Χορογραφώντας την «Ανθρώπινη δίψα»
Καθώς οι νέες κιναισθητικές ιστορίες της Ομάδας Εδάφους κάτω από τον γενικό τίτλο «Ανθρώπινη δίψα» ανεβαίνουν από τις 23 Απριλίου στο θέατρο «Χώρα» και βρίσκονται στη φάση της πυρετώδους προετοιμασίας, το Κτίριο Καλλιτεχνών της Γ´ Σεπτεμβρίου έχει μεταμορφωθεί εκ νέου σε ιδιότυπο εργαστήριο όπου η ενέργεια της χειρονομίας συναντά μαγικά και επίπονα τη ζωγραφική. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, ως πρωτεργάτης του εγχειρήματος, μαζί με έξι από τους σημαντικότερους περφόρμερ της ελληνικής χορευτικής σκηνής, την Αγγελική Στελλάτου, τον Νίκο Δραγώνα, τον Γιάννη Γιαπλέ, τη Ζωή Πανερίτη, τον Φώτη Νικολάου και τη Βάλια Παπαχρήστου, παλαιά και νέα μέλη της Ομάδας, ξετυλίγουν το νήμα.
Το παιδί που είχε το χάρισμα να σχεδιάζει και την τύχη να μαθητεύσει πλάι στον Γιάννη Τσαρούχη και αργότερα στην ΑΣΚΤ επιδίδεται με επιτυχία στα κόμικς για να τον κερδίσει στη συνέχεια η γλώσσα του σώματος. Δεκατρία χρόνια ζωής κλείνει η Ομάδα Εδάφους και, όπως λέει στην εξομολογητική συνέντευξη που παραχώρησε προς «Το Βήμα» ο εμπνευστής και ιδρυτής της, δεν είναι απλά ένα καταφύγιο, είναι η πιο… μακρόχρονη σχέση της ζωής του.
Με ιστορικό αποδράσεων αλλά και περιπλανήσεις εκτός χωρικών υδάτων οι εικόνες του Παπαϊωάννου κατάφεραν να κερδίσουν ένα ακόμη πιο διευρυμένο κοινό. Περιζήτητες πλέον, με ασυνήθιστη εμβέλεια σε ετερόκλητους καλλιτεχνικούς χώρους, τον φέρουν να υπογράφει σκηνοθεσία και χορογραφία από την όπερα ως το λαϊκό τραγούδι. Στις παραγγελίες για το 2000 συμπεριλαμβάνονται η χορογραφία για ένα μπαλέτο σε λιμπρέτο του Γ. Τσαρούχη σε συνεργασία με τον Διονύση Φωτόπουλο (Μέγαρο Μουσικής) και η χορογραφία πάνω στο «Χαμόγελο της Τζοκόντας» του Μάνου Χατζιδάκι.
Πώς αποτιμά ο ίδιος την επιτυχία και πόσο επικίνδυνη μπορεί να αποβεί για την τέχνη του; Ενας θαρραλέος οδοιπόρος του παρόντος εκθέτει με ειλικρίνεια τις απόψεις του και τα διλήμματά του.
Η Ομάδα Εδάφους κλείνει 13 χρόνια ως χορευτικό σχήμα με τεράστια απήχηση στην Ελλάδα και καλή υποδοχή στο εξωτερικό. Οσο πληθαίνουν τα σβηστά κεράκια δεν υπάρχει κίνδυνος να επαναπαυθεί κανείς στις δάφνες του;
«Η επιτυχία είναι σχετικό πράγμα. Είναι τεράστια, επαναστατική σχεδόν, σχετικά με το τι είναι ο χορός στη χώρα μας, σχετικά όμως με το τι είναι ο χορός παγκοσμίως η επιτυχία είναι μηδαμινή. Αλλά και με το τι εύχεται κανείς να κάνει σε σχέση με την τέχνη είναι ένα ελάχιστο, μικρό βηματάκι».
Μήπως γι’ αυτό ευθύνεται το ότι είμαστε μια μικρή χώρα και πρακτικά εκτός δικτύου διανομής όσων συμβαίνουν παγκοσμίως στην τέχνη;
«Σε σχέση με τη χειρονομία που κάνει η Μαντόνα για να σταθώ βέβηλος ή ο Γουίλσον και ο Φορσάιθ για να σταθώ ιερός , σε σχέση με τέτοιες χειρονομίες έκφρασης με παγκόσμιο κύρος, ας μην είμαστε τρελοί ότι είμαστε και κάτι. Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι μόνο ότι βοηθήθηκαν από τις χώρες τους, τους ανέδειξε και η λαμπερή αξία τους».
Μια δουλειά πάντως με αλήθεια και αυθεντικότητα στην τέχνη μπορεί να έχει μεγάλη δυναμική. Το λέω αυτό γιατί, παρά τις περιπλανήσεις σου, η Ομάδα Εδάφους λειτουργεί σαν ένα λιμάνι και οι σχέσεις σας εκεί διαπνέονται από ειλικρίνεια και αμοιβαίο σεβασμό.
«Η δουλειά της Ομάδας Εδάφους έχει τη δυνατότητα να παρεισφρέει στον εσωτερικό κόσμο του θεατή. Και αυτή είναι πολύ μεγάλη δύναμη της τέχνης. Βέβαια η δύναμη της τέχνης δεν είναι μόνο αυτό. Σε αυτό το πρώτο στάδιο όμως είναι σαφές ότι η επικοινωνία μας με το κοινό οφείλεται στην απόλυτη ειλικρίνεια των προθέσεών μας. Αυτό το έχουμε και δεν το βλέπω γύρω γύρω. Οπου δουλεύω δεν το συναντώ, γι’ αυτό και αγαπώ τους συνεργάτες μου. Τελικά η Ομάδα Εδάφους δεν είναι μια ιστορία καριέρας, είναι μια ιστορία έκφρασης και προκύπτουν καριέρες μέσα από αυτό. Ετσι ξεκίνησε και έτσι παραμένει».
Το πρόπλασμα ιδεών με το οποίο ξεκινήσατε με την Αγγελική Στελλάτου 13 χρόνια μετά θεωρείς ότι έχει ισχύ;
«Σήμερα έχει ταυτότητα. Η μάζα της ορμής και της επιθυμίας έχει αρχίσει πια να γίνεται συνειδητή πρόταση μέσα μας: ότι θα δουλεύουμε έτσι, ότι θα πορευόμαστε έτσι, ότι θα προσπαθούμε με αυτό που κάθε φορά θεωρούμε ειλικρίνεια και αγνότητα, όχι γιατί έχουν νόημα στο χρηματιστήριο αξιών αλλά επειδή υπάρχει μια ηδονή μέσα σε αυτό. Υπάρχει μια απόλαυση σχεδόν αισθησιακή να βρίσκεσαι στο κέντρο της επιθυμίας σου».
Η σχέση σου λοιπόν με την Ομάδα Εδάφους δεν είναι απλώς ένα καταφύγιο…
«Η Ομάδα Εδάφους είναι η προσευχή που κάνω στη ζωή να μου συγχωρεθεί η απόλυτη προχειρότητα και η χαοτική αντίληψη που με διακατέχουν. Είναι η πιο πιστή σχέση μου. Ούτε με τη ζωγραφική ούτε με τις ερωτικές σχέσεις μου ούτε με τους δασκάλους μου έμεινα τόσα χρόνια. Είναι η μόνη ευχή και να δούμε πόσο θα αντέξει».
Οταν λες ότι περιέχεις πολύ χάος, τι εννοείς;
«Κάνω πολύ έντονη κριτική στον εαυτό μου και θα με ενδιέφερε να διαθέτω το know-how της σύγχρονης ζωής, που σαφώς δεν έχω. Θέλω να πω ότι κριτικάρω τον εαυτό μου γιατί δεν οδηγεί αυτοκίνητο, γιατί δεν έχει υπολογιστή, γιατί δεν είναι δικτυωμένος στο Internet, γιατί δεν έχει κινητό, γιατί δεν έχει αυτό τον έρωτα με την τεχνολογία που σε οδηγεί στο μέλλον, είναι αλήθεια».
Σου δημιουργεί τύψεις η εμπλοκή σε μια δουλειά που δεν γίνεται σύμφωνα με τις δικές σου καλλιτεχνικές επιλογές;
«Μονολεκτικά ναι, μου δημιουργεί τύψεις. Φυσικά έχω τα δικαιολογητικά να θέλω να επιβιώσω μέσα σε αυτή την πραγματικότητα, να μπορώ να κολυμπήσω άνετα στον γλυκό αυτό κόσμο. Αρκετά η ψυχή και το μυαλό μου βρίσκονται εκτός, σε άλλες σφαίρες. Αλλά, ναι, αισθάνομαι τύψεις γιατί ωραίο είναι το high, ωραία και τα χρήματα, ωραίο το αίσθημα να τεστάρεις τις εικόνες σου σε μεγάλο κοινό, αλλά υπάρχει κάτι σχετικό με την πολυτιμότητα της σκέψης που πρέπει να διαφυλάσσεται».
Με τη νέα δουλειά σου επιστρέφεις στη μικρή φόρμα ύστερα από πολυετή απασχόληση σε μεγάλες παραγωγές. Τι σηματοδοτεί αυτή η επιστροφή;
«Το σημαντικό είναι ότι στην Ομάδα επανεφηύραμε έναν τρόπο να κοιτάξουμε ξανά το ουσιώδες. Οι μικρές ανεξάρτητες φόρμες προσφέρονται για αρχετυπικές ιστορίες που θέτουν τα πολύ βασικά ερωτήματα. Από την άλλη, λειτουργούν σαν το εσωτερικό ενός κοχλία που σε πηγαίνει στο κέντρο. Επίσης ένας καλλιτέχνης αισθάνεται κάποια εποχή την ανάγκη να πει φωναχτά: Κοιτάξτε με, προσέξτε με και κάποια άλλη στιγμή να θέλει να ψιθυρίσει χαμηλόφωνα: Είμαι εδώ, αν θέλετε».
Παρατηρούσα στη διάρκεια της πρόβας ότι η σχέση σου με τους ερμηνευτές έχει γίνει πιο ουσιαστική. Ο περφόρμερ δεν είναι απλά ένα όργανο που μορφοποιεί το όραμά σου.
«Ισως γιατί, καθώς ο άνθρωπος μεγαλώνει και χάνει τη νεανική ορμή του, ξετυφλώνεται από τον νάρκισσό του και είναι ικανός να κοιτάζει πραγματικά τον Αλλο. Τότε μπορείς να δίνεις το δώρο της χορογραφίας στον άλλο για να το κάνει δικό του. Δείχνοντας εμπιστοσύνη στον Αλλο, ανακαλύπτεις μέσα σου έναν περίεργο κόσμο ανασφάλειας. Εκεί μέσα όμως κρύβονται πολύτιμα λουλούδια δημιουργίας και επικοινωνίας και το αποπειράσαι. Από την άλλη, στην περιπέτεια αυτή μεγαλώνουμε όλοι μαζί, δεν μεγαλώνω μόνος μου».
Τιτλοφορείς τη νέα δουλειά σου «Ανθρώπινη δίψα». Τι θέλεις να υποδηλώσεις με αυτό τον τίτλο;
«Αρχικά σκέφτηκα να την ονομάσω Το Μυστήριο του Ευαγγελισμού γιατί και οι έξι ιστορίες της σχετίζονται με τις αντιδράσεις των ανθρώπων στον άγγελο που έρχεται. Ηθελα να μιλήσω έτσι για τον απολεσθέντα παράδεισο, γι’ αυτή τη διαρκή σύγκρουση με την πραγματικότητα όπου το θείο δώρο έρχεται πακέτο με την τιμωρία. Κατέληξα ωστόσο σε αυτόν γιατί η δίψα είναι επίσης ορατή πίσω από την κάθε ιστορία. Αλλά και η δίψα για ανανέωση, για την ανάκτηση χαμένων αισθήσεων υπήρχε ως ανάγκη».
