Συχνά διατυπώνεται το ερώτημα: «Μήπως πρέπει να μεταφέρω τις αποταμιεύσεις μου στο εξωτερικό για να τις σώσω;». Η απάντηση που θα δώσουμε εδώ είναι αρνητική και θα εξηγήσουμε τους λόγους γιατί αυτή η κίνηση είναι καταστροφική τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους αποταμιευτές.
Το τραπεζικό σύστημα τόσο στην Ελλάδα όσο και στις χώρες όπου κατευθύνονται οι εκροές των καταθέσεων λειτουργεί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Κάθε τράπεζα παρακρατεί ένα σχετικά μικρό ποσοστό των καταθέσεών της (γνωστό και ως ποσοστό διαθεσίμων) και το υπόλοιπο επιστρέφεται στην οικονομία με τη μορφή δανείων από την τράπεζα προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Οι τράπεζες δηλαδή δημιουργούν χρήμα και άρα επηρεάζουν τη ρευστότητα της οικονομίας. Τα παραπάνω ισχύουν τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Κύπρο και την Ελβετία, που αναφέρονται συχνά ως προορισμοί των καταθέσεων οι οποίες απομακρύνονται από το ελλαδικό τραπεζικό σύστημα (όχι όμως απαραίτητα και από το ελληνικό).
Υπάρχουν βέβαια και διαφορές στα εθνικά τραπεζικά συστήματα. Η μεν Κύπρος έχει μια ανοιχτή αλλά μικρού μεγέθους οικονομία. Το ελβετικό τραπεζικό σύστημα έχει υποστεί τις επιπτώσεις της κρίσης μετά την κατάρρευση της Lehman Βrothers. Αντιθέτως το αντίστοιχο ελληνικό χαρακτηρίζεται από σταθερότητα και υψηλή κερδοφορία καθώς δεν είχε επενδύσει σημαντικά κεφάλαια στην αμερικανική χρηματαγορά. Η κερδοφορία της διαμορφώθηκε εν πολλοίς από την υψηλότερη του μέσου όρου ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας τα τελευταία 15 χρόνια.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος οι καταθέσεις σημείωσαν μείωση κατά 6,7% (15,86 δισ. ευρώ) το πρώτο τετράμηνο του 2010. Τι θα γίνει όμως αν συνεχιστεί η εκροή αποταμιεύσεων; Η απάντηση θα είναι ότι θα μειωθεί η ρευστότητα, δηλαδή η ποσότητα χρήματος στην οικονομία. Θα μειωθεί η δυνατότητα των τραπεζών να χορηγούν δάνεια σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Αυτό σημαίνει μείωση των επενδύσεων και στασιμότητα στην αγορά κατοικίας, αφού αυτά προσδιορίζονται από την τραπεζική χρηματοδότηση. Αν υποθέσουμε ότι αυτό το απαισιόδοξο σενάριο συνεχιστεί τότε θα έχουμε μεγαλύτερη ύφεση (η οποία, χωρίς περαιτέρω εκροή καταθέσεων, αναμένεται να οδηγήσει σε συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 7% τη διετία 2010-2011), μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας (το οποίο εκτιμάται να προσεγγίσει το 14% στο τέλος του 2011) και μεγαλύτερη αβεβαιότητα. Οσοι δηλαδή πιστεύουν ότι «σώζουν τις αποταμιεύσεις τους φυγαδεύοντάς τες στο εξωτερικό» πλανώνται πλάνην οικτράν. Το πρακτικό αποτέλεσμα θα είναι μεγαλύτερη μείωση του πλούτου τους (η ύφεση θα μειώσει την αξία της ακίνητης περιουσίας) και μεγαλύτερη αβεβαιότητα στην εργασία τους (αύξηση της ανεργίας).
Ο κ. Κώστας Μήλας είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο University of Κeele και ο κ. Θεόδωρος Παναγιωτίδης είναι λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
