Ο μοναδικός κωμικός του βωβού σινεμά και τα διαβολικά ακροβατικά του εμπνέουν τη χορογράφο της Sinequanon Αποστολία Παπαδαμάκη και τον συνθέτη Κωνσταντίνο Βήτα για μια καινούργια μουσική για την ταινία.


Ο σύγχρονος χορός συναντά τον βωβό κινηματογράφο με γέφυρα τη μουσική και όλα αυτά λαμβάνουν χώρα στη σκηνή του γνωστού κλαμπ της οδού Ερμού 161 «Plus Soda» που μεταμορφώθηκε σε ατμόπλοιο για να δεχθεί το Steamboat Billy Jr. (Ο Μπίλι Τζούνιορ στο ατμόπλοιο), την τελευταία ανεξάρτητη παραγωγή του Μπάστερ Κίτον (1928), που έμεινε στην ιστορία για τη σκηνή του τυφώνα.



Είναι αλήθεια ότι σήμερα εμφανίζεται κανείς επιφυλακτικός όταν ακούει για παραστάσεις πολυμέσων, οι οποίες μάλιστα αφθονούν καθώς χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία αποφασίζεται να συγκολληθούν ανόμοια είδη. Βρισκόμαστε άλλωστε αισίως στο έτος 2000, αρκετά μακριά από τη δεκαετία του ’70, όταν ανθούσε η λογική πειραματισμών και επιμειξίας διαφορετικών μορφών τέχνης του στυλ body art ή performance art. Που σημαίνει ότι ο σύγχρονος άνθρωπος έχει κάπου αρχίσει να κοπώνεται από την υπερβάλλουσα κατανάλωση εικόνων ώστε να επιθυμεί να χαθεί σε ένα ακόμη δάσος συμβόλων.


Η συγκεκριμένη ωστόσο παράσταση της ομάδας χορού Sinequanon με τίτλο Buster Keaton, ένας φόρος τιμής στον ανεπανάληπτο πρωταγωνιστή και σκηνοθέτη του βωβού κινηματογράφου, συνδυάζει έξυπνα και ισορροπημένα μουσική, χορό και φιλμ. Την είδαμε για πρώτη φορά το περασμένο καλοκαίρι στον καινούργιο χώρο του Φεστιβάλ Αθηνών στην οδό Πειραιώς, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τον βωβό κινηματογράφο, και τώρα μεταφέρεται για τρεις εβδομάδες ­ από την Τετάρτη ως τις 6 Φεβρουαρίου ­ στο «Plus Soda».


Το σινεμά και ο σύγχρονος χορός, δύο παιδιά του 20ού αιώνα σχετικά με την περιπέτεια της κίνησης, αναζητούν χρόνια τα κοινά σημεία τους. Πρώτη η βωβή κωμωδία με τα εφέ και τα κινητικά γκαγκς στα οποία στηρίχθηκε έβαλε τα θεμέλια αυτής της συνάντησης. Καλύτερη απόδειξη από το γέλιο και το ενδιαφέρον που εξακολουθούν να προξενούν στον θεατή οι ταινίες του Κίτον ως σήμερα δεν υπάρχει. Θυμηθείτε αυτή την αλλόκοτη, σουρεαλιστική σχεδόν παρουσία του στην οθόνη. Ενα πρόσωπο απαθές, σχεδόν αμέτοχο δραματουργικά σε ό,τι παρανοϊκό συμβαίνει γύρω του, αλλά ένα σώμα, μια αέρινη σιλουέτα, που νομίζεις ότι δεν έχει σάρκα και οστά, να επιδίδεται με καταπληκτική άνεση και ελευθερία σε ατελείωτα τρεχαλητά και κωμικές χειρονομίες. Μέσα από τον ρυθμό και την ταχύτητα είναι το ίδιο το σώμα του που αφηγείται την ιστορία και απευθύνεται στον καθένα μας σχεδόν ονειρικά, χωρίς να προσφεύγει στο συνειδητό. Σε ταινίες του όπως Ο Καμεραμάν ή Ο Θαλασσοπόρος δεν θα ήταν υπερβολή να μιλήσουμε για πραγματικά σύγχρονη χορογραφία. Η διαρκής ανάγκη όλων των χορογράφων του καιρού μας για ενεργοποίηση του κοινού επιτυγχάνεται μαγικά στις ταινίες του Μπάστερ Κίτον. Η δράση στηρίζεται στη γλώσσα του σώματος και ό,τι ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια μας μάς παρασύρει ασύνειδα μέσα στην ταινία, παρ’ ότι θεατές και άρα έξω από αυτήν.


Η Sinequanon, μια νεανική ομάδα σύγχρονου χορού με επιδόσεις στον χώρο της μη αφηγηματικής κίνησης, χωρίς προϋπάρχουσα εμπειρία που να συσχετίζει την κινηματογραφική εικόνα με τον χορό, αγκάλιασε την ταινία με αγάπη και η πρόκληση έπιασε τόπο. «Βλέπαμε την ταινία ξανά και ξανά. Αγαπήσαμε όλοι μας τόσο πολύ τον Μπάστερ Κίτον που μόνη μας επιθυμία ήταν να υπηρετήσουμε με σεβασμό το έργο και τη λιτότητά του και όχι να επιδείξουμε τις δικές μας κινητικές ικανότητες ως ομάδα» εξηγεί η Α. Παπαδαμάκη, που υπογράφει τη χορογραφία της παράστασης.


Λέει για την επιλογή της συγκεκριμένης ταινίας Ο Μπίλι Τζούνιορ στο ατμόπλοιο: «Η σωματική γλώσσα του Μπάστερ Κίτον με το χιούμορ και τη φυσικότητα που διαθέτει τον χαρακτηρίζει εν γένει, εδώ όμως ο ρυθμός των πλάνων ήταν συναρπαστικός. Αλλά και το στόρι αισθάνθηκα ότι με αφορούσε με την ανατροπή που περιέχει, καθώς ο ίδιος αφανής και ασήμαντος γίνεται εν τέλει υπερ-ήρωας και σώζει τους πάντες. Τέλος, στο δεύτερο μέρος της ταινίας με τις καταστροφές και τις πλημμύρες, τα γυρίσματα και τα εφέ είναι τόσο πειστικά, έχουν τόσο ρεαλιστική διάθεση που δεν δείχνουν διόλου κατασκευασμένα. Αυτή η χειροποίητη, αντι-μηχανιστική διάθεση με συγκινεί και θέλησα να τη σεβαστώ».


Είναι γεγονός ότι τα κινητικά σχόλια της χορογράφου στην προϋπάρχουσα αφηγηματική δομή του φιλμ άφησαν αδιατάρακτη τη ροή αναδεικνύοντας την ανθρωπιά και την τρυφερότητα που περιέχονται. «Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε χιλιάδες εφέ παρεμβαίνοντας στη ροή, με αργή κίνηση, σταμάτημα ή επιτάχυνση. Αντιθέτως, το στοίχημα για μας ήταν να σεβαστούμε ρυθμό και διάρκεια, τα 65 λεπτά της κόπιας. Μας επηρέασε τόσο ο Μπάστερ Κίτον που δεν θα μπορούσαμε να προτάξουμε τα τεχνολογικά εφέ εις βάρος του ύφους του, που είναι μοναδικά λιτό και ταπεινό».


Η μεταφορά της παράστασης στον χώρο ενός κλαμπ έγινε χωρίς διλήμματα και σχετικά εύκολα. «Βρίσκω ενδιαφέρον να παίξουμε σε έναν εναλλακτικό χώρο με το πλεονέκτημα που μας δίνει η μουσική του Κωνσταντίνου Βήτα, ένας συνδυασμός ambient και rhythm, με ακούσματα οικεία για έναν τέτοιο χώρο. Είχαμε επιπλέον την τύχη η διακόσμηση που προϋπήρχε να θυμίζει ατμόπλοιο με σωλήνες, μπάρες, σκάλες, καταπακτές και λευκά δερμάτινα καθίσματα».


Οι χορευτές της Sinequanon λειτουργούν ως «ζωντανή» κινούμενη κορνίζα γύρω από την οθόνη προσθέτοντας στη δυσδιάστατη λογική της ταινίας την τρίτη, ζώσα διάσταση του χορευτικού δρωμένου. Συμμετέχουν επτά μέλη της ομάδας, οι: Κική Μπάκα, Λίντα Καπετανέα, Χάμιλτον Μοντέιρο, Νίκος Καλογεράκης, Βαγγελιώ Ράντου, Ερμής Μαλκότσης, Ρένα Παπαντωνίου, με γκεστ τον Πέτρο Τουλούδη.


Κωνσταντίνος Βήτα « Ηταν ένα από τα πράγματα που με έκαναν να διασκεδάσω»



Η αυθεντική μουσική της ταινίας έχει αντικατασταθεί από τη μουσική του Κωνσταντίνου Βήτα που γράφτηκε ειδικά για την παράσταση. Ο ρυθμός και τα μοναδικά κινητικά μοτίβα του Μπάστερ Κίτον στάθηκαν πηγή έμπνευσης για ένα εξίσου εμπνευσμένο σύγχρονο σάουντρακ. Μια μουσική electronica που ακολουθεί ρυθμικά την κίνηση του σώματος του μεγάλου κωμικού καρέ καρέ και που μεταφέρει ταυτοχρόνως, όταν ακούς αυτόνομα το CD, κάτι από την υγρασία των ματιών του Κίτον, κάτι από την υγρή διαφάνεια της ταινίας.


Λέει ο Κωνσταντίνος Βήτα για τον Μπάστερ Κίτον: «Ημουν οπαδός των φιλμ του Μπάστερ Κίτον. Τον θεωρώ, πέρα από μεγάλο ηθοποιό του βωβού κινηματογράφου και ψυχαγωγό, έναν μεγάλο χορευτή, μια και όλες οι κινήσεις που είχε στις ταινίες του σήμερα επανεκτιμώνται για την πρωτοτυπία και την ελευθερία τους ως εντελώς σύγχρονες. Την ταινία τη γνώριζα από παλιά, έτσι όταν μου ζητήθηκε από τη Sinequanon να γράψω μουσική για την ταινία δέχθηκα αμέσως. Εγραψα τη μουσική σβήνοντας τη φωνή του βίντεο που μου είχαν δώσει. Ετσι είχα μια ταινία που έπρεπε να βάλω τη μουσική από την αρχή. Εγραψα πάνω στις κινήσεις των ηθοποιών και τα συναισθήματα που έβγαζαν κατά τη διάρκεια του φιλμ. Παρατηρούσα λοιπόν τον τρόπο που καθόταν, τον τρόπο που περπατούσε για να βρω τη θέση και την άρση.


Ηταν μια καινούργια εμπειρία αλλά και μια σπουδή για μένα. Με τα νέα δεδομένα που υπάρχουν σήμερα στην ηλεκτρονική μουσική έδωσα νομίζω έναν ήχο φρέσκο στο φιλμ. Ενας νέος άνθρωπος που βλέπει σήμερα το Steamboat Bill Jr. μπορεί να διασκεδάσει και να κουνηθεί μέσα του. Ο χορός και η μουσική παράλληλα με την προβολή της ταινίας δίνουν στον Μπάστερ Κίτον τη διαχρονικότητα που έχει ως καλλιτέχνης. Ηταν ένα από τα πράγματα που με έκαναν να διασκεδάσω βαθιά. Για την πραγματοποίηση της μουσικής χρησιμοποίησα μόνο συνθετητές και samplers».