Γραμματέας χωρίς αντίπαλο
Οι φίλοι των φοιτητικών της χρόνων θυμούνται ένα κορίτσι ζωηρό, που ήταν μέσα σε όλα, δοσμένο στην υπόθεση της Αριστεράς αλλά όχι στενοκέφαλο. Μετά ήρθε η δικτατορία και το κορίτσι χάθηκε. Τα ίχνη του βρέθηκαν αρκετά χρόνια αργότερα στο ΚΚΕ. Η κυρία Αλέκα Παπαρήγα ήταν πλέον σύζυγος και μητέρα, αλλά οι σύντροφοί της θυμούνται μια γυναίκα που είχε αφοσιωθεί στο κόμμα και είχε εγκαταλείψει τον εαυτό της. Για κάποιους κινούνταν στα όρια του γραφικού. Αλλοι έβλεπαν στο πρόσωπό της μια δυναμική γυναίκα, αφοσιωμένη στο κόμμα, που μαχόταν πεισματικά για την ιδεολογία της. Το κομματικό στέλεχος Αλέκα Παπαρήγα ήταν πάντα στις επάλξεις, δεν έπαιρνε άδεια, δεν συμμετείχε στον καθημερινό χαβαλέ, οι μελωδίες της νιότης της έγιναν κομμουνιστικά εμβατήρια, η ζωηράδα συντηρητισμός και η ζωή καθήκον. Αυτά που για άλλους θα ήταν βρόχος έγιναν για την κυρία Παπαρήγα πολεμοφόδια. Στις 27 Φεβρουαρίου του 1991 εξελέγη γενική γραμματέας του ΚΚΕ γράφοντας ιστορία ως η πρώτη γυναίκα αρχηγός κόμματος στην Ελλάδα.
Η εκλογή τής 46χρονης τότε φιλολόγου από το 13ο Συνέδριο στη θέση της Γραμματέως προκάλεσε μεγάλη έκπληξη. Η κυρία Παπαρήγα ήταν το μοναδικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου που δεν εξελέγη αντιπρόσωπος στο συνέδριο· που ανακοίνωσε ότι δεν επιθυμούσε να πάρει μέρος σε κανένα καθοδηγητικό όργανο· που όταν προτάθηκε για μέλος της ΚΕ βγήκε στον διάδρομο της συνεδριακής αίθουσας και δήλωσε στους έκπληκτους συντρόφους της ότι αισθανόταν μεγάλο το βάρος της εκλογής και φοβόταν ότι δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις. Για την ΚΕ μεταπείστηκε κυριολεκτικά στο παρά πέντε.
Με ένα σκληρό και συντηρητικό προφίλ ο απερχόμενος Γραμματέας της ΚΕ κ. Γρ. Φαράκος καυτηρίασε δημοσίως την άποψή της ότι απαιτείται «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» , σε ένα συνέδριο όπου η σύγκρουση ανανεωτικών και συντηρητικών έφθασε ως το κόκαλο, δεν αποτελούσε εγγύηση για κοινή πορεία των δύο… στρατοπέδων. Και δεν ήταν λίγοι αυτοί που έμειναν με το στόμα ανοιχτό όταν ο πρόεδρος του ΚΚΕ κ. Χ. Φλωράκης τη «φωτογράφισε» στην ομιλία του για τη θέση του γενικού γραμματέα και όταν ο κ. Ορ. Κολοζώφ την πρότεινε στην ΚΕ. Εξελέγη τελικώς με 57 ψήφους έναντι 53 του κ. Ι. Δραγασάκη, του υποψηφίου των ανανεωτικών, και έσπευσε να δηλώσει ότι θα σεβαστεί τη διαφορετικότητα των απόψεων.
* Δύσκολοι καιροί
Το καζάνι στο οποίο σιγόβραζαν το ΚΚΕ και η ΕΑΡ γρήγορα έφθασε στο σημείο της έκρηξης το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου άλλωστε το ΚΚΕ αποχώρησε από τον Συνασπισμό. Η άβολη θέση της κυρίας Παπαρήγα έγινε ακόμη χειρότερη από τις συνεχείς επιθέσεις ορισμένων ΜΜΕ, τα οποία ποτέ δεν είδαν με καλό μάτι την παχουλή αρχηγό, με τα παράταιρα ρούχα, τα άσχημα κοντοκουρεμένα μαλλιά και τον τεράστιο σκελετό γυαλιών που αναδείκνυε το αδέξιο μακιγιάζ της. Η κυρία Παπαρήγα μπορεί να είχε ρητορικές ικανότητες, να χειριζόταν πολύ σωστά τα ελληνικά, να είχε συγκροτημένες απόψεις, απείχε όμως πολύ από το πρότυπο της γυναίκας του ’90. Ακολουθώντας τη λογική του κόμματος ότι τα προβεβλημένα στελέχη πρέπει να είναι ευπαρουσίαστα σε λίγους μήνες έγινε σχεδόν άλλος άνθρωπος. Αδυνάτισε, έμαθε να χρησιμοποιεί το μολύβι ματιών και άλλαξε σκελετό γυαλιών.
Οσοι γνωρίζουν καλά την κυρία Παπαρήγα καταλήγουν στις ίδιες παρατηρήσεις: «Η Αλέκα δεν έχει σχέση με τη δημόσια εικόνα της. Είναι κοινωνική, αυθόρμητη και ευαίσθητη. Εχει χιούμορ, είναι έξυπνη, στηρίζει τους φίλους της. Μένει ακόμη στη γειτονιά όπου γεννήθηκε, σε ένα μικρό διαμέρισμα στη λεωφόρο Αλεξάνδρας».
Η οικογένεια της κυρίας Παπαρήγα κατάγεται από την Κεφαλλονιά, αλλά η ίδια γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Ο πατέρας της, λαδέμπορος το επάγγελμα, υπέστη διώξεις για τις αριστερές του πεποιθήσεις που, όπως φαίνεται, εμφύσησε και στην κόρη του, η οποία σε ηλικία 16 ετών οργανώθηκε στη μαθητική και αργότερα στη σπουδάζουσα της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη.
* Τότε και τώρα
Η Αλέκα της εποχής εκείνης ήταν μία από τις καλύτερες φοιτήτριες της Φιλοσοφικής Σχολής, συμμετείχε στις συγκεντρώσεις και στις διαδηλώσεις, έπαιζε «κρυφτό» με την Αστυνομία στα γραφεία της οργάνωσης και τα βράδια με την παρέα της (Νίτσα Λουλέ, Κατερίνα Κωτσάκη, Σπύρος Λυκούδης, Αριστείδης Μανωλάκος) το έριχναν έξω στα ταβερνάκια και στις μπουάτ της Πλάκας, όπου η κυρία Παπαρήγα συχνά ξελάσπωνε οικονομικά τους υπόλοιπους. Τότε γνώρισε και τον σύζυγό της, τον κ. Θ. Παπαρήγα (έχουν αποκτήσει μία κόρη, τη Βασιλεία). Στη δικτατορία η παρέα πέρασε στην παρανομία και μοιραία διαλύθηκε. Η κυρία Παπαρήγα συνελήφθη και κρατήθηκε για λίγους μήνες. Ως τη μεταπολίτευση η μόνη γνωστή δράση της είναι η συμμετοχή της στο κίνημα των οικογενειών πολιτικών κρατουμένων. Αργότερα έγινε μέλος του ΚΚΕ, υπεύθυνη της γυναικείας επιτροπής της ΚΕ (και ιδρυτικό μέλος της Ομοσπονδίας Γυναικών Ελλάδας), μέλος της ιδεολογικής επιτροπής του κόμματος και μετά επί χρόνια ηγείτο της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας, της μεγαλύτερης οργάνωσης του ΚΚΕ. Από το 1978 ήταν μέλος της ΚΕ και από το 1986 μέλος του ΠΓ.
Η γενική γραμματέας του ΚΚΕ ζει για το κόμμα. Κοιμάται λίγες ώρες, ξυπνά στις 6 το πρωί και πηγαίνει στον Περισσό, όπου ενημερώνεται και συζητεί με τους άμεσους συνεργάτες της, τους κκ. Μ. Κοψίδη και Μ. Μαΐλη, ενώ ο άνθρωπος που φέρεται ως το «δεξί χέρι» της στην ηγεσία είναι ο κ. Δ. Γόντικας. Η αντιφατικότητα του χαρακτήρα της ξάφνιασε όσους δεν την ήξεραν και πληροφορήθηκαν τη συνεργασία του ΚΚΕ με τον κ. Κ. Ζουράρι και την κυρία Λιάνα Κανέλλη, πρόσωπα για τα οποία της ασκήθηκε σφοδρή κριτική. Οταν το απαιτούν οι κομματικές περιστάσεις δεν αποφεύγει τις ρήξεις, όπως στην περίπτωση των κκ. Δ. Κωστόπουλου, Ι. Θεωνά, Α. Ντρέκου και Σ. Μαντζουράνη, οι οποίοι βρέθηκαν εκτός κόμματος λόγω διαφωνιών. Κανείς τους πάντως δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι αιφνιδιάστηκε. Η άποψη της κυρίας Παπαρήγα, διατυπωμένη στο 13ο Συνέδριο, ήταν σαφής: «Το ΚΚΕ δεν είναι κόμμα μονολιθικό, όμως η εναλλακτική λύση στη μονολιθικότητα δεν είναι ο ιδεολογικός πλουραλισμός και η αμορφία ούτε η ελευθερία δράσης των στελεχών με κριτήριο το κύρος της δημοσιότητας και της προσωπικής ικανότητας».
