χρόνια γάμου, ο Νουμάς αποσύρθηκε στην εξοχή και ζούσε περιπλανώμενος στα ιερά άλση. Υπήρχε η φήμη ότι ο Νουμάς διετέλεσε μαθητής του Πυθαγόρα του Σάμιου αλλά, όπως αναφέρει ο Κικέρων, «ο Πυθαγόρας έφτασε στις ακτές της Ιταλίας 140 χρόνια περίπου μετά τον θάνατο του Νουμά».
Οταν μια επιτροπή από ρωμαίους πατρικίους πήγε για να προσφέρει στον Νουμά τον θρόνο της Ρώμης, ο 40χρονος πλέον Νουμάς αρνήθηκε την προσφορά και είπε, αναφερόμενος στους συνεχείς πολέμους του Ρωμύλου, ότι αυτή η πόλη χρειάζεται στρατηγό και όχι βασιλιά. Ακούγοντας όμως το επιχείρημα ότι ο πόλεμος θα έπρεπε πλέον να τιθασευτεί από το πνεύμα της ειρήνης και της αρμονίας, ο Νουμάς δέχθηκε το αξίωμα και ο λαός της Ρώμης τον ανακήρυξε βασιλιά.
Ο Ρωμύλος είχε εξασφαλίσει γη για τους κατοίκους της πόλης, καθώς και ένα υποτυπώδες σύστημα δικαίου. Ο Νουμάς αυτήν την πόλη, η οποία είχε ιδρυθεί με τη δύναμη των όπλων, θέλησε να τη θωρακίσει με νόμους, τάξη και κοινωνική δομή. H πρώτη ενέργειά του ήταν να προσφέρει στη Ρώμη ένα σύμβολο εναντίον του πολέμου. Οικοδόμησε λοιπόν στους πρόποδες του Αβεντίνου λόφου έναν ναό και τον αφιέρωσε στον Ιανό, τον θεό με τις δύο όψεις, που λατρευόταν ως η απαρχή των πάντων, άρα και της ειρήνης και του πολέμου. Οσο καιρό θα επικρατούσε ειρήνη στην πόλη, οι πόρτες του ναού θα έμεναν κλειστές, ενώ θα άνοιγαν εν καιρώ πολέμου. Οι πόρτες του ναού του Ιανού παρέμειναν κλειστές καθ’ όλη τη διάρκεια της 43χρονης βασιλείας του Νουμά.
Νόμοι εξ αποκαλύψεως
Ο Νουμάς, «αφού συνήψε συνθήκες ειρήνης με όλους τους γείτονές του και έκλεισε τον ναό του Ιανού, έστρεψε την προσοχή του στα εσωτερικά θέματα» μας πληροφορεί ο Τίτος Λίβιος. Αλλά, εξαλείφοντας τον φόβο του εχθρού, ο Νουμάς ήξερε ότι οι πολίτες της Ρώμης θα μπορούσαν, χωρίς την εγρήγορση και την πειθαρχία που απαιτεί ο πόλεμος, να γίνουν οκνηροί και τρυφηλοί. Για να αποφύγει αυτόν τον κίνδυνο ο Νουμάς προσπάθησε να εμφυσήσει στον λαό της Ρώμης έναν άλλο φόβο, τον φόβο των θεών, «πιστεύοντας ότι αυτή ήταν η πλέον δυνατή επιρροή που θα μπορούσε να ασκηθεί πάνω σε έναν απολίτιστο και, εκείνη την εποχή, βάρβαρο λαό» συνεχίζει ο Λίβιος.
Για να πετύχει μάλιστα ευκολότερα τον στόχο του ο Νουμάς σκέφτηκε ότι όσα θα θέσπιζε στον θρησκευτικό τομέα θα έπρεπε να προέρχονται εξ αποκαλύψεως, δηλαδή να υπάρχει αναφορά των λεγομένων του στην υπερφυσική σοφία. Λέγεται λοιπόν ότι ο Νουμάς πήγαινε τα βράδια σε παρακείμενο ιερό άλσος και συνομιλούσε με τη νύμφη Ηγερία η οποία του υπαγόρευε τους νόμους που θα έπρεπε να εφαρμόσει στη Ρώμη.
H Ηγερία, που ο θρύλος τη θέλει ερωμένη ή σύζυγο του Νουμά, πρότεινε να θεσπιστούν τελετουργίες για τους πλέον αποδεκτούς θεούς και να οριστούν ειδικοί ιερείς για κάθε θεότητα.
Εκπολιτιστικοί θεσμοί
Με τον τρόπο αυτόν ο Νουμάς ενοποίησε τις θρησκευτικές δοξασίες των Λατίνων και των Σαβίνων θέτοντας τις βάσεις για μια θρησκεία αποδεκτή από όλους. Καθιέρωσε τη λατρεία της Εστίας, του Αρη, του Δία και του Κυρίνου (το όνομα αυτό δόθηκε στον Ρωμύλο μετά την αποθέωσή του) και ίδρυσε το σώμα των ποντιφίκων (αρχιερέων) που είχε αποστολή να διαφυλάττει τη θρησκεία της Ρώμης. Παράλληλα ο Νουμάς κατάργησε τους αγροίκους θεούς των δασών Φαύνο και Πίκο καθώς και τις ανθρωποθυσίες. Οι θυσίες γίνονταν με ανθρώπινα ομοιώματα, προσφορές καρπών και σπονδές με κρασί και γάλα.
Εργο του Νουμά ήταν και η καθιέρωση του δωδεκάμηνου ημερολογίου. Ως τότε οι Ρωμαίοι χώριζαν το έτος σε δέκα μήνες με πρώτο τον Μάρτιο προς τιμήν του Mars, του ρωμαϊκού Αρη. Ο Νουμάς αύξησε τη διάρκεια του έτους από 304 ημέρες σε 355 προσθέτοντας τους μήνες Ιανουάριο (προς τιμήν του Ιανού) και Φεβρουάριο (μήνα κάθαρσης). Το καινούργιο ημερολόγιο άρχιζε από τον μήνα του Ιανού, επειδή τον Αρη έπρεπε να τον τιμούν, όχι όμως να τον υπερτιμούν.
Με την αλλαγή του ημερολογίου ο Νουμάς καθόρισε και τις ημέρες της εργασίας, της σχόλης και της λατρείας, εξασφαλίζοντας έτσι στη Ρώμη εύρυθμη λειτουργία. Επίσης παραχωρήθηκε γη στους ακτήμονες, οργανώθηκαν οι επαγγελματικές τάξεις και ενθαρρύνθηκαν οι συντεχνίες.
Το ειρηνικό τέλος
Αντίθετα από τους περισσότερους ηγέτες της Ρώμης, οι οποίοι πέθαναν είτε σε μάχη είτε αιχμάλωτοι του εχθρού είτε από αρρώστια, ο Νουμάς έζησε πάνω από ογδόντα χρόνια και έσβησε ειρηνικά όπως είχε ζήσει. Κατά τα χρόνια της βασιλείας του η Ρώμη ουσιαστικά επανιδρύθηκε. Ηταν ο πρώτος νομοθέτης της και ο τελευταίος μεγάλος βασιλιάς της. Ο πολεμοχαρής διάδοχός του χτυπήθηκε από κεραυνό θεία δίκη, λέει η παράδοση. Οι επόμενοι τρεις βασιλείς δολοφονήθηκαν και ο έβδομος και τελευταίος βασιλιάς της Ρώμης εκθρονίστηκε, εξορίστηκε και αντικαταστάθηκε από τη δημοκρατία.
KEIMENA: ΙΩΑΝΝΑ ΖΟΥΛΑ
