Ο βιολονίστας αναζητεί την αθωότητα
Την ημέρα που συναντηθήκαμε στο σπίτι του, στο Παλαιό Ψυχικό, ετοίμαζε τη βαλίτσα του για άλλο ένα ταξίδι στο εξωτερικό. Για τον βιολονίστα Λεωνίδα Καβάκο οι μετακινήσεις είναι πλέον υπόθεση ρουτίνας. Οι δύο κόρες του και η σύζυγός του, η πιανίστρια Μάγδα Καζόλη, έχουν μάθει να τον… περιμένουν. Ολόκληρη η οικογένεια ζει στους ρυθμούς της μουσικής, οι οποίοι εκτός από τερπνοί είναι ιδιαίτερα απαιτητικοί, αφού υποχρεώνουν τον μπαμπά να λείπει διαρκώς σε ταξίδι για δουλειές.
Υστερα από 16 χρόνια καλλιτεχνικής δράσης, το κέφι παραμένει; Η μουσική όταν μετατρέπεται σε επάγγελμα εξακολουθεί να είναι και μεράκι;
«Η ενασχόληση με τη μουσική παραμένει ευχάριστη. Συχνά νιώθω κουρασμένος, αναφέρομαι όμως σε κούραση σωματική και όχι πνευματική. Εκείνο που με απασχολεί περισσότερο είναι ότι λόγω των διαρκών μετακινήσεων δεν μπορώ να χορτάσω την οικογένειά μου».
Σύνηθες παράπονο. Το κάνουν όλοι σχεδόν οι οικογενειάρχες μουσικοί.
«Είναι αλήθεια. Οι κόρες μου, επτά και πέντε χρόνων αντίστοιχα, διαμορφώνουν τον χαρακτήρα τους με τον μπαμπά διαρκώς απόντα. Δεν είναι ωραίο αυτό. Ευτυχώς, ζώντας από τα πρώτα βήματά τους μια διαρκή αναστάτωση, έχουν καταλάβει γιατί γίνεται και τι μας προσφέρει. Δείχνουν κατανόηση».
Ολες οι δυσκολίες δεν αντιμετωπίζονται πιο εύκολα από τη στιγμή που και η γυναίκα σας είναι μουσικός, σας καταλαβαίνει δηλαδή καλύτερα απ’ ό,τι αν έκανε κάποια άλλη, άσχετη δουλειά;
«Σε μια σχέση μεγαλύτερο ρόλο παίζει η… χημεία ανάμεσα σε δύο ανθρώπους παρά το επάγγελμά τους. Αρκεί να είναι έτοιμοι και οι δύο να δείξουν κατανόηση, να στηρίξουν τον σύντροφό τους. Δεν έχει καμία σημασία αν ο ένας είναι φούρναρης και η άλλη… αστροφυσικός, από τη στιγμή που έχουν ταιριάξει. Μπορώ να σας πω ότι τα μεγαλύτερα προβλήματα προκύπτουν συνήθως ανάμεσα σε ζευγάρια που κάνουν την ίδια δουλειά. Συχνά δημιουργείται ανταγωνισμός, κάποιος από τους δύο αναγκάζεται για τις ανάγκες της οικογένειας να βάλει τη δική του καριέρα σε δεύτερη μοίρα…»
Ενας νέος πατέρας και επαγγελματίας. Το κοινό στο οποίο απευθύνεστε είναι το ίδιο νεανικό;
«Βλέπω πολλούς νέους στις αίθουσες συναυλιών, όχι όμως όσους θα έπρεπε να βρίσκονται εκεί. Το νεανικό κοινό και γενικότερα το κοινό της κλασικής μουσικής είναι μειοψηφία. Θα επαναλάβω το χιλιοειπωμένο: δεν υπάρχει η κατάλληλη παιδεία».
Φταίει μόνο το κράτος;
«Εχει μεγάλη ευθύνη, την ίδια στιγμή όμως υπεύθυνος είναι και ο καθένας μας. Δεν πιστεύω ότι ένας άνθρωπος μπορεί να χαρακτηρίζεται καλλιεργημένος αν δεν έχει γνωρίσει την κλασική μουσική. Αυτό εννοώ όταν λέω ότι η ευθύνη είναι και δική μας. Ερχονται επιστήμονες και μου λένε: «Δεν μας την έμαθαν την κλασική μουσική». Απαράδεκτη δικαιολογία. Ο άνθρωπος δεν εξελίσσεται μόνο βάσει όσων τον μαθαίνουν, ψάχνει μόνος του, διαβάζει, ακούει, ανακαλύπτει. Αυτό σημαίνει καλλιέργεια και μόρφωση».
Εσείς ακούτε κλασική μουσική; Πολλοί συνάδελφοί σας δηλώνουν ότι στον ελεύθερο χρόνο τους προσπαθούν να μην έχουν σχέση με το αντικείμενο της δουλειάς τους για να αποτοξινώνονται…
«Ακούω διαρκώς κλασική μουσική.Θεωρώ πως όσο ακούς τόσο μαθαίνεις και εξελίσσεσαι».
Γνωρίζοντας τόσο καλά μουσική, μπορείτε να απολαύσετε ένα έργο ή «κολλάτε» στις τεχνικές λεπτομέρειες, χάνοντας την ικανοποίηση του απλού ακροατή;
«Με ενδιαφέρει αυτό που ακούω να έχει ψυχή και άποψη. Μου είναι αδιάφορο αν κάποιος σολίστας κάνει δυο-τρία φάλτσα. Λάθη γίνονται πάντοτε. Μεγαλύτερη σημασία έχει η χαρά, η συγκίνηση που μπορεί να σου μεταδώσει ένας μουσικός, παρά τα όποια ανθρώπινα στραβοπατήματά του. Νομίζω ότι είμαι καλός ακροατής. Γιατί αγαπώ τη μουσική και έχω πάντοτε καλή προαίρεση. Προσπαθώ να μην ακούω ως ειδικός. Ξέρετε, ένα από τα μεγαλύτερα προσόντα του καλού ακροατή είναι η… αθωότητα».
Δηλαδή;
«Δηλαδή το να ανακαλύπτεις κάτι σαν να είναι η πρώτη φορά. Το να μπορείς να ζήσεις την έκπληξη του μικρού παιδιού μπροστά στο καινούργιο. Το να καταφέρνεις να μην περιορίζεσαι από όλα αυτά που έχεις μάθεις ότι έτσι πρέπει να γίνουν, γιατί μόνο έτσι είναι σωστά… Χρειαζόμαστε στη ζωή μας την αθωότητα για να μη γινόμαστε σκληροί, ανελαστικοί, δύσκαμπτοι…».
Πόσο αθώος μπορεί να παραμείνει ένας άνθρωπος που κινείται σε έναν χώρο τόσο ανταγωνιστικό όσο ο δικός σας;
«Το παν είναι να διψάς για να μάθεις και να έχεις καλή προαίρεση».
Το κοινό της κλασικής μουσικής είναι συνήθως καλοπροαίρετο; Συχνά έχουν διατυπωθεί απόψεις ότι μια ομάδα των φανατικών του είδους περισσότερο περιμένει μια στιγμή αδυναμίας του καλλιτέχνη για να τον κατακρίνει…
«Συμβαίνει αυτό… Πρόκειται όμως για μια αρρωστημένη κατάσταση που δεν με αφορά. Εγώ απευθύνομαι σε εκείνους που αγαπούν τη μουσική. Στους… αθώους ακροατές».
Για τους κριτικούς ποια είναι η γνώμη σας;
«Δεν υπάρχει κανένας που να μην έχει πάρει αρνητικές κριτικές. Αυτό δεν σημαίνει πως όσοι γράφουν κατέχουν το αντικείμενο. Δεν με επηρεάζουν ιδιαίτερα οι κριτικοί. Πιστεύω επιπλέον ότι ένας καλλιτέχνης δεν κρίνεται από μία και μόνη εμφάνιση. Να τον βλέπουμε μέσα από τη διάρκειά του».
Πώς επιτυγχάνεται η διάρκεια;
«Με μελέτη αλλά και με προσοχή στην καθημερινή ζωή. Ζω όσο μπορώ πιο συνετά. Δεν καπνίζω, δεν πίνω, δεν ξενυχτώ συχνά, φροντίζω όσο γίνεται τη διατροφή μου…».
Δεν περιορίζεστε πολύ έτσι;
«Και διασκεδάζω με μέτρο και τις εκδρομές μου τις κάνω… Προσπαθώ να είμαι καλά, να είμαι ευχαριστημένος. Δεν μπορείς να προσφέρεις αν δεν είσαι καλά».
Η δική σας προσφορά δεν αφορά μόνο τη σολιστική σας καριέρα… Οργανώνετε το Φεστιβάλ Μουσικής Δωματίου στο Μέγαρο Μουσικής, οργανώσατε ένα φεστιβάλ στη Ρόδο, υπήρξατε καλλιτεχνικός διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης…
«Από όλα όσα αναφέρατε έχει απομείνει μόνο το Μέγαρο Μουσικής, γιατί είναι ο μοναδικός φορέας που λειτουργεί σωστά. Με το Φεστιβάλ της Ρόδου δεν ασχολούμαι πια. Οι εμπλεκόμενοι σε εκείνο παράγοντες δεν ήταν έτοιμοι να αντιμετωπίσουν κάποια πράγματα ως επαγγελματίες. Κουράστηκα από τον ερασιτεχνισμό. Ζήτησα να μου ανακοινώσουν σε μια προκαθορισμένη ημερομηνία τα χρήματα που θα είχα ώστε να έφτιαχνα έναν σωστό προγραμματισμό. «Αλλιώς να μη μου τηλεφωνήσετε» τους είπα. Δεν με ξαναπήραν».
Αν η σχέση σας με το Φεστιβάλ της Ρόδου έληξε μάλλον… διακριτικά, η αποχώρησή σας από την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης έπειτα από πέντε χρόνια συνεργασίας προκάλεσε μεγάλο θόρυβο, δημοσιεύματα στον Τύπο, μηνύσεις…
«Ηθελα να κάνω κάτι καλό, αν και οικονομικά με συνέφερε περισσότερο να κοιτάξω τη σολιστική καριέρα μου. Λάθη έκανα, πιστεύω όμως ότι επί των ημερών μου η ΚΟΘ έπαιξε όπως δεν έχει ξαναπαίξει ποτέ. Δυστυχώς δεν με σεβάστηκαν. Δεν είχαν ποτέ διάθεση για συνεννόηση. Ούτε ένιωσαν εμπιστοσύνη προς το πρόσωπό μου. Δεν υπήρχε ούτε γνώση ούτε συνέπεια…».
Αν σας ξαναγίνει πρόταση να αναλάβετε κάποιον κρατικό φορέα μουσικής…
«…τότε θα θέσω πολύ σκληρούς όρους. Δεν θα υπάρχει από μέρους μου μόνο καλή διάθεση. Τα πέντε χρόνια στη Θεσσαλονίκη μού δίδαξαν πολλά πράγματα. Τέλος πάντων… Τώρα δεν με απασχολεί τίποτε άλλο εκτός από τη δημιουργική σχέση μου με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και την παρουσία μου ως σολίστα στο διεθνές μουσικό τοπίο».
Σχετικά με το μουσικό τοπίο της Ελλάδας… Είστε αισιόδοξος;
«Η Ελλάδα αποκτά συναυλιακούς χώρους αξιόλογους, δεν είναι όμως ικανή να αποκτήσει καλές ορχήστρες, με ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως π.χ. με την Καμεράτα που είναι πραγματικά διεθνούς επιπέδου. Τελικά αυτή τη στιγμή έχουμε τα… καλοραμμένα ρούχα, δεν διαθέτουμε όμως το σώμα. Και όταν μιλάω για καλοραμμένα ρούχα, αναφέρομαι στα Μέγαρα Μουσικής Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Αν και για το δεύτερο σας μεταφέρω ό,τι έχω ακούσει, γιατί δεν έχω παίξει ακόμη εκεί».
Επρόκειτο να εμφανιστείτε, το ακυρώσατε όμως.
«Να σας πω γιατί; Γιατί δεν είχα την αίσθηση ότι με πολυήθελαν. Δεν τα κατάφερα να συνεννοηθώ μαζί τους στα θέματα του συμβολαίου μου… Σαν να μη με άκουγαν! Στενοχωρήθηκα γιατί επιθυμούσα να παίξω για τους Θεσσαλονικείς. Είμαι όμως επαγγελματίας και μου αρέσουν οι καθαρές συνεννοήσεις. Τέλος πάντων… Θα δοθεί ελπίζω στο μέλλον μια άλλη ευκαιρία… Στο μεταξύ, δόξα τω Θεώ, όχι απλώς δεν κάθομαι, αλλά δεν προφταίνω να ανταποκρίνομαι στις υποχρεώσεις μου».
Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Ο Λεωνίδας Καβάκος θα εμφανιστεί ως σολίστ σε συναυλία της Συμφωνικής Ορχήστρας του Λονδίνου στο Μέγαρο Μουσικής στις 14 Νοεμβρίου. Θα ερμηνεύσει το Κοντσέρτο για βιολί αρ. 2 του Προκόφιεφ.
