Ενα οικοδομικό τετράγωνο, κτίρια στα οποία καταγράφεται η ιστορία της αρχιτεκτονικής στην Αθήνα από το 1830 ως σήμερα και ο ρόλος τους στην οικονομία της χώρας. Πρόκειται για το «Οικοδομικό τετράγωνο 19», όπως είναι και ο τίτλος του βιβλίου που υπογράφει ο ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου κ. Δημήτρης Φιλιππίδης, ο οποίος ανέλαβε και έφερε εις πέρας τη μελέτη πέντε κτιρίων της Αlpha Βank στο κέντρο της Αθήνας και συγκεκριμένα στο τμήμα μεταξύ των οδών Σταδίου, Πεσμαζόγλου, Πανεπιστημίου και Κοραή. Ενα κτιριακό σύνολο που λειτουργεί ως ενιαίος οικονομικός και διοικητικός πυρήνας της τράπεζας, διατηρώντας ωστόσο τον χαρακτήρα του, ο οποίος ορίζεται από την επί μέρους ιστορία κάθε οικοδομήματος μέσα στον χρόνο και τη συμβολή του μέσω αλληλεπιδράσεων στη διαμόρφωση της εικόνας αυτής της περιοχής της Αθήνας. Η παρουσίαση της έκδοσης της Αlpha Βank γίνεται σήμερα στις 7 μ.μ. σε ένα από τα κτίρια, συγκεκριμένα αυτό της Ιονικής Τράπεζας.
Εξι ενότητες εξελισσόμενες κατά χρονική ακολουθία και μία τελευταία, που μελετά ολόκληρο το συγκρότημα και τη λειτουργία του (ακόμη και τη φύλαξή του ή τον κόσμο που περνάει καθημερινώς από εκεί), συνθέτουν το βιβλίο. Το ίδιο σκεπτικό ακολουθεί και η έκθεση, η οποία μέσα από αρχιτεκτονικά σχέδια, χάρτες, υλικό αρχείου, φωτογραφίες και πίνακες περιγράφει την ιστορία των κτιρίων, την αρχική χρήση τους και τη σημερινή, τις επεμβάσεις και τις αλλαγές που υπέστησαν στον χρόνο.
Κτίριο-κόσμημα σε στυλ Ανταμς, που μαρτυρεί την αγγλική καταγωγή του, χαρακτηρίζει ο κ. Φιλιππίδης το κτίριο της Ιονικής Τράπεζας που ανηγέρθη το 1913 από άγνωστο αρχιτέκτονα, με συνεργάτη τον Αναστάσιο Μεταξά, ο οποίος και υπέγραψε την επέκτασή του το 1916. Στα σχέδια φαίνεται να εμπλέκεται και η βασίλισσα Σοφία με διάφορες τροποποιήσεις- άγνωστο όμως ποιες, όπως μας πληροφορεί ο κ. Φιλιππίδης. Η συνένωση των δύο κτιρίων τραπεζών, της Ιονικής και της Λαϊκής, το 1958 έφερε αλλαγές που προκάλεσαν αισθητικές αλλοιώσεις οι οποίες τελικώς εξαλείφθηκαν από τις σύγχρονες εργασίες αποκατάστασης (από τον Αλέξανδρο Καλλιγά ).
Οσον αφορά το κτίριο της Λαϊκής Τράπεζας (1927), αυτό σχεδιάστηκε από τον Αναστάσιο Μεταξά και μαρτυρεί την προσήλωσή του στην κλασικιστική παράδοση. Εργο του Νικόλαου Νικολαΐδη ήταν το κτίριο της Τραπέζης Ελληνικής Εμπορικής Πίστεως (1932), γωνία Σταδίου και Πεσμαζόγλου, ανεπιτυχές όμως αρχιτεκτονικά, όπως τεκμηριώνει ο κ. Φιλιππίδης, το οποίο κατεδαφίστηκε προ του 1990 για να ολοκληρωθεί το κτίριο διοικήσεως της Τραπέζης Πίστεως (Αlpha Βank).
Ενδιαφέρουσα υπήρξε η διαδρομή του κτιρίου Νικολούδη (οδός Πανεπιστημίου), η πρώτη εκδοχή του οποίου σχεδιάστηκε το 1897 από τον ίδιο τον Αλέξανδρο Νικολούδη, ενώ η γνωστή σε όλους Στοά Νικολούδη χτίστηκε το 1935. Σήμερα η αποκατάσταση του διατηρητέου τμήματος του κτιρίου προς την Πανεπιστημίου από τον Αλέξανδρο Νικολούδη και η διατήρηση των καταστημάτων στη στοά και των γραφειακών χώρων σε τρεις ορόφους έχουν σεβαστεί την Ιστορία.
Τελευταίο- και χρονολογικάείναι το κτίριο διοικήσεως Τραπέζης Πίστεως στην οδό Σταδίου το οποίο σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Νίκο Βαλσαμάκη με συνεργάτη τον Κωνσταντίνο Μανουηλίδη ως «τυπικό μοντέρνο κτίριο γραφείων με στοιχεία από εμφανές σκυρόδεμα», για να αποκτήσει όμως τελικώς τη λευκή μαρμάρινη πρόσοψή του, που αποτελεί έναν νεωτερισμό για κτίρια τραπεζών.
Εν τέλει «μέσα στην πόλη δεν υπάρχουν τυχαίες κινήσεις, όσο και αν αυτό δεν είναι ξεκάθαρα φανερό, αλλά χειρονομίες της Ιστορίας που δίνουν το νόημά τους στα γεγονότα», όπως λέει ο κ. Φιλιππίδης.
Η περιπέτεια του κτιριακού συγκροτήματος
«Τα κτίρια αυτά έχουν περάσει από άπειρες πράξεις αναδιανομής και συγχώνευσης ιδιοκτησιών, από κατασκευές αλλά και από κατεδαφίσεις. Οσο όμως και αν άργησε να φανεί η τελική μορφή τους, ήταν βέβαιον εξαρχής, προδιαγεγραμμένο θα έλεγα, ότι αυτό το κομμάτι της πόλης στο οποίο οικοδομήθηκαν θα είχε μια ιδιαίτερη εξέλιξη» λέει ο κ. Φιλιππίδης. «Παράλληλα όμως εξετάζεται η διαμόρφωση της γύρω περιοχής, όταν άρχισε να χτίζεται η Αθήνα, τι υπήρχε αρχικά στη θέση των σημερινών κτιρίων και με ποιες διαδικασίες αυτό το τμήμα του κέντρου της πόλης μετασχηματίστηκε μέσα στη ροή του χρόνου για να φθάσει στη γνώριμη σημερινή του μορφή» προσθέτει. Ενθουσιασμένος άλλωστε δηλώνει ο ίδιος για τη δυνατότητα που του δόθηκε να μελετήσει αυτό το ιδιαίτερο, για πολλούς λόγους, συγκρότημα, έργο πάντως που ολοκλήρωσε στον χρόνο ρεκόρ των δύο ετών.
