Ο «τρελός» εφευρέτης της διπλανής πόρτας

Μερικοί άνθρωποι εφευρίσκουν καινούργια πράγματα με την άνεση που οι υπόλοιποι αναπνέουν. Η εποχή όμως, παρ’ ότι άκρως τεχνολογική, συχνά δεν ευνοεί τους εφευρέτες

Ακόμη και το πιο ευτελές αντικείμενο, όπως το ανοιχτήρι μπουκαλιών, μπορεί να εφευρεθεί, να τροποποιηθεί, να βελτιωθεί και να πατενταριστεί εκατοντάδες φορές και πάλι να μην έχει τελειοποιηθεί: πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να πέσουν κομματάκια από φελλό μέσα στο κρασί. Το τέλειο ανοιχτήρι μπουκαλιών αναζητείται ακόμη, παρ’ ότι η αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για τον πρώτο εκπωματιστήρα κατατέθηκε το 1795 από τον Σάμιουαλ Χένσαλ, ενώ από τότε ως το 1900 μονάχα η Βρετανία χορήγησε 350 διπλώματα ευρεσιτεχνίας για ανοιχτήρια.

Και αν οι εφευρέτες τυρμπουσόν έχουν μειωθεί τελευταίως ­ το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (ΕΡΟ) έχει λάβει «μόνο» 160 σχετικές αιτήσεις στα 20 χρόνια της λειτουργίας του ­, οι εφευρέτες γενικώς μάλλον έχουν αυξηθεί: κάθε χρόνο το ΕΡΟ βομβαρδίζεται με 700.000 αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας· αν τις έβαζε τη μια πάνω στην άλλη, θα έφθαναν στα τρία τέταρτα του ύψους του Πύργου του Αϊφελ.

Στην Ελλάδα όλη η εφευρετική γνώση και ιστορία είναι συγκεντρωμένη στον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ), που στεγάζεται σε ένα κτίριο, με την ανάλογη χάι-τεκ εμφάνιση, στο Μαρούσι και λαμβάνει περίπου 500 αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας τον χρόνο. Ο αριθμός αυτός όμως δεν μπορεί να αποκαλύψει τον πραγματικό αριθμό των ελλήνων εφευρετών, γιατί η εφεύρεση είναι αρρώστια που υποτροπιάζει.

«Εχω κατοχυρώσει πάνω από 60 εφευρέσεις» λέει ο Γεώργιος Γκιόλβας, πυρηνικός φυσικός και μηχανολόγος, ο οποίος εφευρίσκει ασταμάτητα τα τελευταία 50 χρόνια. «Το πρώτο μου δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το πήρα όταν ήμουν φοιτητής στην Πάδοβα και έχει την υπογραφή του Αϊνστάιν» λέει. Το μικρόβιο όμως τον είχε χτυπήσει πολύ νωρίτερα: οκτώ ετών χάλασε το γραμμόφωνο του πατέρα του και προσπάθησε να κινήσει το ποδήλατό του με τη μηχανή του γραμμοφώνου. «Οταν τελείωσα τις σπουδές μου σκέφτηκα ότι όλα αυτά που με δίδαξαν, όλα αυτά που απολαμβάνω κάθε μέρα είναι αποτέλεσμα των πειραματισμών κάποιων ανθρώπων. Θεώρησα λοιπόν ότι και εγώ έχω υποχρέωση να αφήσω κάτι για τους επόμενους».

«Πολλές φορές μας ειρωνεύονται εμάς τους εφευρέτες. Ο κόσμος προσκυνά τον πολιτισμό αλλά όχι τον Εντισον, τον Μαρκόνι ή τον Φλέμινγκ» λέει. «Οταν ο Φλέμινγκ, ο οποίος ανακάλυψε την πενικιλίνη και έσωσε τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων, πήγε στο Λονδίνο, κανείς δεν τον υποδέχθηκε. Οταν όμως πήγε ο Πρίσλεϊ, ακόμη και η βασίλισσα συμμετείχε στην υποδοχή του. Ο,τι χρησιμοποιούμε ωστόσο, από το φως που ανάβουμε κάθε πρωί ως την κλειδαριά ασφαλείας με την οποία κλειδώνουμε το σπίτι μας το βράδυ, κάποιος τρελός σαν και εμάς το επινόησε».

Τα παιδιά ενός «θηλυκού» μυαλού

Και αν όλες οι εφευρέσεις δεν είναι του ύψους του τηλεφώνου, δεν έχει καμία απολύτως σημασία. Μπορεί να αποδειχθούν εξίσου επιτυχείς με το ευτελέστατο φερμουάρ που κατοχύρωσε κάποιος W. Judson το 1893. «Τις μικροεφευρέσεις τις επινοούν άνθρωποι που μπορεί να μην έχουν καμία σχέση με την επιστήμη. Αρκεί ένα μυαλό «θηλυκό», που να γεννά δηλαδή ιδέες» λέει ο κ. Γκιόλβας. «Ο άνθρωπος, ακόμη και ο αγράμματος, είναι σωστός όταν έχει τάση για έρευνα, όταν ψάχνει να βρει κάτι που θα προσφέρει στον πολιτισμό».

Στον κ. Γκιόλβα έχει κατοχυρωθεί από ένα σύστημα ασφαλείας για τις ισόπεδες διαβάσεις του σιδηροδρόμου ­ «εφεύρεση για την καλυτέρευση της ζωής του ανθρώπου» ­ ως μια συσκευή στην οποία τοποθετεί κανείς τα τσιγάρα του και σε ένα τέταρτο τα παίρνει απαλλαγμένα από το 80% των βλαβερών ουσιών τους ­ εφεύρεση που προέκυψε γιατί λόγω καρδιακών προβλημάτων οι γιατροί τού συνέστησαν να κόψει το κάπνισμα.

Τελικά οι εφευρέσεις αποκαλύπτουν τους μύχιους πόθους, τις ανάγκες και τους φόβους των εφευρετών ­ ίσως ακόμη και το παρελθόν τους. Ο Ανδρέας Βομβογιάννης, επί χρόνια πλοίαρχος του εμπορικού ναυτικού και νυν ιδιοκτήτης ναυτιλιακού γραφείου, μετέφερε στη στεριά μια σωσίβια λέμβο, όπως λέει ο ίδιος, και έφτιαξε το «σωσίβιο σεισμού». Εμπνευσή του ήταν το παιδί που ανασύρθηκε ζωντανό από τα ερείπια της πολυκατοικίας που κατέρρευσε κατά τον σεισμό στο Αίγιο. «Αγανάκτησα γιατί δεν μπορούσα να δεχθώ ότι αύριο μπορεί να γίνει σεισμός και να καταπλακωθούμε χωρίς να έχουμε λάβει κανένα μέτρο. Ετσι αποφάσισα να μετατρέψω ένα δωμάτιο σε σωσίβια λέμβο» λέει.

Το δωμάτιο επενδύεται εσωτερικά από ένα ενισχυμένο «κέλυφος» από ατσάλι ή ειδικό πλαστικό, που αντέχει στις πιέσεις και γίνεται σαν συμπαγές κουτί. Επιπλέον, εφοδιάζεται με εξοπλισμό διάσωσης ­ κινητό τηλέφωνο, μάσκα οξυγόνου, πομπό εντοπισμού κλπ. ­ «ώστε να επιζήσεις, έστω και καταπλακωμένος».

Ο κ. Βομβογιάννης, και αυτός εφευρέτης καθ’ υποτροπήν, έχει πολλά σχέδια στα σκαριά, παρ’ ότι το σωσίβιο σεισμού δεν έχει συγκινήσει ακόμη κανέναν κατασκευαστή ώστε να κυκλοφορήσει στο εμπόριο. Αλλωστε, «από τις 100 εφευρέσεις που κατατίθενται, μόνο οι δύο αξιοποιούνται στην αγορά» λέει ο Ιωάννης Σακελλαρίδης, δικηγόρος ευρεσιτεχνιών και γενικός γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Εφευρέσεων. «Οι υπόλοιπες 98 μένουν στα χαρτιά είτε γιατί υπάρχει κάτι αντίστοιχο στην αγορά είτε γιατί δεν αξίζουν».

Από τις υποθέσεις που αναλαμβάνει ο κ. Σακελλαρίδης, οι περισσότερες αφορούν κατοχυρωμένες εφευρέσεις που μόλις κυκλοφορούν στην αγορά και έχουν επιτυχία, αντιγράφονται κατά κόρον. Παρεμπιπτόντως, η μεγαλύτερη αποζημίωση για αντιγραφή πατενταρισμένου προϊόντος (873.158.971 δολάρια) πληρώθηκε από την Kodak στην Polaroid. Εφευρέτης, εκτός από δικηγόρος, ο κ. Σακελλαρίδης έχει συνδυάσει το χόμπι του, την ιστιοπλοΐα, με την εφευρετικότητα και έχει επινοήσει βελτιώσεις για τα πανιά των ιστιοπλοϊκών σκαφών. «Ο εφευρέτης έχει μέσα του το μεράκι» λέει. «Η Ελληνική Εταιρεία Εφευρέσεων, λ.χ., αριθμεί περίπου 1.000 μέλη, από επιστήμονες ως εργάτες. Ακόμη και νοικοκυρούλες μάς φέρνουν τα επινοήματά τους για την κουζίνα: μια γυναίκα είχε την ιδέα να φτιάξει μια σήτα για να μην πετάγεται το λάδι από το τηγάνι· η εφεύρεσή της ήδη κυκλοφορεί στο εμπόριο».

Οι περιπέτειες του φίλτρου BF

Από τις πιο επιτυχημένες εμπορικά εφευρέσεις των τελευταίων ετών είναι το φίλτρο των τσιγάρων BF, κατοχυρωμένο στους γιατρούς Γιάννη Σταυρίδη, Γιώργο Δεληκωνσταντίνο και Στέφανο Γερουλάνο και στον οικονομολόγο Αντώνη Κονταράτο ­ «οι δύο πρώτοι καπνιστές και οι δύο τελευταίοι αντικαπνιστές ως το κόκαλο» λέει ο κ. Γερουλάνος. «Η σκέψη μας ήταν ότι με τέτοια προώθηση που γίνεται στα τσιγάρα, το ποσοστό των καπνιστών δεν πρόκειται να μειωθεί στα επόμενα χρόνια. Επομένως, πολλά άτομα θα βρίσκονται μονίμως σε κίνδυνο. Εμείς θελήσαμε να κάνουμε κάτι γι’ αυτό».

Ετσι προέκυψε το γνωστό φίλτρο. «Κατοχυρώσαμε την εφεύρεση στο Διεθνές Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας στη Χάγη και από εκεί χωριστά σε κάθε κράτος. Πρώτα πλησιάσαμε τον Παπαστράτο, αλλά είχε την εντύπωση ότι το φίλτρο επηρεάζει τη γεύση άρα το τσιγάρο θα αποτύγχανε. Κατόπιν συζητήσαμε με τον Κεράνη αλλά δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να επεκταθεί σε νέο προϊόν εκείνη την εποχή. Τέλος, καταλήξαμε στη ΣΕΚΑΠ το 1995 και σε περίπου ένα χρόνο το BF ήταν στην αγορά». Για την ιστορία, και η Western Union είχε θεωρήσει ότι το νεοεφευρεθέν τότε τηλέφωνο δεν θα μπορούσε ποτέ να αντικαταστήσει τον τηλέγραφο, γι’ αυτό και δεν αγόρασε τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας του Γκράχαμ Μπελ.

Η αναζήτηση όμως δεν σταματά, όσο πετυχημένη και αν αποδειχτεί μια επινόηση. Οι εφευρέτες του φίλτρου, λ.χ., κάνουν σήμερα πειράματα τα οποία θα καταστήσουν άχρηστο το ίδιο τους το φίλτρο. «Προσπαθούμε να φτιάξουμε γενετικά μεταλλαγμένα φυτά καπνού, που θα παράγουν μόνα τους αιμοσφαιρίνη, την ουσία του φίλτρου» λέει ο κ. Γερουλάνος. «Κάνουμε επίσης πειράματα, προς το παρόν ανεπιτυχή, για την παραγωγή καπνού με λιγότερη πίσσα».

Η κατοχύρωση της ανακάλυψης

Μια έκθεση που εγκαινιάστηκε αυτή την εβδομάδα στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων «Μελίνα Μερκούρη» και θα διαρκέσει ως τις 20 Δεκεμβρίου ­ με τίτλο «Οι ευρεσιτεχνίες στην Ευρώπη: Οι καινοτομίες, κίνητρο για την οικονομία» ­ εφιστά την προσοχή των εφευρετών στη σημασία του διπλώματος ευρεσιτεχνίας. Η έκθεση, που διοργανώνεται από το ΕΡΟ και τον ΟΒΙ και περιοδεύει ανά την Ευρώπη, πληροφορεί ότι κάποιος ονόματι Χάινριχ Γκέμπελ από το Ανόβερο είχε ανακαλύψει πρώτος τον λαμπτήρα πυρακτώσεως αλλά έχασε μέσα από τα χέρια του την «αθανασία», γιατί δεν φρόντισε να προστατεύσει την εφεύρεσή του ­ εν αντιθέσει προς τον Εντισον, που ήταν υπόδειγμα μεθοδικότητας σε τέτοια ζητήματα.

«Στην Ελλάδα δεν ευνοούνται οι εφευρέτες» λέει ο Νικόλαος Τσάγκας, μέλος της επιτροπής ερευνών του Πανεπιστημίου της Θράκης και εφευρέτης ­ μεταξύ άλλων ­ μιας συσκευής που δείχνει στο ταμπλό ενός οχήματος την πίεση των τροχών. «Οι εφευρέσεις και η παγκόσμια κατοχύρωσή τους στοιχίζουν πανάκριβα. Μόλις πρόσφατα άρχισε μια προσπάθεια για τη χρηματοδότηση εφευρέσεων και καινοτομιών, αλλά τα χρήματα κατανέμονται ανισομερώς ­ η Αθήνα παίρνει τη μερίδα του λέοντος».

Διόλου περίεργο λοιπόν που σε ένα εκατομμύριο Ιάπωνες αντιστοιχούν περίπου 800 αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας τον χρόνο, σε ένα εκατομμύριο Αμερικανούς περίπου 500 και σε ένα εκατομμύριο Ελληνες 50. «Στην Ελλάδα δεν υπάρχει επαρκής αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού» λέει ο Νεόφυτος Παπαδόπουλος, πυρηνικός φυσικός στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος». «Η σημασία ωστόσο της έρευνας στην ανάπτυξη, οικονομική ή γενικότερη, είναι τεράστια». Ο καρπουζοκόφτης και το βατραχογάντι

Δικαιούχοι των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που δίνει ο Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας μπορεί να είναι από τον ΟΤΕ και τον Bulgari ως τον εφευρέτη του «βατραχογαντιού» και του «αυτοηλεκτροσόκ». Ολες οι εφευρέσεις ωστόσο καλύπτουν ανάγκες ­ έστω και μόνο του εφευρέτη τους ­ ενώ αν κάποιος έδινε τίτλο στο επινόημα που αργότερα θα ονομαζόταν αεροπλάνο, αυτός θα ήταν: «λεωφορείο που πετά».

Κινητός λασποσυλλέκτης

Κάδος που τοποθετείται κάτω από τις σχάρες των φρεατίων και συλλέγει τα σκουπίδια και τη λάσπη, ενώ αφήνει το νερό να περνά.

Αυτόματος καρπουζοκόφτης

Το καρπούζι κόβεται σε ίσες φέτες, οι οποίες «τοποθετούνται σε δίσκο, που τις παρουσιάζει μέσα σε διάφανη βιτρίνα κινούμενος περιστροφικά».

Βατραχογάντι

Πλαστικό γάντι που έχει μεμβράνες μεταξύ των δακτύλων, ενώ υπάρχει και παραλλαγή με φουσκωτή προέκταση που φθάνει ως τον αγκώνα και χρησιμεύει και για σωσίβιο.

Μαξιλάρι πέταλο

Μαξιλάρι σε σχήμα πέταλου για όσους πλαγιάζουν μπρούμυτα και δεν θέλουν να πεθάνουν από ασφυξία. «Εχει μαλακή επένδυση και δεν ενοχλεί το πρόσωπο».

Τασάκι για την πλαζ

Εχει σχήμα ρομβοειδές με το κάτω μέρος μυτερό, για να καρφώνεται στην άμμο. «Μειώνει τη ρύπανση των ακτών».

Κάθισμα τουαλέτας – ζυγαριά

Κάθισμα τουαλέτας με ενσωματωμένο μηχανισμό ζυγίσματος. «Η ένδειξη του βάρους φαίνεται από διαφανές άνοιγμα μόλις καθίσει ο άνθρωπος».

Κατασκευή που προστατεύει τα μπατζάκια των παντελονιών από τα βρώμικα νερά και τις λάσπες, που αναπηδούν από το τακούνι

Προστατευτική πλάκα από αδιάβροχο και άθραυστο υλικό που στηρίζεται στο πίσω μέρος του παπουτσιού, σχεδόν παράλληλα με το έδαφος. «Ετσι τα βρώμικα νερά και οι λάσπες δεν φθάνουν ποτέ στο παντελόνι, αφού η πορεία τους αποκόβεται κατά την πρόσκρουση με την προστατευτική πλάκα».

Γυκαικείο προφυλακτικό για στοματικό έρωτα

Από ελαστικό υμένα, με υποδοχή για τη γλώσσα και τα χείλια. Συγκρατείται στο στόμα σαν μάσκα.

Ξυραφάκι μιας χρήσης με αφρό ξυρίσματος και βαλβίδα εκτόξευσης αφρού

Μέσα στον βραχίονα υπάρχει αφρός ξυρίσματος και στην άκρη του βαλβίδα εκτόξευσης του αφρού. Στην άλλη άκρη του βρίσκεται η λεπίδα.

Αυτοηλεκτροσόκ

Οργανο που δημιουργεί ηλεκτρικό φορτίο με κρούσεις ή τριβές στο ανθρώπινο σώμα και παράγει ηλεκτρομαγνητικά κύματα για θεραπεία ή ευεξία. Αλλες μορφές του «αυτοηλεκτροσόκ» είναι η ζώνη, το βραχιόλι, το αυχενικό τόξο και το περιλαίμιο αυτοηλεκτροσόκ.

Συσκευή αποξέσεως Ξυστού

Ξύνει αυτόματα το Ξυστό και ταυτοχρόνως συλλέγει τα απορρίμματα.

Σολόφωνο

Ραδιόφωνο που πιάνει μόνο ένα σταθμό. «Επιτυγχάνεται έτσι ευκολία και σιγουριά στη χρήση του, αφού ο χρήστης είναι σίγουρος ότι το σολόφωνο είναι με ακρίβεια συντονισμένο στον σταθμό της αρεσκείας του».

Στυλό για ΛΟΤΤΟ

Η γραφίδα του είναι τετράγωνη και επίπεδη, με διαστάσεις τρία επί τρία χιλιοστά ­ ίδιες δηλαδή με τις διαστάσεις των τετραγωνιδίων του δελτίου του ΛΟΤΤΟ, «το οποίο συμπληρώνεται ομοιόμορφα και εύκολα».

Προστατευτικό κάλυμμα για τη φτέρνα παπουτσιού, ώστε να μη φθείρεται κατά την οδήγηση

Κατασκευασμένο από ελαστικό βελούδινο ύφασμα με ενίσχυση από αφρολέξ, δένεται στη φτέρνα του παπουτσιού με ταινία βέλκρο.

Συσκευή μετάδοσης διαφημίσεων στα καροτσάκια σουπερμάρκετ

Το καροτσάκι φέρει τον δέκτη και τα διαφημιζόμενα προϊόντα τον πομπό. Καθώς το καροτσάκι πλησιάζει το προϊόν, η συσκευή ενεργοποιείται και εκπέμπει το διαφημιστικό μήνυμα.