Ραντεβού με… την οικονομική ιστορία έκλεισε ο Μπερνάνκι

Τα ηνία της Fed παρέδωσε την Παρασκευή o Μπεν Μπερνάνκι, ο οποίος ολοκλήρωσε τη δεύτερη θητεία του ως πρόεδρος της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας. Τη θέση του ανέλαβε η μέχρι πρότινος αντιπρόεδρος της Fed Τζάνετ Γέλεν και έγινε η πρώτη γυναίκα στην ιστορία της τράπεζας που αναλαμβάνει το συγκεκριμένο αξίωμα.

Ο πρώην καθηγητής του Πανεπιστημίου του Πρίνστον στα οκτώ χρόνια της θητείας του –ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος τον διόρισε στη θέση του προέδρου της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ το 2006 –έχει λάβει επαίνους αλλά έχει δεχθεί και κριτικές για τις αποφάσεις του όσον αφορά την οικονομική πολιτική της Fed και κυρίως για τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκε τη μεγαλύτερη πρόκληση για την αμερικανική οικονομία μετά τη Μεγάλη Υφεση, που δεν ήταν άλλη από την παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008.

Ωστόσο, όπως επισημαίνει σε εκτενές άρθρο του το πρακτορείο Reuters, η τελική αποτίμηση του έργου του Μπερνάνκι δεν μπορεί παρά να γίνει μελλοντικά. Και η οικονομική ιστορία είναι αυτή που θα αποδείξει την ορθότητα (ή όχι) των αποφάσεών του.

Οταν ο Μπερνάνκι ανέλαβε για πρώτη φορά το τιμόνι της Fed, η φούσκα των στεγαστικών δανείων υψηλού ρίσκου ήταν ήδη διογκωμένη. Οταν έσκασε το 2008, γράφουν οι αναλυτές του Reuters Τζόναθαν Σπάισερ και Αν Σαφίρ, «ο επικεφαλής της Fed άργησε να συνειδητοποιήσει πόσο γρήγορα αυτό το πρόβλημα μπορούσε να προκαλέσει ντόμινο σε όλον τον κόσμο επιμολύνοντας τις ελαφρά ελεγχόμενες τράπεζες και διασπείροντας τον πανικό στους επενδυτές».

Το 2009 προχώρησε σε μια ηρωική κατά τους υποστηρικτές του κίνηση: την εφαρμογή ενός άνευ προηγουμένου προγράμματος μαζικής αγοράς ομολόγων, γνωστού και ως πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (Quantitive Easing –QE). Ο στόχος ήταν να ωθήσει τα μακροπρόθεσμα επιτόκια σε χαμηλότερα επίπεδα, να περιοριστεί η ανεργία και να σταματήσει η συνεχής συρρίκνωση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) των ΗΠΑ. Από τότε ο Μπεν Μπερνάνκι έχει λάβει άλλες δύο φορές μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης, γεγονός που έχει οδηγήσει σε τετραπλασιασμό του ισολογισμού της Fed στα 4 τρισ. δολάρια.

«Οταν ξέσπασε η χειρότερη ύφεση των τελευταίων δεκαετιών, το αμερικανικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά 8% στα τέλη του 2008 και το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε στο 10% το επόμενο έτος» σημειώνουν οι Σπάισερ και Σαφίρ του Reuters. Και προσθέτουν ότι, «ενώ η ανάπτυξη έκτοτε ήταν ασταθής, ο ρυθμός έφτασε το 4% κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2013 και το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε στο 6,7%».

Στον Μπερνάνκι πιστώνεται επίσης η άψογη συνεργασία της Fed με τους προέδρους Μπους και Ομπάμα στα προγράμματα διάσωσης του αμερικανικού χρηματοπιστωτικού συστήματος από την κατάρρευση με την ουσιαστική κρατικοποίηση τραπεζών και ασφαλιστικών ομίλων. Ωστόσο οι τελευταίες αποφάσεις του Μπερνάνκι καθώς αποχωρεί από την προεδρία της Fed αφορούν την περικοπή του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης.

Την περασμένη εβδομάδα σε διήμερη συνεδρίαση της Νομισματικής Επιτροπής της Τράπεζας, την τελευταία με επικεφαλής τον ηλικίας 60 ετών Μπερνάνκι, αποφασίστηκε η μείωση του προγράμματος αγοράς κρατικών ομολόγων και χρεογράφων στεγαστικής πίστης κατά 10 δισ. δολάρια συνολικά. Αυτή ήταν η δεύτερη περικοπή του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, αφού είχε προηγηθεί μια ισόποση τον Δεκέμβριο του 2013. Ετσι η συνολική μηνιαία παρέμβαση της Fed θα περιοριστεί στα 65 δισ. δολάρια από τα 85 δισ. που προέβλεπε το αρχικό πρόγραμμα.

Επί του παρόντος, πάντως, οι Αμερικανοί δεν μπορούν να αποφασίσουν αν συμπαθούν ή αντιπαθούν τον Μπεν Μπερνάνκι. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε την περασμένη Τετάρτη το ποσοστό δημοτικότητας του πρώην προέδρου της Fed μόλις που άγγιξε το 40%, ενώ το 25% των ερωτηθέντων δεν είχε καμία άποψη επί του θέματος.

Μικρή σημασία έχει ωστόσο το ποσοστό αυτό. Ο προκάτοχος του Μπερνάνκι Αλαν Γκρίνσπαν απολάμβανε τα χρόνια της «βασιλείας» του ποσοστά δημοτικότητας 65%. Πόσο άραγε απογοητεύθηκαν αυτοί που τον λάτρευαν όταν από «γκουρού των αγορών» αποδείχθηκε «γκουρού της φούσκας»;

Στην Τζάνετ Γέλεν η «καυτή πατάτα»
Η νέα πρόεδρος της Fed Τζάνετ Γέλεν καλείται πλέον να οδηγήσει την οικονομική πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης στο τέλος της, εκτιμούν οι ειδικοί.

Καλείται συγκεκριμένα να αυξήσει τα επιτόκια και να περιορίσει τον ισολογισμό της Fed στο 1 τρισ. δολάρια, προσέχοντας παράλληλα να μην εκτροχιασθεί η οικονομία των ΗΠΑ.

«Αν τα πράγματα κινηθούν πάρα πολύ γρήγορα, θα έχουμε μια νέα ύφεση. Αν πάνε πολύ αργά, θα έχουμε πρόβλημα με τον πληθωρισμό. Αν δεν γίνει τίποτε από τα δύο, τότε και τα δύο ενδεχόμενα είναι πιθανά. Η ιστορία θα κρίνει αν η δυναμική αντίδραση του Μπερνάνκι στην κρίση του 2009 ήταν απαραίτητη ή απλώς περιττή» δηλώνει μιλώντας στο αμερικανικό πρακτορείο ο Αλαν Μέλτζερ, κορυφαίος ιστορικός εξειδικευμένος σε οικονομικά και συναλλαγματικά θέματα.