Η Κίνα ανοίγει ξανά τον Δρόμο του Μεταξιού

Την αναβίωση –στη μοντέρνα εκδοχή –του θρυλικού Δρόμου του Μεταξιού στοχεύει να πραγματοποιήσει η Κίνα μέσω ενός μεγαλόπνοου προγράμματος επενδύσεων που θα ενώνει την Ασία με την Ευρώπη και αποτελεί τη ναυαρχίδα της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης του Σι Τζινπίνγκ. Υστερα από δύο σχεδόν δεκαετίες ταχείας ανάπτυξης, το Πεκίνο προσβλέπει και πάλι πέρα από τα σύνορά του για επενδυτικές και εμπορικές ευκαιρίες, καθώς τα πλεονάσματα της χώρας αυξάνονται ξανά.

Σύμφωνα με τους «Financial Times», η χώρα σήμερα διαθέτει περίπου 4 τρισ. δολάρια σε αποθεματικά ξένων νομισμάτων –τα μεγαλύτερα στον κόσμο –ενώ, επιπλέον, οι σιταποθήκες ξεχειλίζουν και τα πλεονάσματά της σε ακίνητα, τσιμέντο και χάλυβα αγγίζουν τεράστια μεγέθη. Φάνταζε, λοιπόν, αναμενόμενο ότι αργά ή γρήγορα η Κίνα θα αναζητούσε νέες αγορές για να διοχετεύσει τα πλεονάζοντα αγαθά της.

Η πρωτοβουλία «Μία Ζώνη, ένας Δρόμος» εξαγγέλθηκε από τον Σι Τζινπίνγκ, τον πέμπτο πρόεδρο της Κίνας, το 2013 και χωρίζεται σε δύο τμήματα: ένα χερσαίο (Silk Road Economic Belt), που διατρέχει την Κεντρική Ασία, τη Ρωσία και την Ευρώπη, και ένα θαλάσσιο (Maritime Silk Road) μέσω του Δυτικού Ειρηνικού και του Ινδικού Ωκεανού. Προβλέπει, μεταξύ άλλων, την κατασκευή δρόμων, σιδηροδρόμων, λιμένων και αερολιμένων ενώ προϋποθέτει έναν μεγάλο βαθμό πολυεπίπεδης συνεργασίας της Κίνας με γειτονικά και όχι μόνο κράτη.

Στο τέλος του περασμένου έτους ο κινέζος πρόεδρος ανήγγειλε τη δημιουργίας ενός επενδυτικού ταμείου που στόχο θα έχει την προώθηση του φιλόδοξου σχεδίου. Η κινεζική κυβέρνηση θα τοποθετούσε αρχικά 40 δισ. δολάρια ενώ καλωσόριζε όσους επενδυτές από την Ασία και αλλού ήταν πρόθυμοι να λάβουν μέρος ενεργά στο πρόγραμμα, όπως είχε μεταδώσει το επίσημο πρακτορείο ειδήσεων της Κίνας, Xinhua. Επιπλέον, τον περασμένο Απρίλιο, το Πεκίνο ανακοίνωσε τα σχέδιά του να εισφέρει 62 δισ. δολάρια εκ των συναλλαγματικών αποθεμάτων του στις τρεις κρατικές τράπεζες που θα χρηματοδοτήσουν την επέκταση του σχεδίου.

«Σχέδιο Μάρσαλ»

Αν οι εξαγγελίες της Κίνας αποκτήσουν υπόσταση, ο νέος Δρόμος του Μεταξιού θα αποτελεί το μεγαλύτερο πρόγραμμα οικονομικής διπλωματίας από την εποχή που η ηγεσία των ΗΠΑ κατέστρωσε το περιβόητο Σχέδιο Μάρσαλ για τη μεταπολεμική ανοικοδόμηση της Ευρώπης, σημειώνει η αμερικανική εφημερίδα.

Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει μέχρι τώρα γνωστά, καθότι η κινεζική κυβέρνηση δεν έχει δημοσιοποιήσει ακόμη την πλήρη έκταση και τις λεπτομέρειες του σχεδίου, σε αυτό πρόκειται να εμπλακούν δεκάδες χώρες με συνολικό πληθυσμό άνω των 3 δισ. ανθρώπων. Λίγους μήνες νωρίτερα το υπουργείο Εμπορίου της χώρας γνωστοποίησε ότι «οι χώρες του Δρόμου του Μεταξιού αντιστοιχούν στο 26% του εμπορικών εταίρων της Κίνας», χωρίς, ωστόσο, να δοθούν παραπάνω στοιχεία για το ποιες ακριβώς είναι αυτές.

Και μόνο τα μεγέθη αυτά αναδεικνύουν μια τεράστια φιλοδοξία η οποία, κατά τους αναλυτές, δεν περιορίζεται στην οικονομική σφαίρα αλλά σχετίζεται, επίσης, και με τη γενικότερη αναζήτηση της Κίνας για τον καθορισμό της θέσης ως πολιτικής και στρατιωτικής δύναμης στην Ασία και στον κόσμο. Και, όπως συμβαίνει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, μεγάλες είναι και οι προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσει η κινεζική κυβέρνηση.

Τα αγκάθια

Πρωτίστως, εξαιτίας της επέκτασης των συμφερόντων της χώρας στο εξωτερικό, πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι ένα τόσο μεγαλεπήβολο επενδυτικό σχέδιο θα χρειαστεί να συνοδευτεί και από την επέκταση της μιλιταριστικής λογικής της Κίνας και εκτός συνόρων. Η προστασία και η ασφάλεια των έργων σε πολιτικά και κοινωνικά ασταθή κράτη μπορεί να αναγκάσουν την Κίνα να παρακάμψει την κατά δήλωσιν τακτική της για μη παρέμβαση (στρατιωτική ή όχι) στην εσωτερική πολιτική άλλων χωρών.

Επιπλέον, η επίδειξη ισχύος που έχει κάνει η χώρα σε ορισμένες περιπτώσεις στο παρελθόν δυσχεραίνουν εκ των πραγμάτων την επίτευξη μιας συνεργασίας εμπιστοσύνης με ορισμένα γειτονικά κράτη, όπως το Βιετνάμ, η Ινδία ή η Ρωσία.

Από τη γεωγραφική σκακιέρα της περιοχής δεν λείπουν και οι εθνοτικές διενέξεις, κυρίως στις διάφορες επαρχίες της κινεζικής επικράτειας, οι οποίες, επιπλέον, μαστίζονται από εκτεταμένη φτώχεια και ανέχεια. Οι κινεζικές Αρχές, σχολιάζει η «Telegraph», ελπίζουν ότι η προκύπτουσα από τις επενδύσεις οικονομική άνθηση θα τερματίσει και τις δεκαετίες διαμάχης μεταξύ αυτών των ομάδων, όπως είναι οι Ουιγούροι, η μουσουλμανική μειονότητα αυτοχθόνων στην κομβικής σημασίας για τον νέο Δρόμο του Μεταξιού επαρχία της Σιντζιάνγκ, και των Κινέζων Χαν, που αποτελούν το 90% του υπόλοιπου πληθυσμού της χώρας.

Η αρχαία διαδρομή
Σημείο συνάντησης εμπορίου και πολιτισμών
Από τον 2ο αιώνα π.Χ. ως το τέλος του 14ου αιώνα μ.Χ. ένας μεγάλος εμπορικός δρόμος ξεκινούσε από τη σημερινή κινεζική επαρχία Σιάν στα ανατολικά και κατέληγε στη Μεσόγειο στα δυτικά, συνδέοντας την Κίνα με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Επειδή το μεγαλύτερο ποσοστό των προϊόντων που μετακινούνταν μέσω αυτή της διαδρομής, μήκους τεσσάρων χιλιάδων χιλιομέτρων, το καταλάμβανε το μετάξι, ο επιφανής γερμανός γεωγράφος Φέρντιναντ φον Ριχτχόφεν το 1877 του έδωσε την ονομασία Δρόμος του Μεταξιού. Οι διαδρομές του Δρόμου του Μεταξιού διαμορφώθηκαν προοδευτικά κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Χαν. Οι Κινέζοι, μάλιστα, εξέτρεφαν τέτοιο ενδιαφέρον για την ασφάλεια των προϊόντων τους ώστε επέκτειναν το Σινικό Τείχος για να διασφαλίσουν την προστασία της εμπορικής οδού. Οι κύριοι έμποροι κατά την αρχαιότητα ήταν Κινέζοι, Πέρσες, Σομαλοί, Ελληνες, Σύροι, Ρωμαίοι, Αρμένιοι, Ινδοί και Βακτριανοί.

Αμοιβαίο όφελος και κοινή πρόοδος

Μέσω αυτής της αρχαίας διαδρομής διακινούνταν όχι μόνο αγαθά από τη μια άκρη της Ευρασίας στην άλλη, αλλά ταυτόχρονα αποτελούσε σημείο συνάντησης πολιτισμών, φιλοσοφιών, απόψεων, ιδεών, θρησκειών, τεχνολογιών κ.ά. Η «Μεταξένια Διαδρομή», όπως αλλιώς ονομαζόταν, συνέβαλε τα μέγιστα στην πολιτιστική ανταλλαγή μεταξύ της Κίνας και της ευρύτερης Δύσης, υπήρξε μια μεγάλη «πολιτιστική γέφυρα» μεταξύ Ασίας και Ευρώπης.

Η συνδιαλλαγή μεταξύ της Κίνας και της Δύσης προσέφερε αμοιβαίο όφελος και κοινή πρόοδο για τους δύο πολιτισμούς. Δυτικές θρησκείες, όπως ο Ζωροαστρισμός, ο Μανιχαϊσμός, ο Νεστοριανισμός, ακόμη και το Ισλάμ βρήκαν δίοδο στην Κίνα μέσω αυτής της αλληλεπίδρασης.

Αντίστοιχα, οι τέσσερις μεγάλες κινεζικές εφευρέσεις, το χαρτί, η εκτύπωση, η πυρίτιδα και η πυξίδα, καθώς και η διαδικασία αναπαραγωγής του μεταξοσκώληκα αλλά και επεξεργασίας και κλώσης του μεταξιού διαβιβάστηκαν στη Δύση. Αυτό, σύμφωνα με τους ειδικούς, σε μεγάλο βαθμό επιτάχυνε την ανάπτυξη ολόκληρου του κόσμου.